Σχέσεις γονέων και τέκνων - Γονική μέριμνα: Τι πρέπει να γνωρίζετε

Σε αυτό πρέπει να αποβλέπει κάθε απόφαση του δικαστηρίου, σχετική με την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή τον τρόπο άσκησή της.

Ως συμφέρον του τέκνου νοείται το σωματικό, υλικό, πνευματικό, ψυχικό, ηθικό και γενικότερα κάθε είδους συμφέρον που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανηλίκου σε μια ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα. Το δικαστήριο της ουσίας, εκτιμά τα περιστατικά που αποδείχθηκαν, με βάση αξιολογικά κριτήρια, αντλούμενα από τα διδάγματα της λογικής, της κοινής πείρας και συνείδησης λαμβανομένων υπόψη, σχετικά με το πρόσωπο του ανηλίκου και των πορισμάτων της εξελικτικής ψυχολογίας και της παιδοψυχιατρικής.

Εφόσον δεν τίθεται κάποιος περιορισμός από το Νόμο, προσεγγίζεται υπό ευρεία έννοια και για την διαπίστωση της συνδρομής του εξετάζονται πάντα συνθετικά και σε συνδυασμό όλα τα επωφελή και πρόσφατα για τον ανήλικο στοιχεία και περιστάσεις. Ο δικαστής οφείλει να σεβαστεί την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της φυλής, της ιθαγένειας, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, της θρησκείας, της περιουσιακής – οικονομικής κατάστασής τους και των πολιτικών ή όποιων άλλων πεποιθήσεων.

Κριτήρια

Στα κριτήρια προσδιορισμού του συμφέροντος του τέκνου περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι ικανότητες και η καταλληλόλητα του ή των γονέων για την ανάληψη του έργου της διαπαιδαγώγησης και της ανατροφής του ανηλίκου, το περιβάλλον, το επάγγελμα, η πνευματική τους ανάπτυξη και η δράση τους στο κοινωνικό σύνολο, η ικανότητα προσαρμογής τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου χωρίς εναλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης, οι συνθήκες της κατοικίας, ο χρόνος που μπορεί ο κάθε γονέας να διαθέσει σε συνδυασμό με την ποιότητα επαφής με το τέκνο, η καλή ψυχική και σωματική υγεία, καθώς και οι δεσμοί του τέκνου με τους συναδέλφους του.

Ασκηση γονικής μέριμνας

Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου, καθώς και όταν υπάρχει διακοπή της συμβίωσης των συζύγων και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς (χωρίς να έχει εκπέσει κανένας από αυτούς), η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο, ύστερα από αίτηση των γονέων. Το δικαστήριο μπορεί διαζευτικά:

α) να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα από τους δύο γονείς που θεωρεί καταλληλότερο να την ασκήσει. Η λύση αυτή επιλέγεται συχνότερα, γιατί διαταράσσει λιγότερο τη ζωή του τέκνου. Ο γονέας στον οποίο δεν έχει ανατεθεί η άσκηση, έχει δικαίωμα να ζητά από τον άλλο πληροφορίες για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου, διατηρεί αυτοτελές δικαίωμα λήψης πληροφοριών απευθείας από τρίτους για θέματα που αφορούν το τέκνο. Σε περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι εξίσου κατάλληλοι για να ασκήσουν τη γονική μέριμνα, η νομολογία παγίως ρίπτει το βάρος στη μη διατάραξη του μέχρι τότε τρόπου ζωής του τέκνου και προκρίνει τη ρύθμιση που δε θα δημιουργήσει προβλήματα προσαρμογής για τη διατήρηση μιας συνέχειας και σταθερότητας στις συνθήκες ανάπτυξης του ανηλίκου.

β) να αναθέσει την άσκηση και στους δύο γονείς από κοινού, εφόσον υπάρχει κοινή συμφωνία τους ως προς αυτό και έχει ρυθμιστεί και ο τόπος διαμονής του παιδιού. Η πλήρωση των δύο όρων που θέτει ο Αστικός Κώδικας, δεν δεσμεύει το δικαστήριο ως προς την επιλογή της συγκεκριμένης λύσης. Ωστόσο, πολύ σπάνια συναντούμε αποφάσεις που αναθέτουν το σύνολο της άσκησης της γονικής μέριμνας (δηλαδή της επιμέλειας) από κοινού και στους δύο γονείς.

γ) να κατανείμει λειτουργικά ή χρονικά την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων ή ακόμη και να συνδυάσει τη λειτουργική και χρονική κατανομή. Δυνατή, επίσης, είναι και η μερική κατανομή, με ανάθεση της άσκησης ορισμένων λειτουργιών στον έναν ή τον άλλο γονέα και των υπολοίπων στους δύο από κοινού. Η κατανομή δεν εκτείνεται σε θέματα που βρίσκονται στον πυρήνα της γονικής μέριμνας, ως προς τα οποία διατηρείται ο κανόνας της κοινής άσκησης.

δ) να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας σε τρίτον. Ο τρίτος στον οποίο ανατίθεται η άσκηση είναι επίτροπος. Η λύση αυτή δεν είναι ενδεδειγμένη και πρέπει να επιλέγεται μόνο εάν κανένας από τους γονείς δεν είναι κατάλληλος για την άσκηση της γονικής μέριμνας.

Για τη λήψη της σχετικής απόφασης, πέραν του βασικού και καθολικού κριτηρίου του συμφέροντος του τέκνου που αποτελεί τον κρίσιμο και αποφασιστικό παράγοντα διαμόρφωσης της απόφασης, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του τις σχέσεις και τις περιστάσεις της εκάστοτε περίπτωσης και ιδίως τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που συνήψαν οι γονείς σχετικά με την επιμέλεια και τη διοίκηση της περιουσίας του τέκνου.

Δεν εξετάζεται ο λόγος του διαζυγίου ή της διακοπής της έγγαμης συμβίωσης ή ιδίως ποιος από τους δύο ευθύνεται για την κρίση του γάμου, εκτός εάν η συμπεριφορά του υπαίτιου γονέα έχει επιδράσει στην άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας, με τρόπο που αντιτίθεται στο συμφέρον του τέκνου και αναμένεται και έναντι του τέκνου η τήρηση ανάλογης συμπεριφοράς.

Επίσης, το φύλο του γονέα, σε αντίθεση με το παρελθόν, και με εξαίρεση την περίπτωση των πολύ μικρής ηλικίας τέκνων που έχουν απόλυτη ανάγκη τη μητρική φροντίδα, δεν αποτελεί παράγοντα που επιδρά στη δικανική κρίση πλέον, στη νομολογία αναγνωρίζεται ο κυρίαρχος ρόλος που διαδραματίζει το πατρικό πρότυπο στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και στην ομαλή εξέλιξη της προσωπικότητάς του και πλήθος αποφάσεων αναθέτουν την επιμέλεια στον πατέρα.

Μαρία Παναγιώτου
Δικηγόρος
http://www.law-panagiotou.gr
Καλλιθέα Αττικής, οδός: Ανδρομάχης 228
Τηλ: 6947421191