Από την χαρά στην απομόνωση: Οι προκλήσεις της ψυχικής υγείας μετά τη γέννα

Ο ερχομός ενός βρέφους στη ζωη δημιουργεί πληθώρα συναισθημάτων και συχνά ανάμεικτων συναισθηματικών απαντήσεων. Πρόκειται για έναν απαιτητικό και δύσκολο ρόλο, με πολλές αλλαγές και μεταβάσεις σε όλα τα επίπεδα.

Αλλά τι γίνεται όταν έρχεται εκείνη η ώρα που χρειάζεται να αναλάβεις και έμπρακτα αυτόν τον τόσο σημαντικό και καθοριστικό ρόλο για μια άλλη ανθρώπινη ζωή, εκείνον της μητέρας;

Μητρότητα και ψυχική υγεία: Το κοινωνικό στίγμα της επιλόχειας κατάθλιψης

Προσδοκίες και πραγματικότητα

Τι γίνεται όταν νιώθεις πίεση από διάφορους κοινωνικούς, οικογενειακούς, προσωπικούς κ.α. παράγοντες πως πρέπει και οφείλεις να απολαμβάνεις αυτή τη full time “δουλειά”; Τι γίνεται όταν προσδοκίες όπως το να είσαι η “τέλεια” μητέρα ενισχύονται και εσωτερικεύονται π.χ. από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από τη στάση της κοινωνίας και τη γενικότερη εικόνα που προβάλλεται για τη μητρότητα; Τι γίνεται όταν διατηρείς εσφαλμένα την εντύπωση πως είχε τους τέλειους γονείς και μια τέλεια παιδική ηλικία και αγωνιάς για το αν θα μπορέσεις να την προσφέρεις στο μωρό σου; Μήπως τελικά η πραγματικότητα διαφέρει;

Επανέλαβε μαζί μου “Δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς, ούτε τέλεια παιδιά, ούτε και εσύ χρειάζεται να γίνεις τέλεια!”. Και τώρα πάμε να δούμε πως μπορεί να νιώθεις...

Ξαφνικά είσαι μαμά, και χρειάζεται να αποχαιρετήσεις κομμάτια του παλιού σου εαυτού που ήξερες και γνώριζες τόσο καλά. Ξαφνικά κρατάς στα χέρια σου ένα μικρό ευάλωτο και αβοήθητο πλασματάκι και έχεις την ολοκληρωτική ευθύνη του για να επιβιώσει. Ξαφνικά ένας άλλος άνθρωπος χρειάζεται την πλήρη και συνεχή προσοχή και φροντίδα σου. Είναι ένας ρόλος, όπως μια δουλειά όπου ειδικά για τους πρώτους μήνες της ζωής του είναι 24ωρη, χωρίς άδειες και σαββατοκύριακα. Δεν είχες την επιλογή να δοκιμάσεις εάν αυτός ο ρόλος σου ταιριάζει ή τον απολαμβάνεις, παρά μόνο στη φαντασία σου, και τώρα έχεις την ευθύνη να μάθεις να αγαπάς αυτό το μωρό που έχει γίνει μια μόνιμη και απαιτητική φιγούρα στη ζωή σου.

Επιλόχειος κατάθλιψη: Τα συμπτώματα που δεν πρέπει να αγνοήσετε

Η ζωή όπως την ήξερες έχει αλλάξει, το σώμα σου βιώνει μεταβολές, δεν βγαίνεις έξω, δεν πηγαίνεις στη δουλειά, δεν ντύνεσαι όπως πριν, η ρουτίνα σου είναι διαφορετική, οι συνήθειές σου δεν έχουν τόση σημασία, η κοινωνική σου ζωή είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η δυναμική της σχέσης σου με τον σύντροφό σου παρουσιάζει αλλαγές, όλη η προσοχή πέφτει πάνω στο βρέφος, οι ισορροπίες έχουν διαταραχθεί και μπορεί κάποιος από τους δυο σας να νιώθει απόρριψη από τον άλλο.

Ως εκ τούτου το αποτέλεσμα είναι πως τις περισσότερες φορές εάν όχι πάντα χρειάζεται να τοποθετείς τον εαυτό σου είτε συνειδητά, είτε επειδή δε γίνεται διαφορετικά, σε δεύτερο πλάνο. Και αυτό οδηγεί σε μια ανώμαλη προσγείωση των προσδοκιών για το πώς πίστευες πως θα είναι η ζωή μετά τη γέννα. Μπορεί να μη γνώριζες, να μην είχες συνειδητοποιήσει, να μην σε είχαν πληροφορήσει επαρκώς, και έτσι τη χαρά και τα όμορφα συναισθήματα να τα διαδέχονται η θλίψη, το άγχος, η ματαίωση, ο θυμός, η απογοήτευση, η απομόνωση, η πτώση της διάθεσης, η έλλειψη ενέργειας, οι αρνητικές σκέψεις, η μοναξιά, η κοινωνική απόσυρση, η αϋπνία, η αβοηθησία, η πλήρης παραμέληση και φροντίδα του εαυτού…

Όλες οι μητέρες παλεύουν κατά καιρούς να διατηρήσουν την ψυχική τους υγεία

Η ψυχολογία της γέννας

Πιο επιστημονικά, η ψυχολογία της γέννας είναι περισσότερο πολύπλοκη από κάθε άλλη ανθρώπινη κατάσταση, διότι πρόκειται για μια περίοδο που συμβαίνουν δραστικές βιολογικές, κοινωνικές και συναισθηματικές αλλαγές και μεταβάσεις, οι οποίες εκθέτουν τη μητέρα σε μια μεγάλη γκάμα ψυχολογικών επιπλοκών, όπως σωματικών αλλαγών και ιατρικών ασθενειών.

Η εγκυμοσύνη και η λοχεία μπορεί να συνδέονται με συγκεκριμένες αγχώδεις διαταραχές, όπως επιλόχειος πανικός, δηλαδή το πολύ έντονο άγχος που μπορεί να βιώσουν κυρίως οι πρωτότοκες μητέρες όταν συνειδητοποιούν πως καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα ευάλωτο και εύθραυστο νεογέννητο, χωρίς την παρουσία κάποιου υποστηρικτικού πλαισίου. Επιπλέον, ο φόβος για το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου είναι μια αναπόφευκτη πτυχή της μητρότητας, παρόλα αυτά για μερικές μητέρες ο φόβος φτάνει σε πολύ υψηλά επίπεδα με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν γενικευμένη αϋπνία τσεκάροντας εάν το μωρό τους αναπνέει έως και 20- 30 φορές κάθε βράδυ. Η εμφάνιση γενικευμένου άγχους μπορεί να αποτελέσει μια ακόμη δοκιμασία για τον ψυχισμό της μητέρας, διότι η φροντίδα ενός νεογέννητου, αλλά και γενικά μικρών παιδιών, απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση. Κάποιες γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στο άγχος, με αποτέλεσμα να βρίσκονται συνεχώς σε υπερδιέγερση, να γίνονται υπερπροστατευτικές και να ανησυχούν υπερβολικά για τη σωματική ακεραιότητα και υγεία του βρέφους. Επίσης, μπορεί να αναπτύξουν κάποια φοβία για το νεογέννητο φοβούμενες μήπως το βλάψουν, νιώθουν ανίκανες να το πλησιάσουν, με αποτέλεσμα και να το αποφεύγουν.

Για πολλές γυναίκες η γέννα αποτελεί μια υπέρτατη στιγμή, αλλά και τραυματική εμπειρία για κάποιες άλλες. Μπορεί σα διαδικασία να συνοδεύεται από χαρά και ενθουσιασμό, αλλά και εξάντληση, στρες, σωματική, συναισθηματική δυσφορία και πόνο. Για αυτόν τον λόγο δεν γίνεται να παραβλέψουμε και να υποτιμήσουμε το ψυχικό τραύμα που προκαλείται σε κάποιες γυναίκες ακόμη και με τη βοήθεια της σύγχρονης μαιευτικής και που μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση διαταραχής μετατραυματικού στρες. Πρόκειται, λοιπόν, για τη συναισθηματική αντίδραση απέναντι στο τραύμα της σοκαριστικής εμπειρίας της γέννας, το οποίο χρειάζεται χρόνο, φροντίδα και υποστήριξη για να αφομοιωθεί.

Επιλόχεια κατάθλιψη: Μπορούμε να την προλάβουμε;

Επιλόχειος κατάθλιψη και μεταγεννητική θλίψη

Αν και όλοι οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στην κατάθλιψη, είναι πιο συχνό να εμφανίζεται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και λίγο περισσότερο σε εκείνες που γίνονται πρώτη φορά μητέρες. Η επιλόχειος κατάθλιψη κλινικά είναι όμοια με όποια άλλη κατάθλιψη, με μερικά από τα ακόλουθα συμπτώματα, όπως δυσφορία, κόπωση, στεναχώρια, άγχος, ευερεθιστότητα, ένταση, αυτομομφή, απαισιοδοξία, μειωμένη ενεργητικότητα, παραμέληση του εαυτού, συνεχές και έντονο αίσθημα αβοηθησίας, αποτυχίας, ανεπάρκειας, ανικανότητας, μειωμένη πνευματική δραστηριότητα, κοινωνική απόσυρση, αϋπνία, μειωμένη όρεξη για φαγητό.

Μια πιο ήπιας μορφής διαταραχή της διάθεσης είναι η μεταγεννητική θλίψη (baby blues) η οποία εμφανίζεται αμέσως μετά τη γέννα, λόγω των απότομων ορμονικών και χημικών αλλαγών του εγκεφάλου. Μπορεί να την εμφανίσει 1 στις 10 γυναίκες, διαρκεί από λίγα λεπτά μέχρι μερικές ώρες μέσα στην ημέρα και φθήνει μέσα στις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό. Τα συμπτώματα είναι η ευσυγκινησία, η ευερεθιστότητα, η χαμηλή διάθεση, το άγχος και η ανησυχία, τα οποία σε γενικές γραμμές δεν επηρεάζουν τη λειτουργικότητα της μητέρας, όπως η επιλόχειος κατάθλιψη.

Επιλόχειος ψύχωση

Τέλος, εάν και πιο σπάνια συναντάται η επιλόχειος ψύχωση που μπορεί να επηρεάζει 1 με 3 μητέρες στις 1000. Τα σημάδια της γίνονται εμφανή μέσα στις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννα (συνήθως μέσα στις πρώτες 10 ημέρες), εκδηλώνοντας μια κλινική εικόνα αδικαιολόγητης και έντονης υπερδιέγερσης, φλυαρίας, σύγχυσης, παραληρήματος, ληθάργου, διαταραχής της σκέψης, κατατονίας, ακουστικών ψευδαισθήσεων. Αυτή η ψυχική κατάσταση χρήζει άμεσης ψυχιατρικής περίθαλψης.

Κλείνοντας, η ευαισθητοποίηση, η ενημέρωση και η φροντίδα της ψυχικής υγείας των εγκύων, των λεχώνων και των μητέρων είναι πολύ σημαντική και πρωτεύουσας σημασίας. Οι έγκυες γυναίκες χρειάζονται παρακολούθηση, έλεγχο για τυχόν παράγοντες κινδύνου και λήψη ιστορικού όχι μόνο σχετικών με τη σωματική τους υγείας, αλλά και με την ψυχική, ψυχολογική, συναισθηματική τους υγεία.

«Μαμά, podcast να βάλεις»: H επιλόχειος κατάθλιψη δεν είναι ταμπού

Οι προγεννητικές και μεταγεννητικές ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις -όπως ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική, εκπαιδεύσεις για τη γονεϊκότητα, τη σημασία υποστηρικτικού, προστατευτικού δικτύου μετά τον ερχομό του μωρού, την ιεράρχηση των αναγκών της οικογένειας, του νοικοκυριού, του βρέφους και, φυσικά, του εαυτού- χρειάζεται να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της φροντίδας της ψυχικής υγείας της εγκύου και αργότερα της μητέρας.

Στέλλα Μάζη
Ψυχολόγος, MSc Ψυχολόγος της Υγείας
Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεύτρια
Δημ. Μεταξά Αγγέλου 15, Γλυφάδα
(Εμπορ. Κέντρο Vero Peso, 1ος όροφος)
6937349584
contact@stellamazi.gr
www.stellamazi.gr
in: @yourpsychologylab
FB: Στέλλα Ε. Μάζη- Ψυχολόγος, Msc, CBT

Σύντομο βιογραφικό

^{Είμαι η Στέλλα Μάζη, είμαι Ψυχολόγος, Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεύτρια και Ψυχολόγος της Υγείας.}

^{Η επιστήμη της ψυχολογίας πάντα αποτελούσε για εμένα ένα γοητευτικό και πολύ ενδιαφέρον πεδίο μελέτης, από τα χρόνια του σχολείου. Φυσικά, αυτό συνετέλεσε στην απόφασή μου να σπουδάσω και να γίνω ψυχολόγος.}

^{Ξεκίνησα τις σπουδές μου το 2008 στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και εκεί άρχισα να ανακαλύπτω την επιστήμη της ψυχολογίας. Πρόκειται για έναν κλάδο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών που οι άκρες του θα μπορούσαμε να πούμε ότι φτάνουν σε όλες τις πτυχές της ζωής -κοινωνικής, επαγγελματικής, προσωπικής και φιλικής- καθώς και της ανθρώπινης ύπαρξης.}

^{Πάντα με γοήτευε η αναπτυξιακή ψυχολογία, μέσω της οποίας εξηγείται και μελετάται η ανάπτυξη του ανθρώπου σε όλα τα ηλικιακά στάδια, καθώς επίσης και η κλινική ψυχολογία, η νευροψυχολογία και η νευροφυσιολογία, διότι δίνουν τα εφόδια να οριοθετείται μια διαταραχή, γνωρίζοντας το ανθρώπινο σώμα και το νευρικό σύστημα. Τέλος, την ίδια επίδραση άσκησε πάνω μου και η κοινωνική ψυχολογία εξετάζοντας τον τρόπο λειτουργίας και αλληλεπίδρασης του ατόμου μέσα στην κοινωνία.}

^{Καθώς οι σπουδές μου στο πανεπιστήμιο εξελίσσονταν, είχα την ανάγκη να δω πως λειτουργεί ένα ψυχιατρικό ίδρυμα και να παρατηρήσω από κοντά όλα αυτά τα περιστατικά ασθενών που διάβαζα στα βιβλία, προσφέροντας εθελοντική εργασία σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα, όπως το Γ.Ν. Γεννηματάς, το Γ.Ν. Ευαγγελισμός και το Ψ.Ν. Κέρκυρας.}

^{Αποφοιτώντας από το τμήμα Ψυχολογίας, επέλεξα να εξελίξω τις γνώσεις μου ολοκληρώνοντας το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών της Ιατρικής Σχολής Αθηνών με τίτλο Έλεγχος του Στρες και Προαγωγή της Υγείας. Αποτέλεσε μια νέα πρόκληση για εμένα, καθώς ήταν πολύ απαιτητικό και με ιδιαίτερη έμφαση στην ιατροκεντρική προσέγγιση των πραγμάτων. Αγαπημένο μου μάθημα ήταν η Νευροβιολογία, η οποία με βοήθησε να κατανοήσω ακόμη περισσότερο τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος υπό την επίδραση των ορμονών του στρες, ενός αρχέγονου προστατευτικού μηχανισμού επιβίωσης. Στη διπλωματική μου εργασία ασχολήθηκα με γονείς εφήβων, κάνοντας διαδραστικές παρουσιάσεις και συζητήσεις μαζί τους και εισάγοντάς τους σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής και σκέψης.}

^{Επόμενο στάδιο αποτέλεσε η πενταετής φοίτησή μου στο Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς πάνω στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία, σπουδές οι οποίες συνετέλεσαν στην εξέλιξη μου σαν επαγγελματίας ψυχολόγος, καθώς και στην ενδυνάμωσή μου ως ψυχοθεραπεύτρια.}

^{Επίσης, έχω πραγματοποιήσει συνεργασίες με το Διαδραστικό Ευρωπαϊκό Σχολείο (ΔΕΣ) ως σχολική ψυχολόγος για μερικά χρόνια. Καθώς επίσης, και με την HELLAS Employee Assistance Programs.}

^{Τέλος, ταυτόχρονα με τις παραπάνω επαγγελματικές μου δραστηριότητες εργαζόμουν ιδιωτικά στο δικό μου ψυχολογικό γραφείο και προσφέρω έως σήμερα ότι έχω διδαχθεί και μάθει αυτά τα χρόνια σπουδών και εμπειρίας μου, τα οποία ξεπερνούν συνολικά τα 15 έτη.}

^{Οι υπηρεσίες που προσφέρονται είναι συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία, δηλαδή διαχείριση των δυσκολιών του θεραπευόμενου, όπως άγχος, θυμός, καθώς και μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού και της προσωπικότητας του.}