Επιλόχειος κατάθλιψη, αναγνωρίζοντας τα σημάδια και ζητώντας βοήθεια

Η επιλόχειος κατάθλιψη (postpartum depression) κερδίζει όλο και περισσότερο την προσοχή στις μέρες μας, γεγονός θετικό, καθώς πρόκειται για μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που απαιτεί προσεκτική διάγνωση και σωστή παρέμβαση, ώστε να αποφευχθούν αρνητικές συνέπειες τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί της. Υπολογίζεται ότι περίπου το 10-15% των γυναικών, ή και περισσότερες, μπορεί να εμφανίσουν επιλόχεια κατάθλιψη.

Η μητρότητα με έκανε να χάσω και να ξαναβρώ τον εαυτό μου

Πώς μπορώ να αναγνωρίσω την επιλόχεια κατάθλιψη, ποια είναι τα σημάδια της;

Συνήθως, η συμπτωματολογία της επιλόχειας κατάθλιψης εμφανίζεται μέσα στις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό. Παρόλα αυτά, είναι πιθανό να εμφανιστεί αργότερα σε οποιαδήποτε στιγμή κατά τον πρώτο χρόνο. Η πιο κοινή συμπτωματολογία είναι:

• Έντονη θλίψη ή αίσθημα απελπισίας για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
• Αλλαγές στην όρεξη και τον ύπνο, όπως υπερβολική ή μειωμένη όρεξη, αϋπνία ή υπνηλία.
• Κόπωση και χαμηλή ενέργεια, που δυσκολεύει τις καθημερινές δραστηριότητες.
• Ευερεθιστότητα ή/και άγχος, συχνά χωρίς εμφανή αιτία.

• Αίσθημα ανεπάρκειας ή ενοχής για την φροντίδα του βρέφους και την εκπλήρωση των μητρικών υποχρεώσεων.

• Απομάκρυνση από το μωρό, τον σύντροφο ή τους κοντινούς ανθρώπους.
• Αδυναμία σύνδεσης με το βρέφος, με αμφιθυμία ως προς τον μητρικό ρόλο.
• Αυτοκτονικές σκέψεις ή έντονες σκέψεις φυγής, εγκατάλειψης της κατάστασης.

Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθεί σχετικά γρήγορα η ίδια η μητέρα, ο σύντροφός της ή τα οικεία άτομα τα συμπτώματα, καθώς η παρατεταμένη κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη σχέση της μητέρας με το βρέφος, όπως και να διαταράξει τις σχέσεις στην οικογένεια.

«Αυτό είναι ευτυχία»

Αιτιολογία και παράγοντες κινδύνου για επιλόχειο κατάθλιψη

Η αιτιολογία της επιλόχειας κατάθλιψης σχετίζεται με βιολογικούς (ορμονικούς), ψυχολογικούς αλλά και κοινωνικούς παράγοντες όπως θα δούμε και παρακάτω. Αν σκεφτούμε τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στο γυναικείο σώμα μετά τον τοκετό, όπου τα επίπεδα των ορμονών δεν επανέρχονται στα προ της εγκυμοσύνης επίπεδα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει συναισθηματική αστάθεια.

Αν μάλιστα προσθέσουμε και το ότι δεν είναι όλες οι γυναίκες προετοιμασμένες για τη μητρότητα ή δεν έχουν προλάβει να συνειδητοποιήσουν το μητρικό τους ρόλο – κυρίως οι νέες μανούλες – αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη των έντονων συναισθημάτων που δεν μπορούν ακόμη να διαχειριστούν. Τέλος, αν υπολογίσουμε και τις επιταγές της κοινωνίας, που θέλει την γυναίκα να πετάει από τη χαρά της επειδή φέρνει μία νέα ζωή στον κόσμο αλλά και τις αυξημένες ευθύνες, τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο, έχοντας αρκετές φορές ως αποτέλεσμα την πυροδότηση μιας καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.

Baby blues: Οι διαφορές από την επιλόχεια κατάθλιψη

Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά διάφορους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στην επιλόχεια κατάθλιψη.

• Ορμονικές αλλαγές και η απότομη πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων και της προγεστερόνης μετά τον τοκετό μπορεί να επηρεάσουν τη διάθεση και την συναισθηματική ισορροπία της μητέρας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της επιλόχειας κατάθλιψης. Επίσης, άλλων ειδών ορμονικές διαταραχές που είναι πιθανό να απορρυθμιστούν μετά τον τοκετό, όπως διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα, μπορούν να επιβαρύνουν τη κατάσταση.
• Ιστορικό ψυχικών διαταραχών, Η ύπαρξη προηγούμενης κατάθλιψης ή άλλων διαταραχών αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης, με γυναίκες που έχουν τέτοιο ιστορικό να διατρέχουν 30-50% μεγαλύτερο κίνδυνο.
• Γενετική προδιάθεση: Οικογενειακό ιστορικό ψυχικών διαταραχών μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης.
• Σωματική κόπωση και επιπλοκές τοκετού: Επιπλοκές κατά τον τοκετό, όπως καισαρική ή προβλήματα υγείας του βρέφους, σε συνδυασμό με την έλλειψη ύπνου και δυσκολίες στον θηλασμό, αυξάνουν το άγχος και την ευπάθεια της μητέρας.
• Έλλειψη στήριξης: Η απουσία στήριξης από τον σύντροφο, την οικογένεια ή τους φίλους μπορεί να ενισχύσει την απομόνωση της μητέρας, αυξάνοντας τον κίνδυνο κατάθλιψης.
• Προβλήματα στη σχέση με τον σύντροφο: Δυσκολίες στην επικοινωνία ή διαφωνίες με τον σύντροφο μπορεί να επιδεινώσουν την ψυχολογική κατάσταση της μητέρας.
• Στρεσογόνα γεγονότα: Οικονομικές δυσκολίες, ανασφάλεια στην εργασία ή άλλες πηγές στρες μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση κατάθλιψης.
• Τραυματικές εμπειρίες: Προηγούμενα τραυματικά γεγονότα κατά την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό, όπως αποβολές ή επιπλοκές, αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης. Γυναίκες με δίδυμα ή πολύτεκνες οικογένειες βρίσκονται επίσης σε υψηλότερο κίνδυνο λόγω της αυξημένης πίεσης.
• Κοινωνικοί παράγοντες: Οι κοινωνικές προσδοκίες για τη μητρότητα μπορούν να δημιουργήσουν πίεση στη μητέρα, κάνοντάς την να νιώθει ανεπάρκεια.
• Πολιτισμικοί παράγοντες: Γυναίκες που ζουν σε διαφορετική χώρα από τη δική τους αντιμετωπίζουν επιπρόσθετες δυσκολίες προσαρμογής, πολιτισμικών διαφορών και κοινωνικής απομόνωσης.

Πριγκίπισσες της Disney με επιλόχειο κατάθλιψη – Οι δημιουργίες της Anna Belenkiy

Πού και πώς μπορώ να ζητήσω βοήθεια;

Είναι πολύ σημαντικό το προηγούμενο βήμα, η αναγνώριση της επιλόχειας κατάθλιψης από την ίδια τη μητέρα ή το οικείο της περιβάλλον για να αναζητηθεί βοήθεια. Πολλές έρευνες έχουν δείξει τη σημασία της έγκαιρης θεραπευτικής παρέμβασης, μέσα από ορμονική και ψυχιατρική εκτίμηση ακόμα και πιθανή φαρμακευτική αγωγή σε σοβαρές περιπτώσεις, σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία ή ακόμη και παράλληλα ομαδική θεραπεία, συμμετοχή σε ομάδες με άλλες μητέρες που βιώνουν παρόμοιες δυσκολίες. Η σχέση με τον σύντροφο παίζει σημαντικό ρόλο, όπου μπορεί να γίνει σε αυτή τη φάση η συμβουλευτική ζεύγους μπορεί να βοηθήσει, ώστε να νιώθει η μητέρα ότι είναι και εκείνος δίπλα της, συναισθηματικά αλλά και πρακτικά. Σημαντική επίσης είναι και η στήριξη από το περιβάλλον, όπως προαναφέρθηκε, φίλοι και συγγενείς για να μην αισθάνεται αποκομμένη και μόνη. Επίσης, εκπαίδευση στη φροντίδα του βρέφους αλλά και η αυτοφροντίδα (ξεκούραση, ύπνος, ισορροπημένη διατροφή, κλπ.). Γενικά, η επιλόχειος κατάθλιψη αντιμετωπίζεται με μια ολιστική προσέγγιση, όπου συνεργάζονται επαγγελματίες υγείας για την αποτελεσματικότερη θεραπεία.

Έχεις μόλις γεννήσει και νιώθεις αρνητικά συναισθήματα; Δεν είσαι η μόνη και δεν είσαι μόνη!

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας