Κατάθλιψη και εγκυμοσύνη: Αίτια, συμπτώματα και επικινδυνότητα

Θεωρείται πως όταν η γυναίκα μένει έγκυος, είναι πολύ χαρούμενη καθώς ολοκληρώνεται ο βασικός γενετικός προορισμός της μέσω της αναπαραγωγής και της μητρότητας.

Είναι ένας μύθος όμως ότι όλες οι γυναίκες νιώθουν χαρούμενες και ευτυχισμένες. Μάλιστα σύμφωνα με έρευνες, 1 στις 10 γυναίκες εκδηλώνει κατάθλιψη στην εγκυμοσύνη της. Φαίνεται ότι εμφανίζεται πιο συχνά σε εγκυμονούσες νεαρές ηλικιακά που δεν έχουν σύντροφο και σε γυναίκες που δεν είχαν προγραμματίσει την εγκυμοσύνη τους.

Πώς μπορούμε να την αναγνωρίσουμε;

Όταν η εγκυμονούσα ή και οι άνθρωποι που βρίσκονται γύρω της διαπιστώσουν ότι υπάρχουν 3 ή και περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα για πάνω από 2 εβδομάδες, είναι απαραίτητη η άμεση επικοινωνία με τον γυναικολόγο, ο οποίος θα μπορέσει να την κατευθύνει στον ειδικό ψυχίατρο ή και ψυχοθεραπευτή. Πολλοί τρομάζουν στο άκουσμα του ψυχιάτρου, καθώς φοβούνται το στίγμα της ψυχικής πάθησης. Το θέμα είναι όμως ότι αν υπάρχει μία ψυχική πάθηση δεν θα φύγει από μόνη της, το αντίθετο μάλιστα, θα χειροτερεύει όλο και περισσότερο. Γιατί λοιπόν να μην προλάβουμε ή και να σταματήσουμε την εξέλιξή της από φόβο;

Κάποια από τα πιο συχνά συμπτώματα είναι αίσθημα θλίψης ή απελπισίας, ενοχής, άγχους, δυσλειτουργική συμπεριφορά με δυσκολία στη συγκέντρωση, αίσθηση κενού, ανηδονία: "τίποτα δεν με ικανοποιεί, ακόμα και πράγματα που μου άρεσαν", ευερεθιστότητα, εκνευρισμός, εύκολο κλάμα, διαταραχές στον ύπνο με αϋπνία ή υπνηλία, διατροφικές διαταραχές: βουλιμία, ανορεξία, pica, κόπωση, θέλει να απομονώνεται, ενώ απομακρύνεται και από τον σύντροφό της και τους οικείους της, μπορεί να παρουσιάζει απάθεια ή αδιαφορία, χρήση αλκοόλ ή τοξικών ουσιών... Επίσης μπορεί να εμφανιστούν και κρίσεις πανικού, καθώς το άγχος της όλο και αυξάνεται.

Προσοχή χρειάζεται όταν η εγκυμονούσα περνάει από κύκλους με περιόδους πεσμένης - καταθλιπτική διάθεσης που περιγράψαμε παραπάνω με περιόδους ανεβασμένης περίεργα διάθεσης, όπου αισθάνεται ότι μπορεί να κάνει τα πάντα!

Τότε μιλάμε για μία εξίσου σοβαρή διαταραχή του συναισθήματος, την Διπολική Διαταραχή, που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Το ιδιόμορφο εδώ, είναι ότι η κατάθλιψη μπορεί να γίνει αντιληπτή από το ίδιο το άτομο, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, ενώ η διπολική διαταραχή συνήθως όχι. Μόνο το περιβάλλον μπορεί να καταλ΄βαει ότι δεν είναι φυσιολογική αυτή η ενεργητικότητα και η τόσο καλή διάθεση.

Προσοχή επίσης χρειάζεται όταν η μέλλουσα μητέρα διακατέχεται από ιδεοληψίες (επαναλαμβανόμενες ιδέες και σκέψεις) που την βασανίζουν και την τυραννούν, καθώς το μυαλό της είναι σαν να κολλάει συνεχώς στις ίδιες αρνητικές σκέψεις με έντονο άγχος και φόβο ότι για παράδειγμα δεν θα είναι μία καλή και φροντιστική μητέρα, ότι κάτι θα πάθει το μωρό της, η ίδια ή και τα αγαπημένα της πρόσωπα...

Καλό είναι να μην μπερδεύονται κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα με αυτά που ούτως ή άλλως εμφανίζονται στην εγκυμοσύνη, όπως κούραση και αϋπνία. Η διαφοροδιάγνωση σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η παρουσία θλίψης και αδυναμία ανταπόκρισης στις καθημερινές λειτουργίες.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Κάποιοι από τους λόγους που η κατάθλιψη μπορεί να κάνει την εμφάνισή της είναι:

• Ορμονικές αλλαγές
• Δυσκολίες στην προσαρμογή στη νέα κατάσταση που έρχεται
• Υψηλές προσδοκίες και εικόνα τελειοθηρίας
• Υψηλές απαιτήσεις ανταπόκρισης στα κοινωνικά "ΠΡΕΠΕΙ" σε συνδυασμό με την χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Έλλειψη στηρικτικού περιβάλλοντος
• Ανησυχίες, που συνδέονται με οικονομικά και επαγγελματικά προβλήματα.
• Συγκρουσιακή σχέση με τον σύντροφο
• Απώλεια του συντρόφου είτε λόγω θανάτου ή και χωρισμού
• Απώλεια αγαπημένων προσώπων στο ίδιο ή κοντινό διάστημα
• Προδιαθεσικοί παράγοντες, όπως κληρονομικότητα, έχει φανεί ότι αν υπάρχει στο περιβάλλον της γυναίκας άτομο με κατάθλιψη, μπορεί και η ίδια να την εμφανίσει στην εγκυμοσύνη
• Προϋπάρχουσες ψυχικές διαταραχές, προϋπάρχουσα κατάθλιψη, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Ιστορικό προηγούμενων αποβολών ή προβλημάτων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, π.χ. να πρέπει η γυναίκα να μείνει στο κρεβάτι για μήνες

Είναι επικίνδυνη;

Είναι σημαντικό να είναι ενημερωμένη η μέλλουσα μαμά για πιθανή εμφάνιση κατάθλιψης στην διάρκεια της εγκυμοσύνης και την αναγκαιότητα να επισκεφτεί ειδικό για να την ξεπεράσει. Διαφορετικά κινδυνεύει μετά τη γέννα να πάθει ακόμα και επιλόχεια κατάθλιψη. Ακόμα όμως και για το μωρό που μεγαλώνει στη κοιλιά της, η κατάσταση θα είναι δύσκολη καθώς η αρνητική ψυχολογία της σε συνδυασμό με τα συμπτώματα, π.χ. αν δεν τρέφεται και δεν κοιμάται σωστά, θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην εξέλιξή του. Επιπλέον, όπως οι περισσότεροι γνωρίζουμε, όταν ένας άνθρωπος πάσχει από κατάθλιψη σοβαρής μορφής είναι επιρρεπείς στην αυτοκτονικότητα, καθώς το να στερήσει τη ίδια του τη ζωή φαίνεται πιο εύκολο από το να παλέψει για να ζήσει και να αντιμετωπίσει τις ευθύνες και τη συνέχεια των πράξεών του.

Πώς ξεπερνιέται;

Δεν σημαίνει ότι για να αντιμετωπιστεί η κατάθλιψη χρειάζεται απαραίτητα φαρμακευτική αγωγή, εξαρτάται βέβαια από το βαθμό της. Αυτό θα το κρίνει ο ψυχίατρος, που θα παραπέμψει την εγκυμονούσα σε ψυχοθεραπευτή. Μέσα από την ψυχοθεραπεία η μέλλουσα μαμά θα μπορέσει να μιλήσει και να εκφράσει τα άγχη και τους φόβους της, τις πιθανές "παράλογες" ιδέες που ίσως ντρέπεται και να ξεστομίσει κάποιες φορές, θα απλώσει τον συναισθηματικό της κόσμο, θα βρει σιγά σιγά τη δύναμη να στηρίξει τον εαυτό της, να αντιμετωπίσει τις ψυχικές και σωματικές μεταβολές λόγω της κατάστασης αλλά και να απολαύσει τις στιγμές που έρχονται...

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχοθεραπεύτρια, Συνεργάτης του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας του Θάνου Ασκητή