Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;

Ο τράχηλος της μήτρας είναι ένας λεπτός σωλήνας μήκους 4 με 5 εκατοστά εκτός κύησης, ο οποίος έχει δύο στόμια:

• το έσω τραχηλικό στόμιο, που «ανοίγει» στην ενδομητρική κοιλότητα
• το έξω τραχηλικό στόμιο, που «ανοίγει» στον κόλπο

Έτσι ο τράχηλος συνδέει την ενδομητρική κοιλότητα με τον κόλπο. Δια του λεπτού αυτού σωλήνα διέρχεται το σπέρμα για τη γονιμοποίηση και δια αυτού εξέρχεται το μωρό στον τοκετό.

Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, ο ιστός, που καλύπτει την επιφάνεια του αυλού του τραχήλου και ονομάζεται επιθήλιο εκτείνεται και πέραν του έξω τραχηλικού στομίου, προς τον κόλπο.

Αν εξετάσουμε το επιθήλιο κάτω από το μικροσκόπιο παρατηρούμε, πως δεν είναι ομοιόμορφο σε όλο του το μήκος. Έτσι, σε μία γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας το επιθήλιο, που καλύπτει τον αυλό του τραχήλου, αποτελείται από κυλινδρικής μορφής κύτταρα και ονομάζεται κυλινδρικό επιθήλιο (απεικονίζεται με έντονο κόκκινο χρώμα), ενώ όσο πλησιάζουμε στο έξω τραχηλικό στόμιο, σταδιακά τα κυλινδρικά κύτταρα «αντικαθίστανται» από πλακώδη κύτταρα, εξού και το όνομα του επιθηλίου: πλακώδες (απεικονίζεται με ροζ χρώμα).

Η περιοχή, όπου το κυλινδρικό επιθήλιο σταδιακά «αλλάζει» σε πλακώδες, ονομάζεται ζώνη μετάπλασης (σημειώνεται ως «Ζ.Μ.» στην εικόνα και έχει γαλάζιο χρώμα). Το επιθήλιο, που εντοπίζεται στην περιοχή αυτή, ονομάζεται μεταπλαστικό.

Τι είναι ο καρκίνος;

Ως καρκίνο ορίζουμε μία ομάδα νόσων, πού χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό κάποιων κυττάρων του σώματος, τα οποία διηθούν (δηλαδή «εισβάλουν») τους υγιείς ιστούς καταστρέφοντάς τους, ενώ ενίοτε μεθίστανται (δηλαδή «εξαπλώνονται» - δίνουν μεταστάσεις) σε άλλες περιοχές του σώματος, προκαλώντας βλάβες και σε διαφόρους «απομακρυσμένους» ιστούς.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες τα γερασμένα κύτταρα του σώματος, ή κύτταρα, που έχουν υποστεί κάποια βλάβη, καταστρέφονται μέσω μίας διαδικασίας, η οποία ονομάζεται απόπτωση. Νέα «υγιή» κύτταρα πολλαπλασιάζονται μέσω της κυτταρικής διαίρεσης και αντικαθιστούν τα «γηρασμένα» κύτταρα ή αυτά, που έχουν υποστεί κάποια βλάβη.

Η απολύτως ελεγχόμενη αυτή διαδικασία ενίοτε διαταράσσεται και κύτταρα φέροντα ανωμαλίες πολλαπλασιάζονται, ενώ δεν θα έπρεπε, εις βάρος των φυσιολογικών κυττάρων.
Τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιαζόμενα δημιουργούν στερεούς όγκους, που ονομάζονται κακοήθεις όγκοι. Εντούτοις, ειδικά σε ό,τι αφορά τους καρκίνους του αίματος, η δημιουργία τέτοιων όγκων δεν αποτελεί τον κανόνα.

Ποια είδη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας διακρίνουμε;

Με βάση την προέλευση των κυττάρων, από τα οποία προέκυψε ο καρκινικός όγκος, διακρίνουμε κατά βάσιν δύο τύπους καρκίνου του τραχήλου της μήτρας:

• τον επιθηλιακό καρκίνο
• το αδενοκαρκίνωμα

Το 90% των καρκίνων του τραχήλου του καρκίνου της μήτρας είναι επιθηλιακοί. Οι όγκοι αυτοί αναπτύσσονται στην εξωτερική επιφάνεια του τραχήλου, εκτός του έξω τραχηλικού στομίου. Προέρχονται από τα κύτταρα του πλακώδους επιθηλίου και συχνότερα από τη Ζώνη Μετάπλασης.

Το μεγαλύτερο μέρος των άλλων περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι αδενοκαρκινώματα, τα οποία προέρχονται από το κυλινδρικό επιθήλιο, που καλύπτει την επιφάνεια του αυλού του τραχήλου.

Λιγότερο συχνά απαντώνται στον τράχηλο της μήτρας καρκινικοί όγκοι, τα κύτταρα των οποίων φέρουν χαρακτηριστικά τόσο επιθηλιακού καρκίνου, όσο και ανδενοκαρκινώματος. Θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρα πρόκειται είτε για επιθηλιακό καρκίνο, είτε για αδενοκαρκίνωμα. Εντούτοις, σπανιότατα, στον τράχηλο της μήτρας απαντώνται και άλλα είδη καρκίνου, τα οποία συνηθέστερα εντοπίζονται σε άλλα μέρη του σώματος, όπως είναι τα μελανώματα, τα σαρκώματα ή τα λεμφώματα.

Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;

Παλαιότερα, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας συγκαταλέγετο μεταξύ των συνηθεστέρων τύπων γυναικείου καρκίνου. Εντούτοις, μετά την ενσωμάτωση του test Παπανικολάου στην πάγια κλινική πρακτική από τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα, η συχνότητά του έπεσε δραματικά.

Σε παγκόσμιο πάντως επίπεδο, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας κατατάσσεται τέταρτος ως προς τη συχνότητά μεταξύ όλων των ειδών καρκίνου. Αποτελεί δε και την τέταρτη συχνότερη αιτία θανάτου ένεκα καρκίνου μεταξύ των γυναικών.

Το 2012 καταγράφηκαν κατά προσέγγισιν 528.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 266.000 θάνατοι εξαιτίας αυτού. Το πλήθος αυτό των θανάτων αντιστοιχεί στο 8% των θανάτων από καρκίνο. Το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας εντοπίζεται σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου τα μέτρα πρόληψης είναι ελλιπή, εκεί δε καταγράφεται και το 90% των θανάτων από τη συγκεκριμένη νεοπλασία.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες με ηλικία, που κυμαίνεται μεταξύ των 35 και των 44 ετών. Η μέση ηλικία διάγνωσης της νόσου αυτής είναι τα 50 έτη. Σπάνια το είδος αυτό καρκίνου εντοπίζεται σε γυναίκες νεώτερες των 20 ετών.

Πολλές γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας δεν συνειδητοποιούν, πως ακόμα και σήμερα ο κίνδυνος για εκδήλωση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι υπαρκτός. Πλέον του 20% των περιπτώσεων εντοπίζεται σε γυναίκες με ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών. Πάντως η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτών αφορά γυναίκες, που δεν παρακολουθούνται συστηματικά από το γυναικολόγο τους.

Για το λόγο αυτό οι προληπτικές εξετάσεις για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας δεν είναι φρόνιμο να σταματήσουν ακόμα και όταν αφορούν γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr