Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας: Γιατί εμφανίζεται;

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ένα είδος γυναικολογικού καρκίνου, που έχει γίνει σχετικά σπάνιο σε χώρες, όπου οι γυναίκες κατά τεκμήριο παρακολουθούνται τακτικά από γυναικολόγο.

Στα πλαίσια του προληπτικού γυναικολογικού ελέγχου εκ του τραχήλου της μήτρας λαμβάνεται επίχρισμα (δείγμα), το οποίο εξετάζεται από κυτταρολόγο μετά από τη χρώση του κατά Παπανικολάου (το γνωστό μας test Παπανικολάου). Εκ της εξέτασης αυτής ελέγχεται το ενδεχόμενο ύπαρξη στους ιστούς προκαρκινικών αλλοιώσεων, σημείων δηλαδή κυτταρικής βλάβης, που ενίοτε εξελίσσεται σε πραγματικό καρκίνο.

Σε περίπτωση εντοπισμού τέτοιων βλαβών, λαμβάνονται τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα, τα οποία περιλαμβάνουν την υποβολή της γυναίκας σε περαιτέρω έλεγχο δια κολποσκόπησης και ενδεχομένως σε HPV-DNA test.

Ανάλογα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων αυτών, ενδέχεται να συστηθούν θεραπευτικά μέσα, όπως η κρυοπηξία, το laser, ή η κωνοειδής εκτομή του τραχήλου της μήτρας.

Καίτοι η συχνότητα του τραχήλου της μήτρας έχει δραματικά μειωθεί εν σχέσει με το παρελθόν, αυτός ακόμα και σε χώρες, όπου η προληπτική ιατρική έχει αναπτυχθεί οργανωμένα, δεν έχει εξαφανιστεί τελείως. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αφορά κυρίως γυναίκες, που παραμελούν τον τακτικό προληπτικό έλεγχο. Αντίθετα, σε χώρες, στις οποίες δεν δίνεται η δέουσα προσοχή στην πρόληψη, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας παραμένει συχνός.

Ποιο είναι το αίτιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;

Είναι γνωστή η σχέση της εκδήλωσης καρκίνου με αλλαγές στο γενετικό υλικό (στο DNA) των κυττάρων. Οι αλλαγές αυτές ονομάζονται μεταλλάξεις και ως αποτέλεσμα έχουν τη διαταραχή της λειτουργίας των γονιδίων.

Κάποια γονίδια προάγουν με τη λειτουργία τους την αύξηση του κυττάρου, την κυτταρική διαίρεση, ενώ εμποδίζουν και τον κυτταρικό θάνατο. Τα γονίδια αυτά ονομάζονται ογκογονίδια.

Άλλα πάλι γονίδια δια της λειτουργίας τους παρεμποδίζουν τον υπέρμετρο πολλαπλασιασμό των κυττάρων, ενώ την κατάλληλη στιγμή προκαλούν τον κυτταρικό θάνατο. Τα γονίδια αυτά ονομάζονται ογκοκατασταλτικά γονίδια.

Η πρόκληση καρκίνου σε κάποιες περιπτώσεις σχετίζεται μεταλλάξεις, οι οποίες «ενεργοποιούν» ογκογονίδια ή «απενεργοποιούν» ογκοκατασταλτικά γονίδια.

Ο ιός HPV παράγει πρωτεΐνες (την Ε6 και Ε7), οι οποίες δρουν επί του γενετικού υλικού «απενεργοποιώντας» ογκοκατασταλτικά γονίδια και συγκεκριμένα το p53 και το Rb. Έτσι φαίνεται, ότι τα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας πολλαπλασιάζονται υπέρμετρα και δημιουργούνται οι εκεί νεοπλασίες.

Βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε, πως, όταν αναφερόμαστε στον «ιό HPV», πρακτικά περιγράφουμε μία οικογένεια ιών. Τα μέλη της οικογενείας αυτής ονομάζονται στελέχη και δεν έχουν όλα το ίδιο δυναμικό, σε ό,τι αφορά τη δημιουργία όγκων. Κάποια εξ αυτών έχουν «υψηλότερο δυναμικό» και ονομάζονται «στελέχη υψηλού κινδύνου».

Ποιοι είναι οι παράγοντες προδιάθεσης του καρκίνου του τραχήλου, τους οποίους δεν μπορούμε να επηρεάσουμε;

Οι παράγοντες αυτοί είναι:

• η έκθεση στην ουσία Διαιθυλοστιλβεστρόλη (Diethylstilbestrol/DES). Η ουσία αυτή χορηγείτο σε γυναίκες μεταξύ των ετών 1938 και 1971, ως ανασταλτικό ενδεχομένης αποβολής.
  Φαίνεται, πως θήλεα έμβρυα, των οποίων οι μητέρες έλαβαν Διαιθυλοστιλβεστρόλη κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, διέτρεχαν υψηλό κίνδυνο εκδήλωσης ενός ειδικού τύπου ανδενοκαρκινώματος (από «διαυγή κύτταρα») στον τράχηλο της μήτρας αργότερα στη ζωή τους. Μάλιστα, η μέση ηλικία διάγνωσης της συγκεκριμένης σχετιζόμενης με την Διαιθυλοστιλβεστρόλη νεοπλασίας ήταν τα 19 έτη.
  Η διάθεση της συγκεκριμένης ουσίας διακόπηκε το 1971, επομένως ακόμα και οι νεώτερες μεταξύ των γυναικών, που εξετέθησαν ως έμβρυα σε αυτή, έχουν ξεπεράσει κατά πολύ την «επικίνδυνη» αυτή ηλικία. Εντούτοις, δεν υπάρχει «όριο ηλικίας» εκδήλωσης του είδους αυτού καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
• οικογενειακό ιστορικό. Αν κάποια συγγενής πρώτου βαθμού (μητέρα) εμφάνισε καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας, τότε η γυναίκα έχει και αυτή περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει τη νόσο.

Έχει διατυπωθεί θεωρία, σύμφωνα με την οποία υφίσταται ενδεχομένως γονιδιακά καθοριζόμενη «μειωμένη ικανότητα» του ανοσοποιητικού, σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση του ιού HPV, την οποία η κόρη κληρονομεί από τη μητέρα της.

Δεν αποκλείεται πάλι η «κληρονομικότητα» του καρκίνου του τραχήλου στη μήτρα να σχετίζεται εν τοις πράγμασι με την εκδήλωση «ελευθεριότητας» στη σεξουαλική συμπεριφορά. Τέτοιου είδους συμπεριφορές αυξάνουν την πιθανότητα έκθεσης στον ιό HPV και κατ’ επέκτασιν, εμφάνισης της νεοπλασίας. Ενδεχομένως, η μητέρα να εκδηλώνει τέτοιου είδους «επικίνδυνες» συμπεριφορές και η κόρη να τη μιμείται. Εν τοιαύτη περιπτώσει φυσικά δεν πρόκειται για «κληρονομικότητα» με τη «γενετική» έννοια του όρου.

Στοιχεία του άρθρου αυτού αντλήθηκαν από τον ιστότοπο της Αμερικανικής Εταιρείας για τον Καρκίνο (American Cancer Society)

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr