Καρκίνος του ενδομητρίου: διάγνωση, αντιμετώπιση και πρόληψη

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι ο συχνότερος καρκίνος των οργάνων του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Έχει υπολογιστεί, πως 1% με 2% των γυναικών θα παρουσιάσουν το είδος αυτό νεοπλασίας, ενώ είναι η έβδομη πλέον κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες της Δυτικής Ευρώπης.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων εκδηλώνεται μετά την συμπλήρωση των 50 ετών, ενώ είναι μάλλον σπάνιος πριν τα 45. Η πλειοψηφία των γυναικών, που θα παρουσιάσουν καρκίνο του ενδομητρίου έχουν εισέλθει στην εμμηνόπαυση. Εντούτοις, θα πρέπει να σημειώσουμε, πως ποσοστό του 25% των περιπτώσεων αυτής της νεοπλασίας καταγράφεται ακόμα και πριν από την εμμηνόπαυση.

Το «ευτύχημα» είναι, πως στην πλειοψηφία των γυναικών η διάγνωση γίνεται σε αρχόμενα στάδια της νόσου, πριν αυτή επεκταθεί. Το ποσοστό των γυναικών, στις οποίες επιτυγχάνεται έγκαιρη διάγνωση αγγίζει το 75%. Για αυτές τις γυναίκες, η πρόγνωση θεωρείται καλή και το 5ετές ποσοστό επιβίωσης είναι 90%. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε, πως η έγκαιρη διάγνωση επιτυγχάνεται εν πολλοίς και χάρη στην τακτική γυναικολογική παρακολούθηση.

Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου;

Η διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου γίνεται επί τη βάσει:

• του ιστορικού
• της κλινικής εξέτασης
• των απεικονιστικών εξετάσεων
• των εργαστηριακών εξετάσεων

Εκ ποιων στοιχείων του ιστορικού τίθεται η υποψία καρκίνου του ενδομητρίου;

Ο καρκίνος του ενδομητρίου εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες που είναι άνω των 50 ετών, ενώ είναι μάλλον σπάνιος σε ηλικίες κάτω των 45 ετών. Επομένως, η πλειονότητα των γυναικών, που θα εμφανίσουν καρκίνο του ενδομητρίου έχουν εισέλθει στην εμμηνόπαυση.

Μετά την εμμηνόπαυση και υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν υφίσταται αιμορραγία εκ του κόλπου. Επομένως, αν μία γυναίκα, η οποία έχει εισέλθει στην εμμηνόπαυση αναφέρει το σύμπτωμα αυτό, τότε το ενδεχόμενο εκδήλωσης καρκίνου του ενδομητρίου, είναι σκόπιμο να αξιολογηθεί.

Δεν θα πρέπει πάντως να ξεχνάει κανείς, ότι ποσοστό άνω του 25% των περιπτώσεων αυτής της νεοπλασίας καταγράφεται ακόμα και πριν από την εμμηνόπαυση.

Επομένως, και γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση, ειδικά αν έχουν ξεπεράσει την ηλικία των 45 ετών – αλλά όχι μόνον αυτές – φρόνιμον είναι, αν διαπιστώσουν έντονη αιμορραγία κατά τη διάρκεια της περιόδου ή αιμόρροια μεταξύ των περιόδων, να το αναφέρουν στο γυναικολόγο τους, ώστε να υποβληθούν στις ενδεδειγμένες εξετάσεις.

Το «ευχάριστο» είναι, πως η κολπική αιμόρροια είναι συνήθως ένα σύμπτωμα, το οποίο εμφανίζεται κατά κανόνα πριν η νεοπλασία εξαπλωθεί. Επομένως, συνήθως υπάρχει ο χρόνος η νόσος να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά.

Εκ του ιστορικού εξάλλου είναι δυνατόν να προκύψουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου, που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής της γυναίκας ή άλλες παθολογίες, η ύπαρξη των οποίων συνδέεται με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης καρκίνου του ενδομητρίου.

Πώς η κλινική εξέταση βοηθά στη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου;

Πρακτικά η κλινική εξέταση δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου.

Δια της επισκόπησης του τραχήλου, όπως αυτή γίνεται επί παραδείγματι κατά τη λήψη του test Παπανικολάου, είναι δυνατόν να εντοπισθούν πολυποειδή μορφώματα, επ’ αυτού ή προεξέχοντα από το έξω τραχηλικό στόμιο, τα οποία ενδεχομένως να αξιολογηθούν ως εν δυνάμει κακοήθη, αλλά τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν μάλλον την εξαίρεση, παρά τον κανόνα.

Δια της ψηλάφησης της μήτρας εκτιμάται το μέγεθος του οργάνου. Αν παρ’ ελπίδα διαπιστωθεί κατά την εξέταση, ότι το μέγεθος της μήτρας είναι αυξημένο και υφίσταται και καρκίνος του ενδομητρίου, τότε είναι πιθανό η νόσος να μην βρίσκεται πια στο πρώτο της στάδιο.

Ποιες είναι η απεικονιστικές εξετάσεις, που είναι χρήσιμες στη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου;

Η χρησιμότερη εξέταση στο πλαίσιο αυτό είναι το υπερηχογράφημα της μήτρας. Δια της εξέτασης αυτής ο ιατρός είναι δυνατόν να μετρήσει το πάχος του ενδομητρίου.
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παθολογικής Ογκολογίας (European Society for Medical Oncology/ ESMO), Εάν πρόκειται για μετεμμηνοπαυσιακή γυναίκα και το πάχος είναι μεγαλύτερο από 3-4 χιλ., θα πρέπει να ληφθεί δείγμα από το ενδομήτριο.

Ποιες είναι οι εργαστηριακές εξετάσεις, που είναι χρήσιμες στη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου;

Θα πρέπει καταρχάς να τονισθεί, ότι με το test Παπανικολάου δεν είμαστε σε θέση να διαγνώσουμε την ύπαρξη καρκίνου του ενδομητρίου. Εντούτοις, ευρήματα του test Παπανικολάου ενίοτε υποδηλώνουν παθολογία του ενδομητρίου.

Η μέτρηση των επιπέδων καρκινικών δεικτών, όπως είναι το Ca – 125 έχουν περιορισμένη χρησιμότητα, όσον αφορά τη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου. Υψηλά επίπεδα του δείκτη αυτού ενδεχομένως να συνδέονται με εξάπλωση της νόσου και στις ωοθήκες.

Η εργαστηριακή εξέταση, που είναι καθοριστικής σημασίας για τη διάγνωση καρκίνου του ενδομητρίου, είναι η παθολογοανατομική εξέταση δείγματος, το οποίο ελήφθη από το ενδομήτριο, αν εκ του ιστορικού και του υπερηχογραφικού ελέγχου τεθεί η υποψία εκδήλωσης της νόσου. Το δείγμα αυτό λαμβάνεται είτε δια υστεροσκόπησης είτε δια απόξεσης του ενδομητρίου.

Αν διαγνωστώ με καρκίνο του ενδομητρίου, θα χρειαστεί να υποβληθώ και σε άλλες εξετάσεις;

Αν η παθολογοανατομική εξέταση του δείγματος, που ελήφθη από το ενδομήτριο, καταδείξει την ύπαρξη νεοπλασίας, τότε κατά κανόνα ζητούνται και περαιτέρω απεικονιστικές εξετάσεις και συγκεκριμένα μαγνητική και αξονική τομογραφία, ενώ δεν αποκλείεται να ζητηθούν και αιματολογικές εξετάσεις. Δια το ελέγχου αυτού προκύπτουν και στοιχεία σχετικά με την εξάπλωση (το στάδιο) της νόσου.

Πώς αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του ενδομητρίου;

Η θεραπεία της νόσου περιλαμβάνει τη χειρουργική επέμβαση, η οποία είναι δυνατόν να γίνει είτε δια λαπαροτομίας («ανοικτή» επέμβαση) είτε λαπαροσκοπικά. Κατά την επέμβαση αφαιρείται η μήτρα (υστερεκτομή), αλλά και οι σάλπιγγες και οι ωοθήκες. Αν κριθεί σκόπιμο, ενδεχομένως ο ιατρός να προχωρήσει σε πιο «ευρεία» επέμβαση, ανάλογα και με την εξάπλωση της νόσου.

Η χειρουργική επέμβαση κατά περίπτωσιν είναι δυνατόν να συνδυαστεί με ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία.

Η επιτυχία της θεραπείας (η πρόγνωση δηλαδή) εξαρτάται εν πολλοίς από το είδος της νεοπλασίας και από το στάδιο της νόσου.

Υπάρχει πρόληψη για τον καρκίνο του ενδομητρίου;

Αν ανατρέξουμε στους παράγοντες, που αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης του καρκίνου του ενδομητρίου, διαπιστώνουμε, πως η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή είναι μεταξύ αυτών. Επομένως, η διατήρηση του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα, αλλά και η τακτική άσκηση δρουν «προστατευτικά» έναντι της εμφάνισης αυτού του είδους καρκίνου (όπως συμβαίνει και με άλλα είδη καρκίνου).

Εντούτοις, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Συνήθως το διάστημα, που μεσολαβεί μεταξύ των πρώτων ευρημάτων, εκ των οποίων τίθεται η υποψία ύπαρξης της νόσου και αυτής καθαυτής της εξάπλωσής της, είναι αρκετά μεγάλο. Επομένως, αν παρακολουθείστε τακτικά από το γυναικολόγο σας, είναι εξαιρετικά πιθανό, ακόμα και αν η νόσος εκδηλωθεί, αυτή να εντοπισθεί εγκαίρως, οπότε και η θεραπεία είναι λιγότερο «βαριά» και πολύ πιο αποτελεσματική.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

_{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

_{ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΒΕΛΤΙΣΤΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ESMO (Πληροφορίες βασιζόμενες στο ESMO Clinical Practice Guidelines – v.2012.1)}