Τυμπανισμός στην περίοδο: Γιατί έχω φουσκώματα;

Ό,τι τρώμε ή πίνουμε, πρέπει πρώτα να «αποσυντεθεί» σε μικρά μόρια προκειμένου να απορροφηθεί από τον οργανισμό μας, να περάσει στο αίμα και μέσω των αγγείων του κυκλοφορικού συστήματος να φθάσει στα διάφορα μέρη του σώματός μας.

Πέψη ονομάζεται η διαδικασία, κατά την οποία οι τροφές και τα ληφθέντα υγρά, διαλύονται στα συστατικά τους, ώστε να αφομοιωθούν από τον οργανισμό και να μετατραπούν σε θρεπτικά στοιχεία για τα κύτταρά του και ενέργεια, απαραίτητη για την επιτέλεση των διαφόρων βιοχημικών διεργασιών του.

Παρακάτω έχουμε μία σχηματική απεικόνιση του πεπτικού συστήματος.

Εντός των οργάνων του συστήματος αυτού λαμβάνει χώρα η ανάμιξη των τροφών με τα πεπτικά υγρά, τα οποία περιέχουν ειδικές πρωτεΐνες, που ονομάζονται ένζυμα. Τα ένζυμα με τη δράση τους είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας της αποδόμησης των τροφών στα συστατικά τους.

Το περιεχόμενο του πεπτικού σωλήνα εξάλλου προωθείται συνεχώς από το στόμα προς τον πρωκτό χάρη σε συντονισμένες κινήσεις των τοιχωμάτων των πεπτικών οργάνων. Στις κινήσεις αυτές των πεπτικών οργάνων αναφερόμαστε με τον όρο περίσταλση.

Στην πορεία του περιεχομένου του πεπτικού σωλήνα, ο οργανισμός απορροφά τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, ενώ στο τέλος μένει μόνον υλικό, που δεν πέπτεται (δεν «χωνεύεται») και ονομάζεται υπόλειμμα, το οποίο και θα απεκκριθεί με την αφόδευση ως κόπρανα.

Τα αέρια μέσα στο πεπτικό σύστημα

Αέρια είναι υπό φυσιολογικές συνθήκες παρόντα εντός του πεπτικού σωλήνα. Τα αέρια αυτά εντοπίζονται τόσο εντός του στομάχου, όσο και εντός του εντέρου.

Τα αέρια του στομάχου προέρχονται κατά κύριο λόγο από την κατάποση αέρα, όταν τρώμε ή πίνουμε. Αντίθετα, τα αέρια του εντέρου παράγονται εξαιτίας της ζύμωσης των τροφών από τα εντερικά βακτήρια. Αέρια εξέρχονται του πεπτικού σωλήνα είτε από του στόματος δια της ερυγής, είτε δια του πρωκτού (φύσα).

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2006 ο πεπτικός σωλήνας περιέχει κατά μέσον όρο περίπου 200 κ.εκ. αερίων, ενώ εξ αυτού εξέρχονται σε ημερήσια βάση μεταξύ των 600 και των 700 κ.εκ.. Το δε 74% περίπου των εντερικών αερίων προέρχονται από τη ζύμωση των τροφών. Ο άνδρας αποβάλλει δια του πρωκτού αέρια περίπου 14 φορές ημερησίως, ειδικά μετά τα γεύματα, ενώ φυσιολογικές θεωρούνται και οι 25 φορές την ημέρα.

Τι καλούμε τυμπανισμό;

Με τον όρο τυμπανισμό αναφερόμαστε στο κοινώς αποκαλούμενο «φούσκωμα» και δια αυτού περιγράφουμε την ενοχλητική διάταση της κοιλιάς ένεκα της εντός του πεπτικού σωλήνα συσσώρευσης αερίων. Εναλλακτικά το ενοχλητικό αυτό φαινόμενο αποκαλείται και μετεωρισμός.

Σύμφωνα με μελέτη του 2000 τυμπανισμό αναφέρει το 15,9% των ανθρώπων σε μηνιαία βάση. Συχνότερα δε παραπονιούνται για το σύμπτωμα αυτό οι γυναίκες σε ποσοστό 19,2% έναντι αντίστοιχου ποσοστού 10,5% μεταξύ των ανδρών.

Πόσο συχνός είναι ο τυμπανισμός κατά την έμμηνο ρύση;

Η λειτουργία του πεπτικού συστήματος επηρεάζεται από τη φάση του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθούμε στα αποτελέσματα μελέτης του 2014. Στη συγκεκριμένη μελέτη συμμετείχαν 156 γυναίκες ευρισκόμενες στην προεμμηνοπαυσιακή περίοδο, οι οποίες εκλήθησαν να απαντήσουν σε συνταχθέν ερωτηματολόγιο. Οι ερωτήσεις αφορούσαν την κλινική συμπτωματολογία εκ του πεπτικού συστήματος, που ενδεχομένως εκδηλωνόταν, κατά τις 5 ημέρες πριν την έναρξη της εμμήνου ρύσεως, αλλά και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.

Τα συμπτώματα, που περιλαμβάνονταν στο ερωτηματολόγιο ήταν:

• κοιλιακό άλγος
• διάρροια
• δυσκοιλιότητα
• ναυτία
• έμετος
• τυμπανισμός
• πυελικό άλγος

Μέσω του ερωτηματολογίου από εκάστη συμμετέχουσα ζητείτο να αναφέρει και ενδεχόμενη συναισθηματική φόρτιση κατά τις ημέρες αυτές.

Οι συντάκτες της μελέτης παρατήρησαν ότι το 73% των γυναικών ανέφεραν τουλάχιστον ένα σύμπτωμα σχετιζόμενο με το πεπτικό σύστημα τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως. Οι δε γυναίκες, που ανέφεραν και συναισθηματική φόρτιση αντιμετώπιζαν αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν πλέον του ενός εκ των συμπτωμάτων.

Η συχνότερη συνύπαρξη των συμπτωμάτων εκ του πεπτικού συστήματος με συναισθηματική φόρτιση πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου ενδεχομένως να αντικατοπτρίζει την ύπαρξη σχετικών μηχανισμών, στους οποίους να «εμπλέκονται» το έντερο, ο εγκέφαλος και οι ορμόνες, οι οποίες ρυθμίζουν την εμμηνορρυσία.

Γιατί ο τυμπανισμός είναι συχνότερος λίγο πριν την έμμηνο ρύση, αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής;

Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, σύμφωνα με την οποία η αύξηση της συχνότητας της εκδήλωσης τυμπανισμού λίγο πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως ενδεχομένως να συνδέεται με αύξηση της ποσότητας αερίων εντός του εντέρου.

Την ορθότητα της συγκεκριμένης υπόθεσης θέλησαν να διαπιστώσουν συντάκτες μελέτης του 2022. Στα πλαίσια της μελέτης αυτής μετρήθηκε η ποσότητα των εντερικών αερίων δια μαγνητικής τομογραφίας σε γυναίκες προ και διαρκούσης της περιόδου. Εκ των καταγραφέντων στοιχείων δεν προέκυψε όμως ουσιαστική μεταβολή του όγκου των αερίων αυτών κατά τη διάρκεια του κύκλου. Επομένως, η αίσθηση τυμπανισμού, που συχνά αναφέρουν γυναίκες στην έμμηνο ρύση, δεν φαίνεται να συνδέεται με την ποσότητα των αερίων του εντέρου.

Ενδεχομένως, απάντηση στο ερώτημα της εκδήλωσης τυμπανισμού να μπορεί σε κάποιο βαθμό να δοθεί μέσω έτερης μελέτης του 2014. Οι επιστήμονες, που τη συνέταξαν, διετύπωσαν την άποψη, πως λίγο πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως αλλάζει η ευαισθησία του εντέρου. Αυτό σημαίνει, ότι κατ’ ουσίαν ναι μεν δεν μεταβάλλεται η ποσότητα των εντερικών αερίων, αλλά αυτό καθ’ αυτό το έντερο παρουσιάζει τότε μία τρόπον τινά υπερευαισθησία, ώστε μεταβάλλεται η αντίληψη του όγκου των αερίων. Έτσι ο ίδιος όγκος αερίων, ο οποίος εκτός περιόδου δεν θα ήταν αρκετός, ώστε να προκαλέσει αίσθημα τυμπανισμού, λίγο πριν την έμμηνο ρύση αρκεί, για να εκδηλωθεί η σχετική δυσφορία.

Πώς μπορώ να περιορίσω τον τυμπανισμό;

Δεν είναι εν τοις πράγμασι δυνατόν ο τυμπανισμός να εξαφανιστεί παντελώς. Μπορείτε όμως να εφαρμόσετε κάποια μέτρα, που πιθανόν να μειώσουν σημαντικά τόσο την ένταση του συμπτώματος, όσο και τη συχνότητα εμφάνισής του.

Για το λόγο αυτό:

• εντοπίστε η κατανάλωση ποιων τροφίμων είναι πιθανότερο να επιτείνει τον τυμπανισμό. Πολλές γυναίκες επιλέγουν να κρατάνε ημερολόγιο με τα φαγητά, που καταναλώνουν. «Συνήθεις ύποπτοι» είναι τρόφιμα όπως: τα φασόλια, ο αρακάς, τα άλευρα ολικής άλεσης, το μπρόκολο, το κουνουπίδι, τα σπαράγγια και τα λαχανάκια Βρυξελών. Πρόκειται για τροφές πλούσιες σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, αλλά και σε φυτικές ίνες, η κατανάλωση των οποίων είναι αρωγός στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Συνεπώς, ίσως να μην είναι σκόπιμο τέτοιες τροφές να εκλείψουν παντελώς από το διαιτολόγιό σας. Μπορείτε όμως να μετριάσετε την κατανάλωσή τους σε επίπεδα, που να είναι καλύτερα ανεκτά.
• μην βιάζεστε στο φαγητό. Τρώτε αργά και μασάτε καλά τις μπουκιές σας. Η βιασύνη έχει ως αποτέλεσμα την κατάποση και αέρα μαζί με την τροφή, ο οποίος εισέρχεται στον πεπτικό σωλήνα. Η κατάποση αέρα είναι εξάλλου πιθανότερη και όταν πίνετε υγρά με καλαμάκι. Συνεπώς, αποφεύγετε και τη συνήθεια αυτή.
• αποφεύγετε την κατανάλωση γλυκών, λιπαρών και τηγανητών τροφών, αλλά και αεριούχων αναψυκτικών. Έχει αποδειχθεί, πως όλα αυτά αυξάνουν την παραγωγή αερίων στο έντερο και το στομάχι σας.
• πίνετε άφθονο νερό. Η επαρκής ενυδάτωση συνδράμει τόσο στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, όσο και στη μείωση του φουσκώματος. Προσέχετε να πίνετε το νερό αργά καταπίνοντας μικρές γουλιές, ειδάλλως αυξάνεται η πιθανότητα κατάποσης και αέρα.
• προσπαθείτε να ασκείστε. Η άσκηση είναι ευεργετική για την καλή ψυχική και σωματική υγεία γενικότερα, αλλά και για την ορθή λειτουργία του πεπτικού ειδικότερα.
• φοράτε άνετα ρούχα, που δεν σας πιέζουν ειδικά στην κοιλιά.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Hasler WL. Gas and Bloating. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2006;2(9):654-662.}

^{Sandler RS, Stewart WF, Liberman JN, Ricci JA, Zorich NL. Abdominal pain, bloating, and diarrhea in the United States: prevalence and impact. Dig Dis Sci. 2000 Jun;45(6):1166-71. doi: 10.1023/a:1005554103531. PMID: 10877233.}

^{Bernstein MT, Graff LA, Avery L, Palatnick C, Parnerowski K, Targownik LE. Gastrointestinal symptoms before and during menses in healthy women. BMC Womens Health. 2014;14:14. Published 2014 Jan 22. doi:10.1186/1472-6874-14-14}

^{Oh H, Ehrenpreis ED, Tu FF, et al. Menstrual Cycle Variation in MRI-Based Quantification of Intraluminal Gas in Women With and Without Dysmenorrhea. Front Pain Res (Lausanne). 2022;3:720141. Published 2022 May 11. doi:10.3389/fpain.2022.720141}

^{Foley A, Burgell R, Barrett JS, Gibson PR. Management Strategies for Abdominal Bloating and Distension. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2014;10(9):561-571.}