Στένωση τραχήλου: Aίτια, διάγνωση και συνέπειες

Ο τράχηλος είναι ένας λεπτός σωλήνας, ο οποίος έχει παχιά τοιχώματα αποτελούμενα κατά κύριο λόγον από μυ.

Ο τράχηλος, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα συνδέει τον κόλπο με την ενδομητρική κοιλότητα, δηλαδή την κοιλότητα μέσα στην οποία μεγαλώνει προστατευμένο το μωρό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Με τον όρο στένωση τραχήλου αναφερόμαστε στην κλινική αυτήν οντότητα, η οποία χαρακτηρίζεται από σημαντικό περιορισμό της διαμέτρου ή πλήρη απόφραξη του τραχηλικού αυλού (του εσωτερικού του τραχήλου δηλαδή).

Δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί η συχνότητα της στένωσης τραχήλου στο γενικό πληθυσμό. Εντούτοις, σε μελέτη του 2016, στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 31.052 γυναικών, που υπεβλήθησαν σε υστεροσκόπηση μεταξύ των ετών 1996 και 2014, στένωση διαπιστώθηκε σε 10.156 εξ αυτών, ήτοι σε ποσοστό 32,7%.

Ποια είναι τα αίτια της εκδήλωσης στένωσης τραχήλου;

Όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2022 οι πιθανότητες εκδήλωσης στένωσης τραχήλου αυξάνονται:

• όταν η γυναίκα έχει υποβληθεί σε κωνοειδή εκτομή του τραχήλου. Η στένωση εκδηλώνεται μετά από την επέμβαση αυτή σε ποσοστό μεταξύ του 1,3% και του 16,8% των γυναικών.
• όσο προχωρά η ηλικία
• μετά την εμμηνόπαυση

Σε μελέτη του 2018 ως επιπλέον αίτια της στένωσης τραχήλου αναφέρονται:

• οι συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας (δηλαδή υφίσταται από τη γέννηση)
• η μη απόκτηση τέκνων (ατεκνία)
• η χρήση προγεσταγόνων (πρόκειται για ορμονικά σκευάσματα)
• η προηγούμενη υποβολή της γυναίκας σε απόξεση του ενδομητρίου

Πάντως, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2006 η στένωση τραχήλου μπορεί να είναι αποτέλεσμα και καρκίνου ή της ακτινοθεραπείας ένεκα νεοπλασίας.

Πώς γίνεται η διάγνωση της στένωσης του τραχήλου;

Σε κάποιες περιπτώσεις η στένωση τραχήλου συσχετίζεται με την εκδήλωση δυσμηνόρροιας (πόνου στην περίοδο) ή αμηνόρροιας (απουσία περιόδου). Τα συμπτώματα αυτά όμως εκδηλώνονται σε πλήθος καταστάσεων και δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στη διάγνωση στένωσης τραχήλου.

Συνήθως, ο ιατρός διαπιστώνει την εκδήλωση στένωσης τραχήλου κατά τη διαδικασία λήψης του test Παπανικολάου. Στα πλαίσια της λήψης του δείγματος για την εξέταση αυτή ο ιατρός εισάγει την ψήκτρα (ένα ειδικό «βουρτσάκι») εντός του αυλού του τραχήλου (βλ. εικόνα) και τη γυρίζει απαλά, ώστε να λάβει επίχρισμα και από το σημείο αυτό, το οποίο εν συνεχεία απλώνεται στην αντικειμενοφόρο πλάκα και μονιμοποιείται.

Προφανώς, αν υφίσταται στένωση τραχήλου η πρόσβαση στον αυλό είναι δυσχερής ή ακόμα και αδύνατη. Ενίοτε όμως, η στένωση τραχήλου δεν αφορά το έξω τραχηλικό στόμιο, αλλά εντοπίζεται πιο βαθιά στον τράχηλο, σε σημείο, όπου δεν φθάνει η ψήκτρα της λήψης του test Παπανικολάου και έτσι ο ιατρός δεν την εντοπίζει με την τυπική κλινική εξέταση.

Σε κάποιες περιπτώσεις η διάγνωση της στένωσης τραχήλου γίνεται, αν χρειαστεί η γυναίκα να υποβληθεί σε επεμβάσεις, στα πλαίσια των οποίον ο ιατρός εισάγει εντός του τραχηλικού αυλού εργαλείο. Τέτοιες επεμβάσεις είναι:

• η απόξεση του ενδομητρίου. Η επέμβαση αυτή προϋποθέτει τη λεγόμενη διαστολή του τραχήλου. Η διαστολή επιτυγχάνεται δια της εισαγωγής εντός του αυλού του τραχήλου μέσω του έξω τραχηλικού στομίου των λεγομένων κηρίων Hegar. Πρόκειται για μεταλλικούς κυλίνδρους με διαφορετική διάμετρο, όπως αυτοί που φαίνονται στην παρακάτω εικόνα.

Ο ιατρός εισάγει αρχικά εντός του αυλού του τραχήλου το κηρίο με τη μικρότερη διάμετρο. Ακολουθεί η εισαγωγή κηρίων με προοδευτικά μεγαλύτερη διάμετρο, έως ότου ο ιατρός κρίνει, πως η διαστολή του τραχήλου είναι επαρκής. Όπως περιγράφεται και στην προαναφερθείσα μελέτη του 2022 (Biggs και συνεργάτες), διάγνωση στένωσης τίθεται, αν η διαστολή είναι αδύνατη πέραν του κηρίου διαμέτρου 2,5 χιλιοστών.

• η υστεροσκόπηση
• η σπερματέγχυση
• η εμβρυομεταφορά στα πλαίσια εξωσωματικής γονιμοποίησης
• η σαλπιγγογραφία

Ποιες είναι οι συνέπειες της στένωσης τραχήλου;

Όταν πρόκειται για γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας η σημαντικότερη συνέπεια της στένωσης τραχήλου είναι η υπογονιμότητα, καθότι μετά την εκσπερμάτωση εντός του κόλπου, τα σπερματοζωάρια αδυνατούν να εισέλθουν στην ενδομητρική κοιλότητα και στη συνέχεια στις σάλπιγγες, προκειμένου να «συναντήσουν» εκεί το ώριμο ωάριο και να επιτευχθεί η γονιμοποίησή του. Δυσχέρειες παρουσιάζονται εξάλλου και αν η γυναίκα χρειαστεί υποβληθεί σε σπερματέγχυση ή εξωσωματική γονιμοποίηση.

Ενίοτε εξαιτίας της στένωσης τραχήλου είναι δυνατόν να παρατηρηθεί εντός της μήτρας συλλογή:

• αίματος (αιματόμητρα)
• πύου (πυόμητρα)
• διαυγούς υγρού (υγρόμητρα)

Πάντως, όπως αναφέρεται και σε έτερη μελέτη του 2022 η στένωση τραχήλου ενίοτε συνδέεται με την καθυστερημένη διάγνωση γυναικολογικών νεοπλασμάτων και συγκεκριμένα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και του καρκίνου του ενδομητρίου.

Δείτε στο παρακάτω video, πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την κολπική ξηρότητα, τον πόνο στη σεξουαλική επαφή και την ακράτεια με τους υπερήχους HIFU!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Bettocchi S, Bramante S, Bifulco G, Spinelli M, Ceci O, Fascilla FD, Di Spiezio Sardo A. Challenging the cervix: strategies to overcome the anatomic impediments to hysteroscopy: analysis of 31,052 office hysteroscopies. Fertil Steril. 2016 May;105(5):e16-e17. doi: 10.1016/j.fertnstert.2016.01.030. Epub 2016 Feb 9. PMID: 26873675.}

^{Biggs KV, Soo Hoo S, Kodampur M. Mechanical dilatation of the stenosed cervix under local anesthesia: A prospective case series. J Obstet Gynaecol Res. 2022 Apr;48(4):956-965. doi: 10.1111/jog.15179. Epub 2022 Feb 7. PMID: 35132727; PMCID: PMC9303640.}

^{Skopec GS. A review of medical and surgical techniques for overcoming cervical stenosis. Proc Obstet Gynecol. 2018;8(1): Article 1 [ 7 p.]. Available from: http://ir.uiowa.edu/pog/ Free full text article.}

^{Bollapragada SS, Sircar S, Rae DW, Walker E. Unexplained postmenopausal hematometra. Acta Obstet Gynecol Scand. 2006;85(1):121-3. doi: 10.1080/00016340500317138. PMID: 16521693.}

^{Sopracordevole F, Clemente N, Papiccio M, Del Fabro A, Serri M, Fichera M, Buttignol M, Giorda G, Delli Carpini G, Ciavattini A. Histopathological findings in hysterectomy for cervical stenosis in postmenopausal women: A retrospective case series. Medicine (Baltimore). 2022 Jul 22;101(29):e29586. doi: 10.1097/MD.0000000000029586. PMID: 35866770; PMCID: PMC9302241.}