Όλοι οι πόνοι είναι ίδιοι μεταξύ τους;

Ο πόνος είναι από τα συνηθέστερα συμπτώματα, που οδηγούν στην αναζήτηση ιατρικής συμβουλής. Σύμφωνα με επιτροπή της Διεθνούς Ένωσης για τη Μελέτη του Πόνου (International Association for the Study of Pain/ IASP), όπως αναφέρεται και στο σχετικό πόρισμα του 2020 (Raja και συνεργάτες, 2020) ως πόνος ορίζεται: «Μία δυσάρεστη αισθητηριακή και συναισθηματική εμπειρία, η οποία σχετίζεται με ή ομοιάζει με εμπειρία σχετιζόμενη με πραγματική ή εν δυνάμει ιστική βλάβη».

Ποια είναι τα είδη του πόνου;

Καταρχήν θα πρέπει να γίνει διάκριση του χρονίου από τον οξύ πόνο.

Ως οξύ πόνο, σύμφωνα με πόνημα του 2020 (Chou και συνεργάτες, 2020) ορίζουμε τη φυσιολογική αντίδραση σε αλγεινό ερέθισμα, το οποίο θα μπορούσε να σχετίζεται με παθολογία, έχει απότομη και άξαφνη έναρξη και περιορισμένη χρονική διάρκεια, ενώ συνδράμει στη διαμόρφωση συμπεριφορών αποφυγής πραγματικών ή δυνητικών ιστικών τραυμάτων. Ο οξύς πόνος έχει κατά κανόνα διάρκεια μικρότερη των 7 ημερών, ενώ ενίοτε φθάνει και τις 30 ημέρες. Εντούτοις, σε κάποιες περιπτώσεις ενδέχεται να επανεμφανιστεί περιοδικά.

Ως χρόνιο πόνο, σύμφωνα με μελέτη του 2023 (Dydyk & Conermann, 2023) ορίζουμε τον πόνο, που διαρκεί για περισσότερους από 3 μήνες.

Όπως σημειώνουν και οι συντάκτες μελέτης του 2017 (Kent και συνεργάτες, 2017) έχει διατυπωθεί η άποψη, πως ως οξύς θα πρέπει να χαρακτηρίζεται ο πόνος, που εκλύεται εντός διαστήματος 30 ημερών από το αλγεινό ερέθισμα ή τον τραυματισμό, ενώ ο πόνος, που εκδηλώνεται μετά το πέρας 90 ημερών από το αλγεινό ερέθισμα ή τον τραυματισμό, θα πρέπει να χαρακτηρίζεται ως χρόνιος.

Ανάλογα με το μηχανισμό έκλυσής του ο πόνος διαχωρίζεται, όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2020 (Bonezzi και συνεργάτες, 2020) σε:

• Αλγαισθητικό πόνο (Nociceptive pain) – πρόκειται για το είδος του πόνου, ο οποίος εκλύεται ένεκα πραγματικής ή επαπειλουμένης βλάβης σε μη νευρικό ιστό και οφείλεται στην ενεργοποίηση των αλγοϋποδοχέων.
• Νευροπαθητικό πόνο (Neuropathic pain) – πρόκειται για πόνο, ο οποίος εκδηλώνεται εξαιτίας βλάβης σε συγκεκριμένους νευρώνες.
• Αλγοπλαστικό πόνο (Nociplastic pain) – ο πόνος αυτός εκδηλώνεται μετά από διαταραχές στην αλγαισθησία (στο μηχανισμό αντίληψης του πόνου) εν τη απουσία πραγματικής ή επαπειλουμένης ιστικής βλάβης, η οποία θα διέγειρε τους αλγοϋποδοχείς ή βλάβης σε κινητικούς ή αισθητηριακούς νευρώνες, που θα είχε ως αποτέλεσμα την έκλυση αλγεινού ερεθίσματος.

Ειδικά σε ό,τι αφορά τον Αλγοπλαστικό πόνο, αξίζει να αναφερθούμε σε μελέτη του 2021 (Fitzcharles και συνεργάτες, 2021). Οι συντάκτες της μελέτης αυτής σημειώνουν το διαχωρισμό μεταξύ αλγαισθητικού πόνου, που συνδέεται με φλεγμονή ή ιστική βλάβη και τον νευροπαθητικό πόνο, που συνδέεται με βλάβη στο νευρικό ιστό. Υπογραμμίζουν δε, πως οι μηχανισμοί έκλυσης του αλγοπλαστικού πόνου δεν έχουν διασαφηνισθεί, ενώ θεωρείται, πως εμπλέκεται διαταραχή στην επεξεργασία των αλγεινών ερεθισμάτων από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Υφίστανται δε και περιπτώσεις «μικτού πόνου», στις οποίες συνυπάρχει ο αλγοπλαστικός πόνος με νευροπαθητικό ή αλγαισθητικό πόνο.

Ας δούμε κάποιους χρήσιμους ορισμούς, που σχετίζονται με τον πόνο

Αλλοδυνία – η πρόκληση πόνου μετά από ερέθισμα, το οποίο κανονικά δεν θα έπρεπε να προκαλέσει πόνο. Ένα παράδειγμα αλλοδυνίας, που αναφέρουν οι συντάκτες μελέτης του 2023 (He & Kim, 2023) είναι το άγγιγμα στο δέρμα ενός φτερού (που κανονικά δεν θα έπρεπε να είναι οδυνηρό), το οποίο προκαλεί πόνο.

Υπεραλγησία – όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2014 (Jensen & Finnerup, 2014) ως υπεραλγησία ορίζεται η υπερβολικά έντονη αίσθηση του πόνου μετά από ερέθισμα, το οποίο προκαλεί πόνο.

Ουδός του πόνου – ο όρος «ουδός» είναι συνώνυμη με τον όρο «κατώφλι», όταν μιλάμε για «ουδό του πόνου», αναφερόμαστε στην ελάχιστη ισχύ ενός αλγεινού ερεθίσματος, η οποία απαιτείται προκειμένου το άτομο να αντιληφθεί τον πόνο.

Υποαλγησία – όπως περιγράφεται σε εγχειρίδιο του 2013 (Backonja, 2013), με το συγκεκριμένο όρο αναφερόμαστε στη μειωμένη αντίληψη του πόνου παρουσία κανονικά επώδυνων ερεθισμάτων. Τέτοια ερεθίσματα θα μπορούσαν να συνδέονται με νύσση («τρύπημα»), άσκηση πίεσης ή έκθεση σε υψηλές ή υπερβολικά χαμηλές θερμοκρασίες. Διαφοροποιείται δε από τον όρο «υποαισθησία», καθότι με το συγκεκριμένο όρο αναφερόμαστε σε μειωμένη αντίληψη ερεθισμάτων, που δεν είναι επώδυνα.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Raja SN, Carr DB, Cohen M, Finnerup NB, Flor H, Gibson S, Keefe FJ, Mogil JS, Ringkamp M, Sluka KA, Song XJ, Stevens B, Sullivan MD, Tutelman PR, Ushida T, Vader K. The revised International Association for the Study of Pain definition of pain: concepts, challenges, and compromises. Pain. 2020 Sep 1;161(9):1976-1982. doi: 10.1097/j.pain.0000000000001939. PMID: 32694387; PMCID: PMC7680716.}

^{Chou R, Wagner J, Ahmed AY, et al. Treatments for Acute Pain: A Systematic Review [Internet]. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US); 2020 Dec. (Comparative Effectiveness Review, No. 240.) Introduction. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK566500/}

^{Dydyk AM, Conermann T. Chronic Pain. [Updated 2023 Jul 21]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553030/}

^{Kent ML, Tighe PJ, Belfer I, Brennan TJ, Bruehl S, Brummett CM, Buckenmaier CC 3rd, Buvanendran A, Cohen RI, Desjardins P, Edwards D, Fillingim R, Gewandter J, Gordon DB, Hurley RW, Kehlet H, Loeser JD, Mackey S, McLean SA, Polomano R, Rahman S, Raja S, Rowbotham M, Suresh S, Schachtel B, Schreiber K, Schumacher M, Stacey B, Stanos S, Todd K, Turk DC, Weisman SJ, Wu C, Carr DB, Dworkin RH, Terman G. The ACTTION-APS-AAPM Pain Taxonomy (AAAPT) Multidimensional Approach to Classifying Acute Pain Conditions. Pain Med. 2017 May 1;18(5):947-958. doi: 10.1093/pm/pnx019. PMID: 28482098; PMCID: PMC5431381.}

^{Bonezzi C, Fornasari D, Cricelli C, Magni A, Ventriglia G. Not All Pain is Created Equal: Basic Definitions and Diagnostic Work-Up. Pain Ther. 2020 Dec;9(Suppl 1):1-15. doi: 10.1007/s40122-020-00217-w. Epub 2020 Dec 14. PMID: 33315206; PMCID: PMC7736598.}

^{Fitzcharles MA, Cohen SP, Clauw DJ, Littlejohn G, Usui C, Häuser W. Nociplastic pain: towards an understanding of prevalent pain conditions. Lancet. 2021 May 29;397(10289):2098-2110. doi: 10.1016/S0140-6736(21)00392-5. PMID: 34062144.}

^{He Y, Kim PY. Allodynia. [Updated 2023 Sep 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537129/}

^{Jensen TS, Finnerup NB. Allodynia and hyperalgesia in neuropathic pain: clinical manifestations and mechanisms. Lancet Neurol. 2014 Sep;13(9):924-35. doi: 10.1016/S1474-4422(14)70102-4. PMID: 25142459.}

^{Backonja, MM. (2013). Hypoalgesia, Assessment. In: Gebhart, G.F., Schmidt, R.F. (eds) Encyclopedia of Pain. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-28753-4_1836}