Πώς επηρεάζουν οι πόνοι περιόδου την ψυχολογία;

Ο «επίσημος» όρος, με τον οποίο αναφερόμαστε στους πόνους περιόδου είναι «δυσμηνόρροια». Η δυσμηνόρροια επηρεάζει τη ζωή πάρα πολλών γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας.

Ποια είναι τα είδη δυσμηνόρροιας;

Διακρίνουμε δύο κατηγορίες δυσμηνόρροιας:

• Την πρωτοπαθή
• Τη δευτεροπαθή

Τι είναι η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια;

Πρωτοπαθής ονομάζεται η «κοινή» δυσμηνόρροια, η οποία δεν προκαλείται από συγκεκριμένη παθολογία.

Ο πόνος ξεκινάει συνήθως ξεκινάει 24 με 48 ώρες πριν ή με την έναρξη αυτής καθαυτής της εμμηνορρυσίας.

Το άλγος εντοπίζεται πιο συχνά στο υπογάστριο (χαμηλά στην κοιλιά), ενώ κάποιες γυναίκες αναφέρουν πόνο και στην οσφύ ή στους γλουτούς. Η διάρκεια του πόνου κυμαίνεται από 12 έως και 72 ώρες και ενδέχεται να συνοδεύεται από ναυτία, έμετο, καταβολή ή ακόμα και διάρροια.

Συχνά η ένταση του πόνου στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια παρουσιάζει μία κάμψη όσο η γυναίκα μεγαλώνει, ενώ μετά τον τοκετό τα συμπτώματα μπορεί να αμβλυνθούν σημαντικά ή ακόμα και να εξαφανισθούν.

Τι είναι η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια;

Δευτεροπαθής ονομάζεται η δυσμηνόρροια, όταν η εμφάνισή της συνδέεται με κάποια υποκείμενη παθολογία, όπως είναι η ενδομητρίωση.

Πόσο συχνή είναι η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια;

Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια παρουσιάζεται συνήθως σε νεαρές γυναίκες εντός τριών ετών από την εμμηναρχή (την έναρξη της περιόδου).

Το ποσοστό των γυναικών, που αναφέρουν δυσμηνόρροια κυμαίνεται ανάλογα με τη μελέτη μεταξύ του 16% και του 91%, ενώ το ποσοστό των γυναικών, που αναφέρουν ιδιαίτερα έντονη συμπτωματολογία να καταμετράται μεταξύ του 2% και του 29%. Η δυσμηνόρροια έχει δυσμενή επίπτωση τόσο στην ποιότητα ζωής των γυναικών, που υποφέρουν από αυτή, όσο και στην ικανότητά τους να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της καθημερινότητας (Ju και συνεργάτες, 2014). Μάλιστα, κάποιες γυναίκες (3% έως 33%) αναφέρουν τόσο έντονο άλγος, που τις αναγκάζει να αναστείλουν τις σχετιζόμενες με την εργασία ή την εκπαίδευση δραστηριότητές τους για διάστημα διαρκείας μεταξύ της 1 και των 3 ημερών σε κάθε κύκλο (Bernardi και συνεργάτες, 2017).

Παράγοντες, η παρουσία των οποίων έχει συσχετισθεί με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης δυσμηνόρροιας είναι (Pakpour και συνεργάτες, 2020):

• το νεαρό της ηλικίας
• η παχυσαρκία
• το χαμηλό κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο
• το κάπνισμα
• το θετικό οικογενειακό ιστορικό για δυσμηνόρροια
• η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών

Αντίθετα, φαίνεται, πως η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων συνδέεται με μείωση της έντασης της δυσμηνόρροιας (Ju και συνεργάτες, 2014).

Πώς η εκδήλωση δυσμηνόρροια σχετίζεται με τη ψυχική κατάσταση της γυναίκας;

Στην παλαιότερη τρίτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Πνευματικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχιάτρων (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM ΙΙΙ) (American Psychiatric Association, 2000) η δυσμηνόρροια συμπεριλαμβανόταν στα κριτήρια της διαταραχής σωματοποίησης των ψυχικών συμπτωμάτων. Εντούτοις, αν και στην τρέχουσα πέμπτη έκδοση του εν λόγω εγχειριδίου (DSM-5) (Battle, 2013) η δυσμηνόρροια δεν συμπεριλαμβάνεται στα κριτήρια της Διαταραχής Σωματικών Συμπτωμάτων (αυτά, που κοινώς αποκαλούμε ψυχοσωματικά συμπτώματα), στην τρέχουσα Δέκατη Αναθεώρηση της Διεθνούς Κατάταξης των Νοσημάτων (International Classification of Diseases,Tenth Revision /ICD-10) με τον κωδικό F45.8 στην κατηγορία «Άλλες σωματόμορφες διαταραχές» συμπεριλαμβάνεται η «ψυχογενής δυσμηνόρροια», δηλαδή η δυσμηνόρροια, που εκλύεται εξαιτίας ψυχικών παραγόντων.

Φαίνεται, πως γυναίκες, που παρουσιάζουν αλεξιθυμία (δεν πρόκειται για διαταραχή, αλλά με τον όρο αυτό περιγράφουμε την κατάσταση, που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους, που βιώνουν δυσκολία στην κατανόηση και έκφραση των συναισθημάτων τους) και στερούνται ενός αρκούντος υποστηρικτικού περιβάλλοντος, παρουσιάζουν συχνότερα δυσμηνόρροια (Faramarzi & Salmalian, 2014).

Έχει παρατηρηθεί εξάλλου, πως η κατάθλιψη και το άγχος ήταν εντονότερα μεταξύ εφήβων, που αναφέρουν δυσμηνόρροια (Sahin και συνεργάτες, 2018). Εντονότερη είναι δε η δυσμηνόρροια και μεταξύ εργαζομένων γυναικών (Matsumura και συνεργάτες, 2023), αλλά και μεταξύ φοιτητριών (Adib-Rad και συνεργάτες, 2022) που αισθάνονται αυξημένη ψυχική πίεση.

Σε ενδιαφέρουσα μελέτη του 2020 (Pakpour και συνεργάτες, 2020), στα πλαίσια της οποίας πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση της διεθνούς σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας, περιγράφεται και τεκμηριώνεται η θεωρία της αμφίδρομης σχέσης μεταξύ της κατάθλιψης, του άγχους και της ψυχικής πίεσης αφενός και της δυσμηνόρροιας αφετέρου. Επομένως, η βίωση των πόνων περιόδου κάθε μήνα είναι δυνατόν να προκαλέσουν κατάθλιψη, άγχος και ψυχική πίεση, ενώ είναι πιθανό να ισχύει και το αντίστροφο. Η εκδήλωση κατάθλιψης ενδέχεται να επηρεάζει την αντίληψη του πόνου, ενώ ταυτόχρονα να παρεμποδίζει την ικανοποιητική ανταπόκριση στη λήψη αναλγητικής θεραπείας. Είναι δε πιθανό, η κατάθλιψη, το άγχος και η ψυχική πίεση να μεταβάλλουν την εν γένει αντίληψη του ατόμου στον πόνο καθιστώντας το πιο «ευαίσθητο». Έτσι αντιλαμβάνεται τα όποια αλγεινά ερεθίσματα (ερεθίσματα, που προκαλούν πόνο) ως εντονότερα. Συνεπώς, στην περίπτωση της δυσμηνόρροιας, η γυναίκα εισέρχεται σε έναν «φαύλο κύκλο», στον οποίο η κατάθλιψη, το άγχος και η ψυχική πίεση αυξάνουν την ευαισθησία της στη δυσμηνόρροια και με τη σειρά της η «ενισχυμένη» δυσμηνόρροια συνδράμει στην επιδείνωση της κατάθλιψης, του άγχους και της ψυχικής πίεσης εν γένει.

Τέλος, οι συντάκτες μελέτης του 2018 (Zuckerman και συνεργάτες, 2018) παρατηρούν, πως η δυσμηνόρροια συχνά συνυπάρχει με το χρόνιο πυελικό άλγος και οι γυναίκες, που βιώνουν και τις δύο οδυνηρές καταστάσεις εκφράζουν ακόμα εντονότερα ψυχικά συμπτώματα εν σχέσει με γυναίκες, που παρουσιάζουν δυσμηνόρροια μόνον.

Πώς αντιμετωπίζεται η δυσμηνόρροια και η σχετική με αυτήν επιβαρυμένη ψυχική κατάσταση;

Φυσικά, η χρήση αναλγητικών είναι μάλλον απαραίτητη στην αντιμετώπιση της έντονης δυσμηνόρροιας, αλλά ιδιαίτερα χρήσιμος και ο έλεγχος για τυχόν υποφώσκοντα παθολογικά αίτια αυτής, όπως είναι η ενδομητρίωση. Εντούτοις, ειδικά στις περιπτώσεις, που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα έντονη συμπτωματολογία, ενίοτε η θεραπεία αυτή δεν είναι αρκετή. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί, πως η μουσική και η κατανάλωση μαύρης σοκολάτας δεν αποκλείεται να «αμβλύνουν» το άλγος (Aslı Karakuş &, Ebru, 2022). Σε κάθε περίπτωση η θεραπεία είναι πιο ολοκληρωμένη και μάλλον αποτελεσματικότερη, αν εκτός από την χορήγηση παυσιπόνων ληφθεί στα πλαίσια αυτής υπόψη και ο ψυχικός παράγων (Adib-Rad και συνεργάτες, 2022).

Διαβάστε ΕΔΩ για την Ιατρική Κλινική Ύπνωση στην αντιμετώπιση του πόνου!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Aslı Karakuş Selçuk, Ebru Baysal, The effect of dark chocolate and music on pain and anxiety in young women with primary dysmenorrhea: Randomized controlled trial, European Journal of Integrative Medicine, Volume 56, 2022, 102192, ISSN 1876-3820, https://doi.org/10.1016/j.eujim.2022.102192.}

^{Ju H, Jones M, Mishra G. The prevalence and risk factors of dysmenorrhea. Epidemiol Rev. 2014;36:104-13. doi: 10.1093/epirev/mxt009. Epub 2013 Nov 26. PMID: 24284871.}

^{Bernardi M, Lazzeri L, Perelli F, Reis FM, Petraglia F. Dysmenorrhea and related disorders. F1000Res. 2017 Sep 5;6:1645. doi: 10.12688/f1000research.11682.1. PMID: 28944048; PMCID: PMC5585876.}

^{Pakpour AH, Kazemi F, Alimoradi Z, Griffiths MD. Depression, anxiety, stress, and dysmenorrhea: a protocol for a systematic review. Syst Rev. 2020 Mar 26;9(1):65. doi: 10.1186/s13643-020-01319-4. PMID: 32216827; PMCID: PMC7098110.}

^{American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Text revision.}

^{Battle DE. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM). Codas. 2013;25(2):191-2. doi: 10.1590/s2317-17822013000200017. PMID: 24413388.}

^{Faramarzi M, Salmalian H. Association of psychologic and nonpsychologic factors with primary dysmenorrhea. Iran Red Crescent Med J. 2014 Aug;16(8):e16307. doi: 10.5812/ircmj.16307. Epub 2014 Aug 5. PMID: 25389482; PMCID: PMC4222008.}

^{Sahin N, Kasap B, Kirli U, Yeniceri N, Topal Y. Assessment of anxiety-depression levels and perceptions of quality of life in adolescents with dysmenorrhea. Reprod Health. 2018 Jan 26;15(1):13. doi: 10.1186/s12978-018-0453-3. PMID: 29373981; PMCID: PMC5787268.}

^{Matsumura K, Tsuno K, Okamoto M, Takahashi A, Kurokawa A, Watanabe Y, Yoshida H. The Association between the Severity of Dysmenorrhea and Psychological Distress of Women Working in Central Tokyo—A Preliminary Study. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2023; 20(21):7021. https://doi.org/10.3390/ijerph20217021}

^{Adib-Rad H, Kheirkhah F, Faramarzi M, Omidvar S, Basirat Z, Haji Ahmadi M. Primary Dysmenorrhea Associated with Psychological Distress in Medical Sciences Students in The North of Iran: A Cross-Sectional Study. Int J Fertil Steril. 2022 Aug 21;16(3):224-229. doi: 10.22074/ijfs.2022.542056.1216. PMID: 36029061; PMCID: PMC9396007.}

^{Pakpour AH, Kazemi F, Alimoradi Z, Griffiths MD. Depression, anxiety, stress, and dysmenorrhea: a protocol for a systematic review. Syst Rev. 2020 Mar 26;9(1):65. doi: 10.1186/s13643-020-01319-4. PMID: 32216827; PMCID: PMC7098110.}

^{Zuckerman RM, Silton RL, Tu FF, Eng JS, Hellman KM. Somatic symptoms in women with dysmenorrhea and noncyclic pelvic pain. Arch Womens Ment Health. 2018 Oct;21(5):533-541. doi: 10.1007/s00737-018-0823-4. Epub 2018 Mar 10. PMID: 29525829; PMCID: PMC6126970.}