Διάφραγμα της ενδομητρικής κοιλότητας και εγκυμοσύνη: Συχνές απορίες και απαντήσεις

Στα μέσα περίπου του εμμηνορρυσιακού κύκλου από μία (συνήθως) εκ των ωοθηκών απελευθερώνεται εντός της σάλπιγγας ένα (κατά κανόνα) ωάριο μετά την ωοθυλακιορρηξία.

Το απελευθερωθέν ωάριο επιβιώνει για 24 περίπου ώρες από την ωοθυλακιορρηξία εντός της σάλπιγγας. Αν στο διάστημα αυτό «συναντήσει» εκεί ζωντανά σπερματοζωάρια, τότε υφίσταται η πιθανότητα να «ενωθεί» με ένα από αυτά και να γονιμοποιηθεί, στην αντίθετη περίπτωση το ωάριο θα αποπέσει (θα «εξαφανισθεί»).

Τοιουτοτρόπως, προκύπτει ένα έμβρυο, το οποίο ακολουθεί τη σάλπιγγα και φθάνει στην ενδομητρική κοιλότητα. Εν συνεχεία εμφυτεύεται στον ιστό, που καλύπτει εσωτερικά την κοιλότητα αυτή και ονομάζεται ενδομήτριο.

Το ενδομήτριο παρέχει στο έμβρυο το κατάλληλο περιβάλλον, προκειμένου να εξασφαλισθεί η προστασία και η ανάπτυξή του ειδικά κατά τα πρώτα στάδια της κύησης.

Τι είναι το διάφραγμα της ενδομητρικής κοιλότητας;

Η ύπαρξη επιμήκους διαφράγματος της ενδομητρικής κοιλότητας (βλ. εικόνα) συγκαταλέγεται στις λεγόμενες συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας.

Στις περιπτώσεις αυτές, κατά μήκος της ενδομητρικής κοιλότητας εκτείνεται διάφραγμα, δια του οποίου κατ’ ουσίαν η κοιλότητα «διαιρείται» σε δύο μικρότερες κοιλότητες. Με τον όρο «συγγενείς» αναφερόμαστε σε ανατομικές ανωμαλίες του τραχήλου και της μήτρας, οι οποίες υφίστανται από τη γέννηση της γυναίκας και η εμφάνισή τους συνδέεται με ατελή εμβρυογένεση. Οι δε παράγοντες, που αποτελούν τη γενεσιουργό αιτία εμφάνισης των συγκεκριμένων ανατομικών ανωμαλιών, δεν έχουν διασαφηνισθεί. (Blanco-Breindel και συνεργάτες, 2023).

Πόσο συχνά απαντάται το επίμηκες διάφραγμα της ενδομητρικής κοιλότητας;

Δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί επ’ ακριβώς η συχνότητα ύπαρξης επιμήκους διαφράγματος, διότι αφενός ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικών με την ανατομική αυτή ανωμαλία δεν αναφέρουν κανένα σχετικό σύμπτωμα, αφετέρου, αφετέρου δεν υπάρχει μόνον ένας κοινά αποδεκτός τρόπος ανατομικής περιγραφής του διαφράγματος. Έτσι η συχνότητα του επιμήκους διαφράγματος της ενδομητρικής κοιλότητας έχει εκτιμηθεί, ότι φθάνει το 1,5% επί του συνόλου των γυναικών (Blanco-Breindel και συνεργάτες, 2023). Υπάρχουν όμως και μελέτες, οι οποίες «ανεβάζουν» το ποσοστό αυτό στο 2% με 3% του γενικού πληθυσμού (Chang και συνεργάτες, 2023), ενώ άλλοι ερευνητές εκτιμούν, πως αυτό κυμαίνεται μεταξύ του 0,2% και του 2,3% (Chan και συνεργάτες, 2011).

Ποια είναι η επίπτωση της ύπαρξης επιμήκους διαφράγματος της ενδομητρικής κοιλότητας στην ικανότητα της γυναίκας να συλλάβει;

Φαίνεται, πως γυναίκες, που φέρουν στην ενδομητρική τους κοιλότητα επίμηκες διάφραγμα, αντιμετωπίζουν και πρόβλημα σύλληψης τόσο με φυσικό τρόπο, όσο και δια μεθόδων υποβοηθουμένης αναπαραγωγής (Venetis και συνεργάτες, 2014).

Η συσχέτιση της γυναικείας υπογονιμότητας με την ύπαρξη ενδομητρίου διαφράγματος επιβεβαιώνεται και από άλλους επιστήμονες (Blanco-Breindel και συνεργάτες, 2023). Έχει δε υπολογιστεί, πως μεταξύ των γυναικών, που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, η ύπαρξη ενδομητρίου διαφράγματος απαντάται σε ποσοστό 3,5% με 8%, συχνότητα σαφώς υψηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη στο γενικό πληθυσμό.

Μετά τη σύλληψη, η ύπαρξη επιμήκους διαφράγματος της ενδομητρικής κοιλότητας συνδέεται με προβλήματα στην εγκυμοσύνη;

Αν και πολλές γυναίκες, στη μήτρα των οποίων εντοπίζεται διάφραγμα, δεν αντιμετωπίζουν τελικά κάποια δυσκολία στην εγκυμοσύνη τους, η συγκεκριμένη ανατομική ανωμαλία έχει συσχετισθεί με μαιευτικές επιπλοκές. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε επιτροπή της Αμερικανικής Εταιρείας της Ιατρικής της Αναπαραγωγής (Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine, 2016).

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε εκτενή μελέτη του 2002 (Kupesić και συνεργάτες, 2002), στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 689 γυναικών, που απευθύνθηκαν σε συγκεκριμένο κέντρο υποβοηθουμένης αναπαραγωγής και διαπιστώθηκε, ότι έφεραν στην ενδομητρική κοιλότητα επίμηκες διάφραγμα. Οι ερευνητές συνέκριναν τις πιθανότητες εκδήλωσης μαιευτικών επιπλοκών στις γυναίκες αυτές με τις αντίστοιχες, που κατεγράφησαν στο ιστορικό 15.060 γυναικών του γενικού πληθυσμού. Η πιθανότητα εκδήλωσης αποβολής πρώτου τριμήνου μεταξύ των γυναικών με ενδομητρικό διάφραγμα ανήρχετο στο 41,1%, σαφώς υψηλότερη από την αντίστοιχη πιθανότητα μεταξύ του γενικού πληθυσμού, η οποία έφθανε το 12,1%. Αποβολές σε ύστερο στάδιο της κύησης και πρόωρος τοκετός ήταν και αυτές επιπλοκές, που καταγράφονταν σαφώς συχνότερα παρουσία ενδομητρικού διαφράγματος σε ποσοστό 12,6%, ενώ στο γενικό πληθυσμό η συχνότητα έφθανε το 6,9%.

Με τις παρατηρήσεις αυτές συμφωνούν και άλλοι συγγραφείς, ενώ άλλες επιπλοκές σχετικές με την κύηση, που έχουν καταγραφεί με μεγαλύτερη συχνότητα μεταξύ των γυναικών με ενδομητρικό διάφραγμα περιλαμβάνουν:

• τις καθ’ έξιν αποβολές (Blanco-Breindel MF και συνεργάτες, 2023)
• την ανώμαλη θέση του νεογνού πριν τον τοκετό (Venetis και συνεργάτες, 2014)
• τη γέννηση νεογνού με χαμηλό βάρος (Venetis και συνεργάτες, 2014)
• το θάνατο του νεογνού (Venetis και συνεργάτες, 2014)

Δείτε ΕΔΩ σε ποιοι στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Blanco-Breindel MF, Kahn J, Singh M. Septate Uterus. [Updated 2023 Jul 15]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK594248/}

^{Chan YY, Jayaprakasan K, Tan A, Thornton JG, Coomarasamy A, Raine-Fenning NJ. Reproductive outcomes in women with congenital uterine anomalies: a systematic review. Ultrasound Obstet Gynecol. 2011 Oct;38(4):371-82. doi: 10.1002/uog.10056. PMID: 21830244.}

^{Chang Y, Shen M, Wang S, Guo Z, Duan H. Reproductive outcomes and risk factors of women with septate uterus after hysteroscopic metroplasty. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 Jun 8;14:1063774. doi: 10.3389/fendo.2023.1063774. PMID: 37361532; PMCID: PMC10285310.}

^{Kupesić S, Kurjak A, Skenderovic S, Bjelos D. Screening for uterine abnormalities by three-dimensional ultrasound improves perinatal outcome. J Perinat Med. 2002;30(1):9-17. doi: 10.1515/JPM.2002.002. PMID: 11933661.}

^{Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Electronic address: ASRM@asrm.org; Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Uterine septum: a guideline. Fertil Steril. 2016 Sep 1;106(3):530-40. doi: 10.1016/j.fertnstert.2016.05.014. Epub 2016 May 25. PMID: 27235766.}

^{Venetis CA, Papadopoulos SP, Campo R, Gordts S, Tarlatzis BC, Grimbizis GF. Clinical implications of congenital uterine anomalies: a meta-analysis of comparative studies. Reprod Biomed Online. 2014 Dec;29(6):665-83. doi: 10.1016/j.rbmo.2014.09.006. Epub 2014 Sep 21. PMID: 25444500.}