Δυσμηνόρροια και παχυσαρκία: Πώς συνδέονται

Ο «επίσημος» όρος, με τον οποίο αναφερόμαστε στους πόνους περιόδου είναι «δυσμηνόρροια». Η δυσμηνόρροια επηρεάζει τη ζωή πάρα πολλών γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας (Nagy και συνεργάτες, 2023).

Πώς επηρεάζουν οι πόνοι περιόδου την ψυχολογία;

Διακρίνουμε δύο κατηγορίες δυσμηνόρροιας:

• Την πρωτοπαθή
• Τη δευτεροπαθή

Πρωτοπαθής ονομάζεται η «κοινή» δυσμηνόρροια, η οποία δεν προκαλείται από συγκεκριμένη παθολογία.

Ο πόνος ξεκινάει συνήθως ξεκινάει 24 με 48 ώρες πριν ή με την έναρξη αυτής καθαυτής της εμμηνορρυσίας.

Το άλγος εντοπίζεται πιο συχνά στο υπογάστριο (χαμηλά στην κοιλιά), ενώ κάποιες γυναίκες αναφέρουν πόνο και στην οσφύ ή στους γλουτούς. Η διάρκεια του πόνου κυμαίνεται από 12 έως και 72 ώρες και ενδέχεται να συνοδεύεται από ναυτία, έμετο, καταβολή ή ακόμα και διάρροια.

Συχνά η ένταση του πόνου στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια παρουσιάζει μία κάμψη όσο η γυναίκα μεγαλώνει, ενώ μετά τον τοκετό τα συμπτώματα μπορεί να αμβλυνθούν σημαντικά ή ακόμα και να εξαφανισθούν.

Ο όρος «πρωτοπαθής» κατ’ ουσίαν σημαίνει, πως δεν γνωρίζουμε τα ακριβή υποκείμενα αίτια κάποιας παθολογικής οντότητας, στην προκειμένη περίπτωση της δυσμηνόρροιας. Εντούτοις, έχει παρατηρηθεί, πως το ενδομήτριο (ο ιστός, που καλύπτει την ενδομητρική κοιλότητα) των γυναικών, που αναφέρουν πρωτοπαθή δυσμηνόρροια παρουσιάζει αυξημένη συγκέντρωση σε μία κατηγορία ουσιών, οι οποίες ονομάζονται προσταγλανδίνες. Οι προσταγλανδίνες προκαλούν συσπάσεις της μήτρας. Οι έντονες συσπάσεις της μήτρας είναι δυνατόν να προκαλέσουν συμπίεση των αιμοφόρων αγγείων της μήτρας, διακόπτοντας παροδικά την αιμάτωσή της. Η παροδική διακοπή της αιμάτωσης της μήτρας φαίνεται πως είναι και το αίτιο του πόνου (Nagy και συνεργάτες, 2023).

Δευτεροπαθής ονομάζεται η δυσμηνόρροια, όταν η εμφάνισή της συνδέεται με κάποια υποκείμενη παθολογία, όπως είναι η ενδομητρίωση, η αδενομύωση, οι πολύποδες, το χρόνιο πυελικό άλγος ή η πυελική φλεγμονή (Nagy και συνεργάτες, 2023).

Πόνοι περιόδου: Πέντε τρόποι να ανακουφιστείτε φυσικά

Πόσο συχνή είναι η δυσμηνόρροια;

Η δυσμηνόρροια είναι από τα συνηθέστερα γυναικολογικά προβλήματα μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγική ηλικίας ανεξάρτητα από την ηλικία ή τη φυλή. Η συχνότητα της δυσμηνόρροιας έχει υπολογιστεί μεταξύ του 16% και του 91%, ενώ αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη σε ποσοστό των γυναικών, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ του 2% και του 29% (Ju και συνεργάτες, 2014). Έχει εξάλλου υπολογιστεί, πως ποσοστό 80% των εφήβων αναφέρει δυσμηνόρροια, ενώ των εφήβων, που αναφέρουν την ενοχλητική αυτή συμπτωματολογία, το 40% περιγράφει ιδιαίτερα έντονο άλγος (Agarwal & Agarwal, 2010).

Ποιο είναι το φυσιολογικό σωματικό βάρος;

Ένα βασικό εργαλείο μέτρησης, που χρησιμοποιείται στη διάγνωση της παχυσαρκίας είναι ο Δείκτης Μάζας/ Σώματος (Body Mass Index/ BMI). Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται διαιρώντας το βάρος σε κιλά με το ύψος σε μέτρα υψωμένο στο τετράγωνο, οπότε η μονάδα του BMI είναι τα Kg/m^2. Ανάλογα με τη μέτρηση αυτή ο καθένας κατατάσσεται στις παρακάτω κατηγορίες (Panuganti και συνεργάτες, 2023):

• Λιποβαρής: BMI μικρότερος των 18,5 Kg/m^2
• Φυσιολογικό βάρος (Νορμοβαρής): BMI μεταξύ των 18,5Kg/m^2 και των 24,9Kg/m^2
• Υπέρβαρος: BMI μεταξύ των 25 Kg/m^2 και των 29,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 1): BMI μεταξύ των 30 Kg/m^2 και των 34,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 2): BMI μεταξύ των 35 Kg/m^2 και των 39,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 3): BMI μεγαλύτερος των 40 Kg/m^2

Σε μελέτη του 2006 (Kapantais και συνεργάτες, 2006), στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 17,341 ανδρών και γυναικών, που κατοικούσαν στην Ελλάδα και είχαν ηλικία μεταξύ των 20 και των 70 ετών, υπολογίστηκε, πως ο μέσος BMI ανήρχετο στα 26,5 (27,3 Kg/m^2 για τους άνδρες και 25,7 Kg/m^2 για τις γυναίκες). Το δε ποσοστό του πληθυσμού, που παρουσίαζε παχυσαρκία έφθανε το 22,5% (26% για τους άνδρες και 25,7% για τις γυναίκες), ενώ υπέρβαρο ήταν το 35,2% του πληθυσμού (41,1% των ανδρών και 29,9% των γυναικών). Τα δε ποσοστά παχυσαρκίας παρέμεναν περίπου σταθερά ανεξάρτητα από την ηλικία, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά μεταξύ των γυναικών παρουσίαζαν αυξητική τάση με την ηλικία.

Σε γενικές γραμμές θεωρούμε, πως η εκδήλωση της παχυσαρκίας συνδέεται με την «ανισορροπία» μεταξύ της προσλαμβανόμενης από την τροφή ενέργειας και της καταναλισκόμενης ενέργειας για την κάλυψη των σωματικών αναγκών. Η παχυσαρκία είναι μία πολυπαραγοντική νόσος και η ανάλυση των αιτίων της, που κατά περίπτωσιν είναι γενετικά, πολιτισμικά και κοινωνικά, κείται πέραν του σκοπού στου παρόντος πονήματος. Άλλα αίτια της παχυσαρκίας περιλαμβάνουν τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, τις διαταραχές ύπνου, ενδοκρινικές διαταραχές, λήψη κάποιων τύπων φαρμακευτικής αγωγής, αλλά και την κατανάλωση τροφίμων, που έχουν υποστεί έντονη επεξεργασία και χαρακτηρίζονται από την εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητά τους σε υδατάνθρακες (Panuganti και συνεργάτες, 2023).

Η δυσμηνόρροια: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τους πόνους περιόδου

Πώς το σωματικό βάρος συνδέεται με τις πιθανότητες εκδήλωσης δυσμηνόρροιας;

Καταρχάς, σύμφωνα με τα συμπεράσματα μελέτης από την Αφρική με 1.383 συμμετέχουσες, ο BMI δεν παρουσιάζει καμία συσχέτιση με την πιθανότητα εκδήλωσης δυσμηνόρροιας (Maruf και συνεργάτες, 2013). Αντίθετα, οι συντάκτες σχετικής ιαπωνικής μελέτης, στην οποία συμμετείχαν 2.282 γυναίκες με ηλικίες μεταξύ 18 και 21 ετών, κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως η δυσμηνόρροια είναι πιο συνηθισμένη μεταξύ των λιποβαρών γυναικών (με BMI μικρότερο του 19,8) (Hirata και συνεργάτες, 2002). Τη σχέση μεταξύ της εκδήλωσης δυσμηνόρροιας και ιδιαίτερα χαμηλού σωματικού βάρους υποστηρίζουν και οι επιστήμονες, που συνέγραψαν έρευνα, στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη τα στοιχεία από το ιστορικό 370 γυναικών με ηλικίες από 18 έως 25 ετών (Rafique & Al-Sheikh, 2018).

Τη σχέση μεταξύ σωματικού βάρους και δυσμηνόρροιας διερεύνησαν και επιστήμονες από την Αυστραλία, που συνέγραψαν σχετική μελέτη με δείγμα 9,688 γυναικών ηλικίας από 22 έως 27 ετών, οι οποίοι παρατήρησαν, πως η δυσμηνόρροια ήταν συχνότερη τόσο μεταξύ των λιποβαρών, όσο και των υπέρβαρων γυναικών. Έτσι, οι συγκεκριμένοι επιστήμονες τόνισαν τη σημασία της διατήρησης του σωματικού βάρους εντός των φυσιολογικών ορίων, προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες εκδήλωσης δυσμηνόρροιας (Ju και συνεργάτες, 2015). Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξαν και ερευνητές, που έλαβαν υπόψη τους στοιχεία από το ιστορικό 210 εφήβων ηλικίας 12 με 18 ετών (Donayeva και συνεργάτες, 2023).

Στη διεθνή πάντως βιβλιογραφία ανευρίσκονται και πλήθος στοιχείων, δια των οποίων τεκμαίρεται συσχέτιση μεταξύ του υψηλού BMI και της αύξησης των πιθανοτήτων εκδήλωσης δυσμηνόρροιας. Αξίζει να αναφερθεί έρευνα, στα πλαίσια της οποίας αναλύθηκαν στοιχεία από το ιστορικό 25 παχύσαρκων εφήβων, που υπεβλήθησαν σε επέμβαση βαριατρικής χειρουργικής. Μεταξύ αυτών και σε ποσοστό 40% η δυσμηνόρροια ήταν το συχνότερα αναφερθέν σχετιζόμενο με την έμμηνο ρύση ενοχλητικό σύμπτωμα (Hillman και συνεργάτες, 2011). Σε δείγμα δε 9.671 γυναικών, που επελέγησαν τυχαία και παρακολουθήθηκαν για 13 χρόνια, η δυσμηνόρροια ήταν συνηθέστερη μεταξύ αυτών, που ήταν παχύσαρκες (Ju και συνεργάτες, 2014) Η παχυσαρκία έχει συσχετισθεί με την δυσμηνόρροια όμως και από άλλους ερευνητές (Itriyeva, 2022; Fielder και συνεργάτες, 2023).

Επομένως, στα πλαίσια της πρόληψης, αλλά και της αντιμετώπισης της δυσμηνόρροιας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό η γυναίκα να διατηρεί το βάρος της εντός των φυσιολογικών ορίων.

Πώς μπορώ να χάσω βάρος;

Από την ανάγνωση της διεθνούς ιατρικής βιβλιογραφίας προκύπτει, πως η υποβολή σε Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία (ονομάζεται και «Κλινική Ύπνωση») των παχύσαρκων ατόμων οδηγεί σε βελτίωση των διατροφικών συνηθειών (Roslim και συνεργάτες, 2020; Delestre και συνεργάτες, 2022) και απώλεια βάρους (Erşan & Erşan, 2020; Roslim και συνεργάτες, 2022). Δια της μεθόδου αυτής επιτυγχάνεται εξάλλου και αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου!

Ποιοι ασκούν τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία;

Σύμφωνα και με τις οδηγίες τόσο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service/ NHS), όσο και του Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων (Royal College of Psychiatrists) (αμφότεροι είναι θεσμικοί φορείς του χώρου της υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο), υπνοθεραπεία ασκούν επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι ιατροί, οι οποίοι έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση, ενώ – ιδανικά – είναι και μέλη διεθνών οργανισμών, που σχετίζονται με την υπνοθεραπεία.

Δείτε στο παρακάτω video, πώς μπορεί η κλινική ύπνωση να ωφελήσει και εσάς.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Agarwal AK, Agarwal A. A study of dysmenorrhea during menstruation in adolescent girls. Indian J Community Med. 2010 Jan;35(1):159-64. doi: 10.4103/0970-0218.62586. PMID: 20606943; PMCID: PMC2888348.}

^{Delestre F, Lehéricey G, Estellat C, Diallo MH, Hansel B, Giral P. Hypnosis reduces food impulsivity in patients with obesity and high levels of disinhibition: HYPNODIET randomized controlled clinical trial. Am J Clin Nutr. 2022 Jun 7;115(6):1637-1645. doi: 10.1093/ajcn/nqac046. Erratum in: Am J Clin Nutr. 2022 Oct 6;116(4):1187. doi: 10.1093/ajcn/nqac226. PMID: 35170724.}

^{Donayeva A, Amanzholkyzy A, Nurgaliyeva R, Gubasheva G, Abdelazim IA, Samaha II. The relation between primary dysmenorrhea in adolescents and body mass index. Prz Menopauzalny. 2023 Sep;22(3):126-129. doi: 10.5114/pm.2023.131314. Epub 2023 Sep 20. PMID: 37829266; PMCID: PMC10566326.}

^{Erşan S, Erşan EE. Effects of Hypnotherapy on Weight Loss and thus on Serum Leptin, Adiponectin, and Irisin Levels in Obese Patients. J Altern Complement Med. 2020 Nov;26(11):1047-1054. doi: 10.1089/acm.2020.0104. Epub 2020 Jul 21. PMID: 32716207.}

^{Fielder Stella , Nickkho-Amiry Mahshid , Seif Mourad W., Obesity and menstrual disorders, Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, Volume 89, 2023, 102343, ISSN 1521-6934, https://doi.org/10.1016/j.bpobgyn.2023.102343.}

^{Hillman JB, Miller RJ, Inge TH. Menstrual concerns and intrauterine contraception among adolescent bariatric surgery patients. J Womens Health (Larchmt). 2011 Apr;20(4):533-8. doi: 10.1089/jwh.2010.2462. Epub 2011 Mar 17. PMID: 21413894; PMCID: PMC3075047.}

^{Hirata M, Kumabe K, Inoue Y. [Relationship between the frequency of menstrual pain and bodyweight in female adolescents]. Nihon Koshu Eisei Zasshi. 2002 Jun;49(6):516-24. Japanese. PMID: 12138714.}

^{Itriyeva K. The effects of obesity on the menstrual cycle. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care. 2022 Aug;52(8):101241. doi: 10.1016/j.cppeds.2022.101241. Epub 2022 Jul 21. PMID: 35871162; PMCID: PMC9449629.}

^{Ju H, Jones M, Mishra GD. A U-Shaped Relationship between Body Mass Index and Dysmenorrhea: A Longitudinal Study. PLoS One. 2015 Jul 28;10(7):e0134187. doi: 10.1371/journal.pone.0134187. PMID: 26218569; PMCID: PMC4517870.}

^{Ju H, Jones M, Mishra GD. Premenstrual syndrome and dysmenorrhea: symptom trajectories over 13 years in young adults. Maturitas. 2014 Jun;78(2):99-105. doi: 10.1016/j.maturitas.2014.03.008. Epub 2014 Apr 4. PMID: 24750643.}

^{Maruf FA, Ezenwafor NV, Moroof SO, Adeniyi AF, Okoye EC. Physical activity level and adiposity: are they associated with primary dysmenorrhea in school adolescents? Afr J Reprod Health. 2013 Dec;17(4):167-74. PMID: 24558792.}

^{Nagy H, Carlson K, Khan MAB. Dysmenorrhea. [Updated 2023 Nov 12]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560834/Ju H, Jones M, Mishra G. The prevalence and risk factors of dysmenorrhea. Epidemiol Rev. 2014;36:104-13. doi: 10.1093/epirev/mxt009. Epub 2013 Nov 26. PMID: 24284871.}

^{Panuganti KK, Nguyen M, Kshirsagar RK. Obesity. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459357/}

^{Rafique N, Al-Sheikh MH. Prevalence of primary dysmenorrhea and its relationship with body mass index. J Obstet Gynaecol Res. 2018 Sep;44(9):1773-1778. doi: 10.1111/jog.13697. Epub 2018 Jul 5. PMID: 29974566.}

^{Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Hassan H, Lua PL. Hypnotherapy for overweight and obese patients: A narrative review. J Integr Med. 2021 Jan;19(1):1-5. doi: 10.1016/j.joim.2020.10.006. Epub 2020 Oct 22. PMID: 33162374.}

^{Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Shahril MR, Lua PL. Does hypnosis result in greater weight loss compared to conventional approach? Am J Clin Hypn. 2022 Oct;65(2):99-109. doi: 10.1080/00029157.2021.2010642. Epub 2022 Feb 2. PMID: 35108492.}