Όταν οι γονείς αρνούνται να δεχθούν ότι το παιδί τους κάνει bullying σε άλλα παιδιά

Ο εκφοβισμός επηρεάζει την ψυχολογική και κοινωνική ευημερία των νέων. Το σχολείο αποτελεί έναν χώρο στον οποίο υπάρχει περίπτωση να εκδηλώνονται εκφοβιστικές συμπεριφορές καθώς οι μαθητές/μαθήτριες είναι εκτεθειμένοι σε διάφορες κοινωνικές διαδικασίες και αλληλεπιδράσεις. Η προσέγγιση του σχολείου απέναντι στην εκδήλωση συμπεριφορών εκφοβισμού έχει μεγάλη σημασία, καθώς διαδραματίζει καίριο ρόλο στην πρόληψη, την αντιμετώπιση αλλά και τις καλές πρακτικές που μπορεί να υιοθετήσει. Η χάραξη μιας ξεκάθαρης πολιτικής απέναντι στη βία και η τοποθέτηση κάθε φορά απέναντι στα φαινόμενα βίας και εκφοβισμού συμβάλλουν καταλυτικά στην διαχείριση του φαινομένου.

Κάποιες φορές οι γονείς/κηδεμόνες αρνούνται να συνειδητοποιήσουν ότι, το παιδί τους έχει ασκήσει βία ή ακόμα και εκφοβισμό. Αυτό, μπορεί να συμβαίνει καθότι ακουμπά δικά τους θέματα, τα οποία ενδεχομένως να μην έχουν διαχειριστεί. Ως εκ τούτου δυσκολεύονται να αποδεχθούν τη συνθήκη, νομίζοντας ότι, στόχος των υπολοίπων είναι να κατηγορήσουν την οικογένειά τους ή το ίδιο το παιδί.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι εξαιρετικά σημαντικό, να αντιληφθούν οι γονείς ότι, δεν πρόκειται για μια προσωπική διαμάχη από τον εκπαιδευτικό στον γονέα αλλά αντιθέτως ο στόχος είναι κοινός. Να βοηθηθεί το παιδί και να προσανατολιστούμε το συμφέρον τους, το οποίο είναι κοινό για όλους.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους οι γονείς ενδέχεται να αρνούνται ή να απορρίπτουν την ιδέα ότι, το παιδί τους εμπλέκεται σε περιπτώσεις bullying. Ορισμένοι από αυτούς τους λόγους μπορεί να περιλαμβάνουν:

1. Άρνηση της πραγματικότητας: Οι γονείς/κηδεμόνες μπορεί να αρνούνται την ύπαρξη του προβλήματος επειδή αρνούνται να δεχθούν ότι, το παιδί τους μπορεί να εμπλέκεται σε τέτοιου είδους συμπεριφορές.
2. Υπερπροστασία: Ορισμένοι γονείς/κηδεμόνες μπορεί να έχουν μια υπερβολικά θετική εικόνα του παιδιού τους και να μην μπορούν να φανταστούν ότι, θα μπορούσε να ενεργήσει με αρνητικό τρόπο.
3. Φόβος για τις επιπτώσεις: Οι γονείς/κηδεμόνες ενδέχεται να φοβούνται τις συνέπειες που θα είχε η αναγνώριση του προβλήματος στο παιδί τους, όπως η κατακραυγή από την κοινωνία ή η απώλεια κοινωνικής θέσης.
4. Αμφιβολία για τις επόμενες ενέργειες: Ορισμένοι γονείς/κηδεμόνες μπορεί να αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα των ενεργειών που θα πρέπει να ακολουθήσουν για να διορθώσουν τη συμπεριφορά του παιδιού τους.
5. Κατάρριψη του εγωισμού: Οι γονείς/κηδεμόνες μπορεί να νιώθουν ότι, η αναγνώριση του προβλήματος θα ήταν ένας καταλυτικός παράγοντας στην απόρριψη της εικόνας που έχουν για τον εαυτό τους ως γονείς.

Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί το θέμα με ενσυναίσθηση και κατανόηση, ενθαρρύνοντας τους γονείς να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με σοβαρότητα και να υποστηρίξουν το παιδί τους για να μάθει εποικοδομητικούς τρόπους αντίδρασης. Η διαχείριση της κατάστασης όπου το παιδί εμπλέκεται σε περιπτώσεις bullying απαιτεί ευαισθησία, ανοιχτή επικοινωνία και αποτελεσματικές δράσεις.

Ορισμένα βήματα, τα οποία οι γονείς μπορούν να ακολουθήσουν περιλαμβάνουν:

1. Ενεργητική ακρόαση και επικοινωνία: Ακούστε προσεκτικά το παιδί σας και δείξτε κατανόηση για τα αισθήματά του. Κάντε το να νιώθει άνετα να μοιραστεί τις εμπειρίες του και ενθαρρύνετέ το να μιλήσει ανοιχτά για το τι συμβαίνει στο σχολείο.
2. Ενθάρρυνση της αυτοπεποίθησης: Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας, κάνοντάς το να καταλάβει ότι, φέρει ευθύνη για το bullying που και ότι μπορεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση με αξιοπρέπεια και αυτοπεποίθηση.
3. Συνεργασία με το σχολείο: Επικοινωνήστε με τους/ τις εκπαιδευτικούς και το προσωπικό του σχολείου για να ενημερωθείτε για την κατάσταση και να εργαστείτε από κοινού ώστε βρεθούν λύσεις και εναλλακτικοί τρόποι αντίδρασης
4. Εκπαίδευση σχετικά με το bullying: Ενημερώστε το παιδί σας για το τι είναι το bullying, πώς να το αντιμετωπίζει και πώς να αναγνωρίζει τις καταστάσεις που απαιτούν βοήθεια.
5. Επανορθωτική εμπειρία: Στηρίξτε το παιδί σας για να αντιληφθεί τις συνέπειες των πράξεών του και να αναπτύξει εποικοδομητικούς τρόπους αλληλεπίδρασης με τους συμμαθητές του.

Είναι σημαντικό να προσφέρετε στο παιδί σας ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, καθώς αντιμετωπίζει αυτήν τη δύσκολη κατάσταση. Με αγάπη, ενθάρρυνση, στήριξη και αποδοχή μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές εμπειρίες που σχετίζονται με τη βία και τον εκφοβισμό (Nocentini, Fiorentini, Di Paola & Menesini, 2019).

Επιπροσθέτως, η εκπαίδευση της οικογένειας σε κοινωνικές δεξιότητες είναι σημαντική. Η οικογένεια ως ένας πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης και παράδειγμα συμπεριφοράς, μπορεί να προάγει την εκμάθηση και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων στα παιδιά, όπως η επικοινωνία, η αντίληψη των συναισθημάτων και η διαχείριση των συγκρούσεων, προκειμένου να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τη βία και τον εκφοβισμό.

Κρίσιμο ρόλο διαδραματίζει συνολικά, η συνεργασία μεταξύ του σχολείου, της οικογένειας και των επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Η οικογένεια μπορεί να συνεργαστεί με το σχολείο και άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας για να αντιμετωπίσει τα θέματα της βίας και του εκφοβισμού, παρέχοντας πληροφορίες, στήριξη και συνεργασία σε προγράμματα πρόληψης και παρέμβασης. Ο ρόλος της οικογένειας και της σπουδαιότητάς της τόσο στην διαπαιδαγώγηση όσο και στην πλαισίωση βίαιων περιστατικών είναι σημαντικός για την αντιμετώπιση του bullying.

Βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν τους ανηλίκους και τους στην εμφάνιση τέτοιας συμπεριφοράς αποτελούν τα ατομικά χαρακτηριστικά του -προσωπικότητά, ιδιοσυγκρασία, σωματική «κατασκευή» κ.ά- αλλά το περιβάλλον του -περιοχή, οικογένεια, σχολείο, φίλοι, Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ) (Trinidad, Vozmediano & San-Juan, 2020).

Τα παιδιά που εκφοβίζουν άλλα παιδιά φαίνεται ότι, προέρχονται από οικογένειες που αντιμετωπίζουν πολλαπλά και σοβαρά οικονομικά, ψυχολογικά, κοινωνικά προβλήματα. Ωστόσο, υπάρχουν αξιοσημείωτες περιπτώσεις ανηλίκων που εκφοβίζουν, οπού οι οικογένειες τους δεν αντιμετωπίζουν τα παραπάνω προβλήματα, ωστόσο υπάρχει έλλειψη επικοινωνίας γονέων-παιδιών.

Οι οικογένειες σε αυτό το σημείο οφείλουν να λάβουν θέση απέναντι στη βία. Άλλο ένα στοιχείο, το οποίο δύναται να χαρακτηρίσει ένα παιδί που ασκεί εκφοβισμό είναι το γεγονός ότι, μπορεί να παρουσιάζει προβλήματα στο συναίσθημα του/της και στη διαχείριση αυτού. Επιπλέον, μπορεί να παρουσιάζει δυσκολίες στην κατανόηση κανόνων και ορίων ενώ μπορεί και στην καθημερινότητά του/της να εμφανίζει επιθετική συμπεριφορά (Farrell & Vaillancourt, 2020).

Υπάρχουν ενδείξεις που οφείλουν να προβληματίσουν τους γονείς/κηδεμόνες, όταν συναντάται η περίπτωση παιδιών που εκφοβίζουν. Τα παιδιά αυτά φαίνεται να συμμετέχουν σε καβγάδες. Οι φίλοι τους μπορεί εκφοβίζουν άλλα παιδιά. Επιπλέον, εμφανίζουν έντονη επιθετικότητα ενώ μπορεί να επιβληθούν ποινές, όπως αποβολή. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί τα παιδιά αυτά να κατέχουν χρηματικά ποσά ή αντικείμενα στην που δεν μπορούν να εξηγήσουν. Συχνές είναι οι φορές που επιρρίπτουν τις ευθύνες στους άλλους για δικές τους συμπεριφορές ενώ δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους. Τέλος συμπεριφέρονται με ανταγωνιστικό τρόπο και ανησυχούν για τη δημοτικότητά τους.

Φαίνεται λοιπόν ότι, από τη φύση του, ο εκφοβισμός είναι πιθανότερο να εμφανίζεται, όταν υπάρχει ελλιπής επίβλεψη γονέα/κηδεμόνα στους ανηλίκους ή πραγματικά απουσιάζει εντελώς. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι, μελέτες που διεξήχθησαν σε διάφορες χώρες βρίσκουν τον εκφοβισμό ως ένα φαινόμενο από εκείνα, τα οποία αναφέρονται λιγότερο σε σχέση με άλλες μορφές βίαιης συμπεριφοράς (Sampson, 2002).

Τι να κάνει ο γονέας/κηδεμόνας, όταν υποψιαστεί ότι το παιδί του εκφοβίζει;

• Παραμείνετε ψύχραιμοι
• Ενημερωθείτε για τον εκφοβισμό, για τις μορφές και τις συνέπειες του
• Κάντε ξεκάθαρο στο παιδί ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και ποιες όχι
• Μην χρησιμοποιείτε σωματική τιμωρία
• Ακούστε το παιδί και τα συναισθήματα του
• Βάλτε όρια στις αντιδράσεις του και ορίστε συνέπειες, στις οποίες θα είστε σταθεροί
• Συζητήστε με το παιδί την σημασία της ενσυναίσθησης, του σεβασμού , της διαφορετικότητας
• Ενημερωθείτε από τον/την εκπαιδευτικό και συνεργαστείτε με το σχολείο για ένα κοινό πρόγραμμα παρέμβασης
• Αν απαιτείται, ζητήστε βοήθεια και καθοδήγηση από ειδικούς ψυχικής υγείας

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε δωρεάν στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111», ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Από την επιστημονική ομάδα του «Χαμόγελο του παιδιού»

Δείτε εδώ το αφιέρωμα που ετοιμάσαμε με αφορμή την Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού

^{Βιβλιογραφία}

^{Farrell, A. H., & Vaillancourt, T. (2020). Bullying perpetration and narcissistic personality traits across adolescence: Joint trajectories and childhood risk factors. Frontiers in psychiatry, 11, 483229.}

^{Nocentini, A., Fiorentini, G., Di Paola, L., & Menesini, E. (2019). Parents, family characteristics and bullying behavior: A systematic review. Aggression and violent behavior, 45, 41-50.}

^{Olweus, D., Limber, S., & Mihalic, S. (2000). Bullying prevention program(Blueprints for ViolencePrevention No. BP-009). Boulder, CO: Institute of Behavioral Science, Center for the Study and Prevention of Violence}

^{Sampson, R. (2002). Bullying in schools.Washington, DC: U.S. Department of Justice, Office of CommunityOriented Policing Services}

^{Trinidad, A., Vozmediano, L., & San-Juan, C. (2020). Environmental factors in juvenile delinquency: A systematic review of the situational perspectives’ literature. Reviewing Crime Psychology, 240-266.}