Διάσπαση Προσοχής: Θεραπευτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων

Μια συχνή διάγνωση σε παιδιά είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με/χωρίς Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ). Τα κυριότερα συμπτώματα που παρουσιάζονται είναι ελλείμματα στη λειτουργία της προσοχής (εστίαση, διατήρηση), υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα.

Επιπλέον, συνοδά συμπτώματα είναι η επιθετική συμπεριφορά, ελλείμματα στη μνήμη, ανυπακοή, μειωμένη αυτοαντίληψη, μη ολοκλήρωση καθηκόντων, μειωμένη σχολική επίδοση κ.ά.

Η εμφάνιση της ΔΕΠ-Υ διεθνώς κυμαίνεται από 2 έως 18% στον μαθητικό πληθυσμό και είναι συχνότερη στα αγόρια. Η διάγνωση γίνεται από παιδοψυχίατρο, σύμφωνα με τα αντίστοιχα διαγνωστικά κριτήρια και με ερωτηματολόγια που συμπληρώνονται από γονείς και εκπαιδευτικούς. Επίσης, η διάγνωση διακρίνει τρεις τύπους της διαταραχής:απρόσεκτος, υπερκινητικός και συνδυασμένος.

Οι μορφές διακρίνονται σε ήπια, μέτρια ή σοβαρή, ανάλογα με την ένταση των συμπτωμάτων.

Αντιμετώπιση συμπτωμάτων ΔΕΠ-Υ

Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων είναι σημαντική, γιατί υπάρχουν συναισθηματικές επιπτώσεις στους μαθητές (άγχος, κατάθλιψη, λύπη), τα συμπτώματα επιμένουν στην εφηβεία (30-50%), αλλά και στην ενήλικη ζωή (3-16%).

Θεραπευτικές παρεμβάσεις που προτείνονται είναι: η φαρμακοθεραπεία, οι θεραπείες συμπεριφοράς, η οικογενειακή θεραπεία, η συμβουλευτική, η ειδική αγωγή, η ψυχοεκπαίδευση, οι παρεμβάσεις στο σχολικό πλαίσιο, η ανάπτυξη οργανωτικών δεξιοτήτων, η νευροανάδραση, η ενσυνειδητότητα, η γυμναστική, η δίαιτα κ.ά.

Ειδικότερα, στην φαρμακοθεραπεία, συνταγογραφούν συχνότερα, ψυχοδιεγερτικά φάρμακα (85% σε παιδιά και εφήβους, στις ΗΠΑ), αλλά και νοραδρενεργικούς αναστολείς, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και άλφα αδρενεργικούς αγωνιστές. Η φαρμακευτική αγωγή δίνεται σε ορισμένες περιπτώσεις σοβαρής μορφής και συνήθως όταν υπάρχει συννοσηρότητα, ενώ ακολουθούνται οδηγίες για την ασφαλή λήψη. Είναι αποτελεσματική θεραπεία ως προς την βελτίωση της σχολικής επίδοσης, αλλά δεν έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Οι θεραπείες συμπεριφοράς, η συμβουλευτική, η ψυχοεκπαίδευση, η ειδική αγωγή και η γνωσιακή θεραπεία προτείνουν πρωτόκολλα παρέμβασης, που όλα μαζί επιφέρουν θετικά και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Για παράδειγμα, ενισχύουν τον αυτοέλεγχο, την αυτοεκτίμηση, τις κοινωνικές και οργανωτικές δεξιότητες, τον σχεδιασμό, και την διαχείριση του χρόνου. Ακόμα, ειδικά προγράμματα εκπαιδεύουν την προσοχή, βελτιώνουν τις δεξιότητες επικοινωνίας των γονιών με τα παιδιά και επιτυγχάνεται καλύτερη διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού στο σπίτι και στο σχολικό πλαίσιο.

Επιπρόσθετα, εφαρμόζονται θεραπείες που σχετίζονται με την άθληση, όπως αερόβιες ασκήσεις (ποδήλατο, τρέξιμο, φυσική εντατική άσκηση με διαλείμματα, ΗΙΙΤ), αλλά και μη αερόβιες, όπως Yoga και Tai chi. Οι ασκήσεις βελτιώνουν την αναστολή και μειώνουν την υπερκινητικότητα.

Άλλα θεραπευτικά πρωτόκολλα προτείνουν την μεσογειακή διατροφή, τις τροφές που περιέχουν Ω3 λιπαρά ή την μείωση της ζάχαρης και πολύ περισσότερο την αποφυγή χρωστικών ουσιών από την τροφή.

Αποτελεσματική παρέμβαση είναι και η νευροανάδραση

Πρόκειται για μια παρέμβαση που συνδυάζει τον συμπεριφορισμό με την τεχνολογία και την ηλεκτροεγκεφαλική μας λειτουργία. Ουσιαστικά εκπαιδεύει το άτομο να αυτορρυθμίζει την εγκεφαλική λειτουργία βελτιώνοντας την προσοχή. Ακόμα, υπάρχουν ειδικά βιντεοπαιχνίδια για την ενίσχυση της αναστολής και της προσοχής (π.χ The Harvest Challenge). Παιχνίδια που αφορούν σε ΤΠΕ που εκπαιδεύουν στη μνήμη ή την συναισθηματική νοημοσύνη βελτιώνουν τις αντίστοιχες γνωστικές δεξιότητες και μειώνουν τα συμπτώματα. Τέλος, μια επίσης αποτελεσματική θεραπεία στην πρώιμη παρέμβαση είναι τα προγράμματα ενσυνειδητότητας (Mindfulness) για παιδιά και γονείς.

Η ποικιλία των παρεμβάσεων στην αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ μας επιτρέπει να διαλέξουμε τη βέλτιστη για κάθε μοναδικό άτομο με αυτή την ιδιαιτερότητα.

Καψή Σεβαστή
Ψυχολόγος MSc ΤΠΕ-Ειδική αγωγή- Ένταξη
sevastikapsi@gmail.com

Βιβλιογραφία

APA.(2013).Attention Deficit/Hyperactivity Disorder , American Psychiatric Association

Barragán, E., Breuer,D., & Döpfner, M. (2017). Efficacy and Safety of Omega-3/6 Fatty Acids, Methylphenidate, and a Combined Treatment in Children With ADHD. Journal of attention disorders, 21(5), 433–441. https://doi.org/10.1177/1087054713518239
Chan, E., Fogler, J. M., & Hammerness, P. G.(2016).Treatment of AttentionDeficit/Hyperactivity Disorder in Adolescents: A Systematic Review. JAMA, 315(18), 1997–2008. https://doi.org/10.1001/jama.2016.5453
Cortese S. (2012). The neurobiology and genetics of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): what every clinician should know. European journal of paediatric neurology: EJPN : official journal of the European Paediatric Neurology Society, 16(5), 422–433. https://doi.org/10.1016/j.ejpn.2012.01.009
Den Heijer, A. E., Groen, Y., Tucha, L., Fuermaier, A. B., Koerts, J., Lange, K. W., Thome, J., & Tucha, O.(2017).Sweat it out? The effects of physical exercise on cognition and behavior in children and adults with ADHD: a systematic literature review. Journal of neural transmission (Vienna, Austria: 1996), 124(Suppl 1),3–26. https://doi.org/10.1007/s00702-016-1593-7
Driga Α. Μ., Drigas Α.(2019). ADHD in the Early Years: Pre-Natal and Early Causes and Alternative Ways of Dealing. International Journal of Online Engineering (iJOE), 15,(13) pp: 95-102. https://doi.org/10.3991/ijoe.v15i13.11203
Drigas, A. S., & Papoutsi, C.(2018).A New Layered Model on Emotional Intelligence. Behavioral sciences (Basel, Switzerland),8(5), 45. https://doi.org/10.3390/bs8050045
Drigas Α., Tourimpampa Α.(2014).Processes and ICT Tools for ADHD Assessment, Intervention and Attention Training. iJET ,9( 6):20-25. doi.org/10.3991/ijet.v9i6.4001
Epstein, J. N., & Loren, R. E.(2013). Changes in the Definition of ADHD in DSM-5: Subtle but Important. Neuropsychiatry, 3(5), 455–458. https://doi.org/10.2217/npy.13.5 9
Faraone, S. V., & Biederman, J.(2005). What is the prevalence of adult ADHD? Results of a population screen of 966 adults. Journal of attention disorders, 9(2), 384–391. https://doi.org/10.1177/1087054705281478
Faraone, S. V., Bonvicini, C., & Scassellati, C.(2014).Biomarkers in the diagnosis of ADHD--promising directions. Current psychiatry reports, 16(11), 497. https://doi.org/10.1007/s11920-014-0497-1
Gloss, D., Varma, J. K., Pringsheim, T., & Nuwer, M. R. (2016).Practice advisory: The utility of EEG theta/beta power ratio in ADHD diagnosis: Report of the Guideline Development, Dissemination, and Implementation Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology, 87(22), 2375–2379. https://doi.org/10.1212/WNL.0000000000003265
Heilskov Rytter, M. J., Andersen, L. B., Houmann, T., Bilenberg, N., Hvolby, A., Mølgaard, C., Michaelsen, K. F., & Lauritzen, L. (2015).Diet in the treatment of ADHD in children - a systematic review of the literature. Nordic journal of psychiatry, 69(1), 1–18. https://doi.org/10.3109/08039488.2014.921933
Jensen P., Garcia J.A, Glied S,.Crowe M., Foster M.,Kanga Y., Rahrigb H.,Eichelf K.,Nilesb H,,Rochad T., Leppb N., Goldb J, Brittonb W.(2018). Gender differences in response to a school-based mindfulness training intervention for early adolescents, Journal of School Psychology; 68:163–176.
Jeste, S. S., Frohlich, J., & Loo, S. K.(2015).Electrophysiological biomarkers of diagnosis and outcome in neurodevelopmental disorders. Current opinion in neurology, 28(2), 110–116. https://doi.org/10.1097/WCO.0000000000000181
Kokkalia G, Drigas A.(2015).Working Memory and ADHD in Preschool Education. The Role of ICT’S as a Diagnostic and Intervention Tool: An Overview. International Journal of Online Engineering (Ijet), 10, 5 pp: 4-9. http://dx.doi.org/10.3991/ijet.v10i5.4359
Krasner A.,Turner B.,Feldman J.,Silberman A.,3 Fisher P.,Workman C., Posner P.,Greenhill L.,Lorenz J.,Shaffer D.,Whitaker A.(2015).ADHD Symptoms in a NonReferred Low Birthweight/Preterm Cohort: Longitudinal Profiles, Outcomes, and Associated Features. J Atten Disord.;22(9):827–838.doi: 10.1177/1087054715617532
Muñoz J., Lopez D. ,Lopez J., Lopez A. (2015).Design and creation of a BCI videogame to train sustained attention in children with ADHD. 194-199 . 10.1109/ColumbianCC.2015.7333431 .
Neudecker, C., Mewes, N., Reimers, A. K., & Woll, A. (2019). Exercise Interventions in Children and Adolescents With ADHD: A Systematic Review. Journal of attention disorders, 23(4), 307–324. https://doi.org/10.1177/1087054715584053
Oehrlein E., Burcu M., Safer D., JZito.(2016). National Trends in ADHD Diagnosis and Treatment: Comparison of Youth and Adult Office-Based Visits. Psychiatric Services 67:9, ps.psychiatryonline.org, doi: 10.1176/appi.ps.201500269
Pelsser, L. M., Frankena, K., Toorman, J., & Rodrigues Pereira, R.(2017). Diet and ADHD, Reviewing the Evidence: A Systematic Review of Meta-Analyses of DoubleBlind Placebo-Controlled Trials Evaluating the Efficacy of Diet Interventions on the Behavior of Children with ADHD. PloS one, 12(1), e0169277. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0169277
Rajeh, A., Amanullah, S., Shivakumar, K., & Cole, J.(2017).Interventions in ADHD: A comparative review of stimulant medications and behavioral therapies. Asian journal of psychiatry, 25, 131–135. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2016.09.005
Rowland, A. S., Lesesne, C. A., & Abramowitz, A. J.(2002). The epidemiology of attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD): a public health view. Mental retardation and developmental disabilities research reviews, 8(3), 162–170. https://doi.org/10.1002/mrdd.10036
Schachar R. (2009). Attention deficit hyperactivity disorder in children, adolescents, and adults. CONTINUUM: Lifelong Learning in Neurology. 15. 78-97. 10.1212/01.CON.0000348879.09070.21
Shi, T., Li, X., Song, J., Zhao, N., Sun, C., Xia, W., Wu, L., & Tomoda, A.(2012). EEG characteristics and visual cognitive function of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Brain & development, 34(10), 806–811. https://doi.org/10.1016/j.braindev.2012.02.013
Thorell L., Sjöwall D., Diamatopoulou S., Rydell A. (2017).Emotional functioning, ADHD symptoms, and peer problems: A longitudinal investigation of children age 6- 9.5 years: Emotional functioning, ADHD symptoms and peer problems. Inf Child Dev.; 26. https://doi.org/10.1002/icd.2008
van Dongen-Boomsma, M., Lansbergen, M. M., Bekker, E. M., Kooij, J. J., van der Molen, M., Kenemans, J. L., & Buitelaar, J. K. (2010).Relation between resting EEG to cognitive performance and clinical symptoms in adults with attentiondeficit/hyperactivity disorder. Neuroscience letters, 469(1), 102–106. https://doi.org/10.1016/j.neulet.2009.11.053
Verlaet, A.A., Noriega, D.B., Hermans, N., & Savelkoul, H. F.(2014).Nutrition, immunological mechanisms and dietary immunomodulation in ADHD. European child & adolescent psychiatry, 23(7), 519–529.https://doi.org/10.1007/s00787-014-0522- 2