Η μουσικοκινητική αγωγή στην ανάπτυξη του παιδιού

Ένα περιβάλλον διδασκαλίας και μάθησης πλούσιο σε ποιήματα, τραγούδια και παιχνίδια με λέξεις είναι πολύτιμο όχι μόνο για να τεθούν οι βάσεις για την εκμάθηση της γλώσσας αλλά και για τη μουσική

Μάλιστα, ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η μουσική στους πρωτόγονους πολιτισμούς προϋπήρξε της ομιλίας. Οι δύο μορφές επικοινωνίας έχουν κοινά χαρακτηριστικά: είναι σε μεγάλο βαθμό ενστικτώδεις, βασίζονται στην ακοή, απαιτούν απομνημόνευση, μίμηση και πειραματισμό. Η μουσική συνοδεύει το παιδί σε πολλές δραστηριότητες. Ανακαλύπτοντας τον κόσμο το παιδί ανακαλύπτει συγχρόνως ήχους, πειραματίζεται με τη φωνή του, παράγει ήχο από απλά καθημερινά αντικείμενα, δημιουργεί μουσική. Για συγκεκριμένους μάλιστα πολιτισμούς, π.χ. αφρικανικές φυλές (όπως οι Venda), ιθαγενείς φυλές της Αμερικής, ασιατικοί λαοί (όπως το Μπαλί της Ινδονησίας), η μουσική συνοδεία -τραγουδιστική, οργανική, ή χορευτική-, με τη μορφή κυρίως του αυτοσχεδιασμού, αποτελεί συστατικό στοιχείο καθημερινών δραστηριοτήτων.

Η μουσική είναι μια δυναμική, μοναδική μορφή επικοινωνίας που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που οι μαθητές αισθάνονται, σκέφτονται και δρουν. Ενώνει τη νόηση με το συναίσθημα και προσφέρει δυνατότητες για προσωπική έκφραση, αναστοχασμό και συναισθηματική ωρίμανση. Ως αδιάσπαστο τμήμα της κουλτούρας ενός λαού, του σήμερα και του χθες, βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους δημιουργώντας σημαντικούς δεσμούς μεταξύ της οικογένειας, του σχολείου και του ευρύτερου περιβάλλοντος.

Η διδασκαλία της μουσικής αναπτύσσει την ικανότητα του μαθητή να ακούει και να εκτιμά μια ποικιλία μουσικών ειδών και να έχει κρίση για τη μουσική ποιότητα. Ενθαρρύνει την ενεργή συμμετοχή σε διάφορες μορφές ερασιτεχνικής μουσικής δημιουργίας, τόσο ατομικής όσο και ομαδικής, αναπτύσσοντας αίσθημα ομαδικής ταυτότητας και συλλογικότητας. Επίσης, συμβάλλει στην καλλιέργεια της αυτοπειθαρχίας και της δημιουργικότητας, της αισθητικής ευαισθησίας και ολοκλήρωσης.

Η μουσική σχετίζεται με τη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Η αξία της αναγνωρίζεται τόσο από ψυχολογικές όσο και από θεραπευτικές μελέτες. Μπορεί να βοηθήσει στην καλλιέργεια δεξιοτήτων για τη λήψη αποφάσεων και τη λύση προβλημάτων.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η μουσική αγωγή πριν την ηλικία των επτά μπορεί να προκαλέσει φυσιολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Έχει επίσης τη δυνατότητα να βελτιώσει τις χωροταξικές δεξιότητες των παιδιών, ενώ μπορεί να έχει θετική επίδραση στο βαθμό νοημοσύνης τους. Η μουσική επιδρά θετικά στην ανάπτυξη αναγνωστικών δεξιοτήτων, ενώ η μουσική δημιουργικότητα, ως ειδικότερη μουσική δραστηριότητα, βελτιώνει την επίδοση των παιδιών στα μαθηματικά. Όσον αφορά στη συνεισφορά της στον ψυχισμό του παιδιού, η μουσική αποτελεί μέσο χαλάρωσης και ψυχαγωγίας, προσφέροντας συγχρόνως στο παιδί διεξόδους δημιουργικής έκφρασης.

Η μουσικοκινητική αγωγή προέρχεται ετυμολογικά από τις λέξεις «μουσική» και «κίνηση». Ένα πρόγραμμα μουσικοκινητικής αγωγής με βάση τα παραπάνω απαρτίζεται από δραστηριότητες που περιλαμβάνουν μουσική και κίνηση, με σκοπό τη βιωματική μάθηση διαφόρων θεμάτων που σχετίζονται με τη μουσική. Η κίνηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής έκφρασης κατά τη νηπιακή και την πρώτη παιδική ηλικία (Young, 2003) και η εκτέλεση οργάνων στις ηλικίες αυτές επιτυγχάνεται συνήθως μέσα από κιναισθητικές χειρονομίες (Cohen 1980; Flohr 1985). Τα παιδιά μέσα από την κίνηση αποκτούν με ευχάριστο τρόπο γνώσεις που σχετίζονται με τη θεωρία της μουσικής: το ρυθμό, τη μελωδία, την ένταση και την ταχύτητα. Κατανοούν ακόμη την έννοια του ηχοχρώματος και έρχονται σε επαφή με τα μέσα παραγωγής του ήχου, τα μουσικά όργανα, αποκτώντας βασικές γνώσεις οργανογνωσίας και οργανοχρησίας. Έρχονται σε επαφή με διάφορα είδη μουσικής, με διάφορες εποχές και συνθέτες. Γνωρίζουν τη μουσική παράδοση του τόπου τους αλλά και άλλων πολιτισμών. Η μουσικοκινητική αγωγή αποτελεί θεμελιώδες κομμάτι της μουσικής παιδαγωγικής. Ωστόσο, θεωρείται βασικό συστατικό προγραμμάτων από το χώρο τόσο της φυσικής αγωγής όσο και της μουσικής αγωγής.

Η μουσική και η φυσική αγωγή και ανάπτυξη είναι αλληλένδετες στην παιδική ηλικία. Πολλές δραστηριότητες της μουσικοκινητικής έχουν κοινά σημεία με το χορό: η τεχνική του σώματος, η αίσθηση του χώρου, η δημιουργική κίνηση, η ρυθμική και η ακριβής χρονικά απόδοση κινήσεων. Στα προγράμματα φυσικής αγωγής οι μουσικοκινητικές δραστηριότητες επικεντρώνονται κυρίως στη σχέση κίνησης και ρυθμού με ταυτόχρονη χρήση διαφόρων μέσων της ρυθμικής, όπως μπάλες, κορδέλες, στεφάνια, κτλ.

Στόχος τέτοιων δραστηριοτήτων για τα νήπια είναι πρωταρχικά η σωματική ανάπτυξη του παιδιού και συγκεκριμένα η ανάπτυξη της λεπτής και αδρής κινητικότητας, ο συντονισμός των διαφόρων μερών του σώματος, η ευελιξία του σώματος. Σε μεγαλύτερες ηλικίες παιδιών οι δραστηριότητες αυτές στοχεύουν στην εκγύμναση του σώματος και πολλές φορές συνδέονται με την οργάνωση γυμναστικών επιδείξεων ή σχολικών παραστάσεων.

Γιάνναρη Μαρία
Καθηγήτρια Πιάνου-Μουσικοθεραπεύτρια
Facebook account
Ιnstagram account