Σχέσεις γονέων - εφήβων: Υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους;

Η αποτελεσματική και ανοιχτή επικοινωνία αποτελεί σημαντική ανάγκη όχι μόνο των παιδιών, αλλά ωφελεί κάθε μέλος της οικογένειας.

Η σχέση γονέα παιδιού συνήθως είναι καλή όταν υπάρχει και καλή επικοινωνία. Μέσα από την επικοινωνία το παιδί ή ο έφηβος κατανοεί καλύτερα τον εαυτό του, την αυτοεικόνα του, τον κόσμο και τους ανθρώπους, χτίζεται και ενδυναμώνεται η αυτοπεποίθησή του, αντλεί ασφάλεια, αγάπη, αποδοχή, υποστήριξη και συναισθηματική επικύρωση.

Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά μαθαίνουν πως να επικοινωνούν ρουφώντας σα σφουγγάρι τα μοτίβα συμπεριφορών, τα πρότυπα, τα έμμεσα και άμεσα μηνύματα που λαμβάνουν μέσα από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Επομένως, οι αποτελεσματικές επικοινωνιακές δεξιότητες των γονέων αποτελούν το πιο σημαντικό παράδειγμα για εκείνα. Τα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται και να διαμορφώνουν την εικόνα του εαυτού τους μέσα από τα μάτια των γονιών. Όταν οι γονείς επικοινωνούν θετικά και αποτελεσματικά με τα παιδιά, εκείνα αισθάνονται πως έχουν ακουστεί, είναι σημαντικά και αξίζουν, νιώθουν το σεβασμό, την εκτίμηση, το ενδιαφέρον, τη σταθερότητα, την προβλεψιμότητα των καταστάσεων (ξέρουν τι να περιμένουν), εγκαθιδρύεται μια σχέση συνεργασίας και εμπιστοσύνης, ενδυναμώνεται η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμησή τους.

Πρέπει οι γονείς να σταματούν τις αγκαλιές στην εφηβεία;

Η εφηβεία είναι μια εποχή ραγδαίων αλλαγών, όχι μόνο για το παιδί αλλά και για όλη την οικογένεια, καθώς αλλάζουν και αναδιαμορφώνονται οι ισορροπίες μέσα σε αυτήν, όπως και η επικοινωνία. Οι έφηβοι αρχίζουν να αναπτύσσουν τις ιδέες, τις αξίες τους και τις πεποιθήσεις τους που συχνά είναι διαφορετικές από αυτές των γονιών τους. Αυτό είναι μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας της μετάβασης προς την ανεξαρτησία. Η εφηβεία είναι η φυσική εξέλιξη της σωματικής, γνωστικής, συναισθηματικής, πνευματικής, ψυχολογικής, κοινωνικής, συμπεριφορικής ανάπτυξης του παιδιού τους. Οι γονείς συχνά προβληματίζονται με το πόση ανεξαρτησία και ελευθερία θα πρέπει να επιτρέπουν στα παιδιά τους κατά τις διαφορετικές ηλικίες που διανύουν και κατά τις διαφορετικές συνθήκες που βιώνουν. Δεν υπάρχει συνταγή για αυτό, διότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό όπως και κάθε γονέας. Η επικοινωνία με τους εφήβους είναι διαφορετική σε σχέση με την επικοινωνία με ένα μικρότερο παιδί και μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις και άγχος.

Να διαβάζετε ή όχι τα μηνύματα στο κινητό του παιδιού σας; Τι απαντούν οι ειδικοί

Όταν οι συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού δεν καλύπτονται, τότε δημιουργούνται οι αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του, η χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.

Μπορούμε να τις προλάβουμε ή/ και να τις διορθώσουμε μέσω:

Σύνδεση και αποδοχή, όχι απομάκρυνση και απόρριψη

Οι γονείς είναι πολύ σημαντικό να καλύπτουν τις βασικές συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, οι οποίες σε κάθε παιδί μπορεί και να διαφέρουν. Η αυτοεκτίμησή συνεχώς ενδυναμώνεται όταν το παιδί νιώθει συνδεδεμένο συναισθηματικά μαζί τους, όταν επικυρώνουν το συναίσθημά του και όταν νιώθει αποδεκτό έτσι ακριβώς όπως είναι. Επιπλέον, όταν γνωρίζει πως ό,τι και αν του συμβεί οι γονείς θα είναι σύμμαχοι, υποστηρικτικοί, παρόντες και ανοιχτοί να συζητήσουν, χωρίς κριτική, χωρίς να παύουν να το αγαπούν και να το νοιάζονται, οδηγείται στη συναισθηματική πληρότητα. “Και στα δύσκολα είμαστε μαζί σε αυτό! Η αγάπη, το νοιάξιμο, το ενδιαφέρον και η αποδοχή μου για εσένα δεν αλλάζουν!”

Ο προσωπικός (one-to-one) χρόνος με επικοινωνία και δραστηριότητες σε συνδυασμό με την επεξεργασία συναισθημάτων συμβάλλουν ώστε να δημιουργήσουν μια σταθερή, βαθιά, συνδεδεμένη σχέση, που διέπεται από εμπιστοσύνη. Επιλέξτε να βρείτε χρόνο για να περάσετε μαζί ως οικογένεια. Εκμεταλλευτείτε το χρόνο του φαγητού για να συζητήσετε. Προσφερθείτε να τους πάτε ή να τους γυρίσετε από κάπου για να έχετε λίγο χρόνο να μιλήσετε.

Δείξτε ενεργό ενδιαφέρον για τη ζωή τους, τα ενδιαφέροντα, τις ασχολίες τους. Ακούστε τη μουσική τους, παίξτε τα παιχνίδια τους, παρακολουθήστε μαζί ό,τι τους αρέσει, συμμετέχετε στις δραστηριότητές τους. Αφήστε το παιδί ή τον έφηβό να σας διδάξει κάτι νέο, κάτι δικό του, κάτι που τον ενθουσιάζει. Δημιουργήστε χρόνο και χώρο να περάσετε καλά μαζί, να ψυχαγωγηθείτε και να γελάσετε. Προσπαθήστε να θυμηθείτε μαζί τους πως είναι να είστε ξανά παιδιά, θα σας φέρει σίγουρα όχι μόνο πιο κοντά τους, αλλά και πιο κοντά με την παιδική, χαρούμενη, αυθόρμητη πλευρά σας που κατά την ενήλικη ζωή ίσως ξεχνάτε ή δεν της δίνετε τόση σημασία.

5 πράγματα που πρέπει να κάνετε όταν το έφηβο παιδί σας δεν θέλει να σας μιλήσει

Στιγμές αυτονομίας και δράσης

Κρατήστε ευέλικτη στάση για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους. Οι υγιείς στιγμές αυτονομίας ανάλογες με το ηλικιακό τους στάδιο, μαζί με την αυτοεκτίμηση είναι μερικά από τα μεγαλύτερα δώρα για την ανάπτυξη ενός παιδιού/ εφήβου. Είναι σημαντικό να επιτρέπετε και να αναγνωρίζετε την φυσική εξελικτική ανάγκη των παιδιών να διαφοροποιηθούν και να ξεχωρίσουν τον εαυτό τους από τους γονείς, καθώς και την ανάγκη να εκτελούν δραστηριότητες όπως κάνουν οι συνομήλικοί τους. Οταν τα παιδιά συμπεριφέρονται υπεύθυνα, θα πρέπει πρόθυμα να τους δίνετε περισσότερη ελευθερία. Για κάθε δικαίωμα που θα κερδίζουν χρειάζεται να συνδυάζεται με μια υπεύθυνη στάση.

Λόγικά όρια και ρεαλιστικές προσδοκίες

Διατηρείστε λογικά όρια, όχι ανελαστικά, ούτε ασαφή και ανύπαρκτα, αιτιολογείστε τους λόγους ύπαρξής τους, ζητείστε τη συνεργασία του παιδιού ή του εφήβου. Καθιερώστε λογικούς κανόνες που θα διασφαλίζουν την ασφάλειά τους και θα είναι ηλικιακά κατάλληλες, σε συνεννόηση με το παιδί ή τον έφηβο. Οπως για παράδειγμα αποφασίστε από κοινού την ώρα επιστροφής του στο σπίτι μετά από βόλτα. Να είστε έτοιμοι για συμβιβασμούς και διαπραγματεύσεις αναφορικά με τους κανόνες που θα θέσετε από κοινού. Προσπαθήστε να διαλέξετε τις μάχες σας και να τους δώσετε περισσότερο χώρο σε λιγότερο σημαντικά θέματα.

Σκεφτείτε προτού δώσετε αρνητική απάντηση σε αίτημα του εφήβου, εξετάστε και δώστε ευκαιρία. Αναρωτηθείτε μήπως χρειάζεται να δώσετε θετική απάντηση αυτήν τη φορά. Μήπως το παιδί σας είναι αρκετά υπεύθυνο πια για αυτό που ζητάει σε σχέση με παλιότερα; Στην περίπτωση που πείτε όχι εξηγήστε την άρνησή σας με επιχειρήματα και συζήστε το μαζί του.

Διορθώστε τις πράξεις, όχι τον έφηβο, δηλαδή χαρακτηρίζοντας μόνο τις συμπεριφορές του και όχι ολόκληρο το παιδί («Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι βοηθητική» και όχι «Είσαι άχρηστος»). Στην εφηβεία τα παιδιά θέλουν να δοκιμάσουν πολλά πράγματα μη έχοντας συνήθως την επίγνωση των δυνατοτήτων τους και έτσι θα κάνουν λάθη. Αγκαλιάστε το παιδί και τα λάθη του ως μέρος της μάθησης, της περιέργειας, της ανακάλυψης των ορίων των δυνατοτήτων του εαυτού και της φυσιολογικής εξέλιξής του.

Εφηβεία: Η ηλικία που τρομάζει τους γονείς

Διατηρείστε καλή επικοινωνία

Γίνετε καλός ακροατής και όχι επικριτής του παιδιού σας. Ακόυστε προσεκτικά όταν σας μιλούν, σταματήστε ό,τι κάνετε, διατηρήστε βλεμματική επαφή, δείξτε ενδιαφέρον και μη διακόπτετε. Κρατήστε την ψυχραιμία σας, αποφύγετε να δείξετε θυμό, εκνευρισμό ή αδιαφορία με τη γλώσσα του σώματος. Μην υποθέτετε ή προτρέχετε, απλά ακούστε τι έχουν να σας πουν, ακόμα και αν φαντάζει ανιαρό ή ακραίο. Θα εκπλαγείτε από το πόσο πολύ έχουν ανάγκη να επικοινωνήσουν τα παιδιά και κυρίως οι έφηβοι, που βιώνουν πρωτόγνωρες αλλαγές σε όλα τα επίπεδα, οι οποίες μπορεί να τους φοβίζουν και να τους δημιουργούν δυσφορία. Οι έφηβοι θα αρχίσουν να σας εμπιστεύονται όταν πραγματικά θα νιώσουν ότι τους ακούτε και πως είστε ανοιχτοί στην εξωτερίκευση κάθε τους σκέψης χωρίς κριτική, σαρκασμό, ντροπή, ενοχές και φωνές.

Τι να κάνετε όταν δεν σας σέβεται το έφηβο παιδί σας

Αποκαλύψτε τις ευάλωτες πλευρές σας

Το μοίρασμα και η έκφραση δικών σας συναισθημάτων, δυσκολιών και εμπειριών κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας δίνουν το κάτι παραπάνω στην επικοινωνία με το παιδί ή τον έφηβο. Σας οδηγούν στη σύνδεση μαζί του! Αποτελείτε παράδειγμα και πρότυπο για εκείνον. Βλέπει ξεκάθαρα πως δεν είναι ο μόνος που βιώνει ενοχλητικά συναισθήματα και δυσάρεστες στιγμές, αλλά αυτό μπορεί να συμβαίνει καθόλα τα ηλικιακά στάδια που θα διανύσει, γιατί είναι μέρος της ζωής. Με τη βοήθειά σας μαθαίνει να ανοίγεται, να μιλάει και να βρίσκει τρόπους να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες του, δεξιότητες που θα τον θωρακίσουν για μια ζωή.

Ένα μέρος των ευάλωτων πλευρών και της γονεΐκής αυτεπίγνωσης είναι η παραδοχή του λάθους που έκανε και ο γονέας στη σχέση του με το παιδί, καθώς και η συγχώρεση, αναγκαία εφαρμόσιμες διαδικασίες που θα οδηγησούν στην επανασύνδεση, την επιδιόρθωση της σχέσης και τη γεφύρωση της επικοινωνίας.

Η αποτελεσματική επικοινωνία, η δημιουργία και διατήρηση μιας υγιούς και ισχυρής σχέσης με το παιδί και τον έφηβο αποτελεί μια συνεχή διαδικασία που δε σταματά και χρειάζεται δουλειά και εξάσκηση. Δεν μας ενδιαφέρουν οι τέλειοι γονείς που δεν κάνουν λάθη… γιατί πολύ απλά δεν υπάρχουν! Λάθη θα γίνουν και από τις δυο πλευρές. Εκείνο που μας νοιάζει και μας ενδιαφέρει είναι μια αρκετά καλή γονεϊκότητα (good enough parenting), η ανοιχτή επικοινωνία, η σύνδεση και το μοίρασμα, οι διορθωτικές γονεϊκές συμπεριφορές και σαφώς η διάθεση και το κίνητρο για προσπάθεια και βελτίωση!

Στέλλα Μάζη
Ψυχολόγος, MSc Ψυχολόγος της Υγείας
Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεύτρια
Δημ. Μεταξά Αγγέλου 15, Γλυφάδα
(Εμπορ. Κέντρο Vero Peso, 1ος όροφος)
6937349584
contact@stellamazi.gr
www.stellamazi.gr
in: @yourpsychologylab
FB: Στέλλα Ε. Μάζη- Ψυχολόγος, Msc, CBT