Γιατί δεν πρέπει οι γονείς να χρησιμοποιούν χαρακτηρισμούς και υβριστικά επίθετα όταν απευθύνονται σε εφήβους

Γιατί είναι τόσο επώδυνο ;

Θυμηθείτε τη γνωστή ρήση : «Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα σπάει». Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών που έχουν βιώσει λεκτική βία από συνομήλικους τους στο γυμνάσιο συχνά μιλάνε για το βάρος που κουβάλησαν από κάθε είδους χαρακτηρισμό που δέχτηκαν - είτε ήταν κάτι της στιγμής είτε επηρέασε την φήμη τους αργότερα. Σε αυτή την ευάλωτη ηλικία, δεν είναι μέρος της πλάκας που κάνουν οι βρισιές ή οι χαρακτηρισμοί που τονίζουν κάποιο λιγότερο κολακευτικό χαρακτηριστικό τους ή κάποια αδυναμία τους. Και το επίθετο που θα χρησιμοποιήσει κάποιος για να κοροιδεύσει τον άλλον, μπορεί να γίνει αφορμή αλλά και η δικαιολογία για όποια ακατάλληλη συμπεριφορά λάβει ο δεύτερος από τον πρώτο ακολούθως.

Πολύ συχνά οι γονείς υποτιμούν το κακό που μπορεί να επιφέρει η χρήση αρνητικών χαρακτηρισμών. Υπάρχουν ακραίες περιπτώσεις, όπου πολλές πράξεις κακοποίησης και μίσους δικαιολογούνται από ανάλογους χαρακτηρισμούς «Το αξίζεις να σου φέρομαι έτσι. Δεν είσαι τίποτε άλλο από μια.............!». Η χρήση αυτής της γλώσσας μπορεί να προκαλέσει μέχρι και βία. Σε πιο ήπιες καταστάσεις, συχνά ακούμε γονείς να αποκαλούν τον έφηβό τους με επίθετα όπως τεμπέλης, αποτυχημένος, χαμένος από χέρι, βλάκας, άμυαλος, τρελός, ανώμαλος, ανεύθυνος, μια απελπισία, σκουπίδι, ανάξιος, παρτάκιας, αδέξιος, κλπ. Αυτή η συνήθεια είναι αρκετά επιθετική διότι προσβάλλει τον έφηβο και συνήθως επαναλαμβάνεται – είτε από έφηβο σε έφηβο στο σχολικό περιβάλλον είτε από γονέα σε έφηβο στο σπίτι.

Πολλές φορές έφηβος μπορεί να φέρεται σαν να μην τον αγγίζει καθόλου και μάλιστα να ανταποκρίνεται με δηλώσεις τύπου «Δεν με νοιάζει η άποψή σου!» Αλλά συνήθως δεν είναι αλήθεια. Οι περισσότεροι έφηβοι που έχω δει, άσχετα με το πόσο τεταμένη είναι η σχέση με τους γονείς τους στο σπίτι, πάντα επιθυμούν την αποδοχή τους. Το «δεν με νοιάζει» στην ουσία σημαίνει «Με νοιάζει πάρα πολύ για να στο δείξω». Οι γονείς πάντα θα είναι η πιο δυνατή πηγή κοινωνικής αποδοχής για έναν έφηβο και καλό θα ήταν να μην το ξεχνούν αυτό οι γονείς. Όπως και το πόσο μπορεί να βλάψει η χρήση επιθέτων. Και θα σας πω μερικές από τις πιο πιθανές μη-επιθυμητές συνέπειες :

Οι γονείς κάνουν κανόνα πια και συνήθεια τα συναισθήματα να καθοδηγούν την σκέψη και την συμπεριφορά τους. Μαθαίνουν να κατηγορούν τον έφηβο ενώ η ευθύνη για την μηδενική επιρροή επάνω τους βρίσκεται στους ίδιους. Συνηθίζουν να χρησιμοποιούν στην καθομιλουμένη τους λέξεις που καταρρακώνουν την αυτοεκτίμηση. Εμφανίζουν την τάση να ξεσπούν τις εσωτερικές τους εντάσεις στις σχέσεις τους. Οδηγούν τον έφηβο σε στάση σιωπής ή άμυνας. Χωρίς να το θέλουν χάνουν ευκαιρίες να μάθουν με ακρίβεια τι ακριβώς απασχολεί τον έφηβό τους. Παραδειγματίζουν αυτή την συμπεριφορά και συνήθως γίνονται αποδέκτες της. Γίνεται τρόπος σκέψης η απαξίωση ολόκληρης της προσωπικότητας του άλλου ενώ αγνοεί κάθε θετικό του στοιχείο. Τα λόγια τους αυτά θολώνουν το μέλλον του εφήβου αμφισβητώντας την ύπαρξη πιθανότητας για αλλαγή. Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται επανειλημμένα, γίνονται πληγές μακράς διάρκειας. Επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την εικόνα που έχει ο έφηβος για τον εαυτό του. Αλλοτριώνεται και παγώνει η σχέση.

Αν εν βρασμώ ψυχής πιάνετε τον εαυτό σας να χαρακτηρίζει ή να βάζει ταμπέλες στον έφηβο, μπορείτε να δοκιμάσετε να απολογηθείτε άμεσα ζητώντας συγνώμη που τον αποκαλέσατε έτσι και επιβεβαιώνοντάς τον ότι θέλετε να ακούσετε οτιδήποτε εκείνος έχει να πει σχετικά με το πώς αισθάνθηκε και ότι δεν θα επαναληφθεί. Υποθέτω ότι δεν θα σας άρεσε να χρησιμοποιήσει τα ίδια λόγια όταν απευθύνετε στους γονείς του. Στην συνέχεια αναρωτηθείτε σε ποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές απευθυνόσασταν όταν τον αποκαλέσατε έτσι και σε τι από αυτά που έκανε ή δεν έκανε εναντιωθήκατε. Μετά θα μπορείτε να πείτε τις σκέψεις και ανησυχίες σας με πιο αντικειμενικές και μη-φορτισμένες λέξεις.

Για παράδειγμα, αν τον κατηγορήσατε ότι είναι παρτάκιας και ανώριμος, σταματήστε αμέσως και διορθώστε την επικοινωνία σας μεταφράζοντας τις λέξεις αυτές σε συμπεριφορές που σας ανησυχούν. Έπειτα μπορείτε να μιλήσετε για αυτές τις συμπεριφορές όπως και να του δώσετε επιθυμητές εναλλακτικές. Για παράδειγμα, «Έχεις ανοίξει 2 φορές τον κινητό μου χωρίς να με ρωτήσεις και θέλω να το αλλάξουμε αυτό. Αν θέλεις να κάνεις κάτι με το δικό μου κινητό, θα ήθελα να μου το ζητήσεις πρώτα».

Σαφώς το να αποκαλείται τον έφηβό σας κλασσικό έφηβο της εποχής δεν είναι ιδιαίτερα κολακευτικό οπότε ίσως να το αποφεύγατε. Αυτά τα στερεότυπα δημιουργούν προκαταλήψεις και όχι μόνο προσβάλλουν τον έφηβο αλλά δημιουργούν μια αρνητική γενίκευση από εσάς προς εκείνον σαν να μην έχετε να περιμένετε πλέον τίποτε θετικό από εκείνον.

Μπορεί να είναι πολύ εύκολο να πέσετε στην παγίδα να απευθύνεστε στον έφηβό σας με διάφορους χαρακτηρισμούς αλλά αξίζει πολύ περισσότερο να προσπαθήσετε να το αποφύγετε.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com