Ο θάνατος του κολλητού του στην εφηβεία: μια εμπειρία που αλλάζει τη στάση ζωής του

Ο θάνατος από κάποια ασθένεια, προειδοποιεί τον νέο ότι πρέπει να προσέχει που εκθέτει τον οργανισμό του. Ο θάνατος από τροχαίο τον προειδοποιεί ότι η επιπολαιότητα και η απροσεξία μια κακή στιγμή φέρνουν μεγάλο κακό. Ο θάνατος από περιπέτειες μεγάλου κινδύνου, τον ενημερώνει για την δύναμη του παράτολμου. Ο θάνατος από αυτοκτονία του δείχνει ότι η κοινωνική απομόνωση και αδράνεια ωθεί τον άνθρωπο στην αποφυγή του πόνου μέσω του θανάτου. Ο θάνατος από κακοποίηση, τον προειδοποιεί για τις συνέπειες της επιθετικότητας.

Παρ' όλο που κάθε αίτιο είναι διαφορετικό και για την κάθε περίπτωση υπάρχουν ειδικά μέτρα προστασίας, σε όλες τις περιπτώσεις θανάτων νέων ανθρώπων, αυτοί που μένουν πίσω αντιμετωπίζουν τον θάνατο με το δικό τους τρόπο πάντα ανάλογα την σχέση που είχαν μαζί του. Στα εφηβικά χρόνια, το λιγότερο φορτίο εντοπίζεται όταν το θύμα ήταν απλά γνωστός. Ο θάνατος αποτελεί ένα δύσκολο γεγονός και προκαλεί την έγνοια και την συζήτηση μεταξύ των νέων καθώς ο θάνατος συνέβη «δίπλα» τους. Περισσότερη επιρροή υπάρχει όταν το θύμα ήταν γνωστός και η απουσία του είναι πιο αισθητή. Σε αυτή την περίπτωση οι νέοι συμμετέχουν σε επίσημες ή ανεπίσημες συναντήσεις σε ατμόσφαιρα ανακούφισης, στήριξης και μνημόνευσης του θύματος. Αν ο άνθρωπος που έφυγε ήταν καλός φίλος, εδώ η φόρτιση είναι μεγάλη καθώς διεκόπη και μια πολύτιμη σχέση. Συνήθως οι έφηβοι βιώνουν προσωπικό πένθος και αναζητούν στιγμές για έντονη συναισθηματική ανάλυση του συμβάντος.

Σε αυτή την τελευταία περίπτωση θέλω να στρέψω την προσοχή των γονέων. Η οριστική απώλεια μιας τέτοιας σχέσης μπορεί να είναι μια εμπειρία που θα αλλάξει την στάση του στη ζωή. Όταν ένας έφηβος χάνει έναν φίλο του, χάνει κι ένα σημαντικό κομμάτι του εαυτού του. Μοιράστηκαν πολλά, νοιάστηκαν πολύ ο ένας για τον άλλον, εξομολογήθηκαν τα σημαντικότερά τους μυστικά. Αυτή η απώλεια κάνει τον κόσμο του φίλου που έμεινε πίσω να στενεύει στενάχωρα. Κοινές φράσεις τους : «Δεν έχω κανέναν πια να μοιραστώ τα μυστικά μου. Δεν έχω κανέναν που να με ξέρει τόσο καλά. Δεν έχω κανέναν τόσο κοντά μου. Νιώθω σαν να έχασα ένα κομμάτι του εαυτού μου». Κι αυτό το τελευταίο ισχύει λόγω του ότι η φιλία είναι μια αμφίδρομη κατάσταση, και τώρα δεν υπάρχει ο ένας από τους δύο πόλους. Αυτή η συναισθηματική πληγή έχει ανάγκη να επουλωθεί.

Πολλές φορές ακούμε από τους νέους που δουλεύουμε ψυχοθεραπευτικά ανάμεσα στα στάδια του πένθους, όλα όσα σήμαινε για εκείνον ο φίλος του. Και καταλήγουμε να μιλάμε για το πώς έχει αλλάξει την άποψή του για τη ζωή αυτή η απώλεια. Αυτή η αλλαγή είναι ορατή όταν ο νέος άνθρωπος αναζητά απαντήσεις σε μια σειρά ερωτήσεων για τις οποίες δεν υπάρχουν απαντήσεις. Ερωτήσεις όπως : «Πώς μπορεί να συνέβη το κακό σε ένα τόσο καλό παιδί ;», «Γιατί να πεθαίνουν τόσο νέοι τόσο νωρίς;», «Γιατί να μην είχε την ευκαιρία να μεγαλώσει και για ένα μέλλον όπως το ονειρεύτηκε ;», «Ποιο το νόημα της ζωής όταν ο θάνατος μπορεί να συμβεί ανά πάσα ώρα και στιγμή;», «Ποια είναι η ουσία πραγματικά ;», «Ποιο το νόημα να ζεις;», «Σε τι μπορείς πραγματικά να βασιστείς;», «Γιατί να ζούμε;», «Τι πρέπει να κάνω στη ζωή μου όσο καιρό ζω;». Ο στόχος δεν είναι να δώσω απαντήσεις αλλά να στηρίξω τον νέο άνθρωπο σε αυτή την επώδυνη περίοδο, να μπορέσει να βρει νόημα, να αποδεχτεί και να κατανοήσει αυτό που βιώνει.

Ορισμένες φορές επαναστατούν πολύ έντονα κόντρα σε αυτό το «ανούσιο και άδικο» του θανάτου, μέσω αυτών των ερωτήσεων. Όμως τις βρίσκω ξεκάθαρες καθώς είναι αυτές που τον στρέφουν στις σκέψεις του ώστε να μπορέσει να αναδομήσει την αντίληψή του και να αναδιοργανώσει τις προτεραιότητές του. Η ζωή του και ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει τη ζωή του, αλλάζουν. Όμως, ενώ γίνεται αυτή η αλλαγή, μπορεί να συμβεί κάτι πολύ μοναχικό. Σε αυτή την επώδυνη διαδικασία αυτό-αντανάκλασης, καθώς αρχίζουν να βλέπουν τη ζωή τους με άλλο μάτι, πολλές φορές αρχίζουν να ωριμάζουν ξεπερνώντας τους συνομήλικους τους που δεν έχουν βιώσει κάτι ανάλογο, και των οποίων τα ενδιαφέροντα και ο τρόπος που βλέπουν την ζωή τους φαίνεται ανούσιος, ακόμα και επιφανειακός, συγκριτικά με βαθύτερα θέματα που πλέον τους απασχολούν. Όσο πιο μακριά τους αισθάνεται συναισθηματικά, τόσο θα μεγαλώνει και η αίσθηση ότι δεν ανήκουν και άρα ότι είναι μόνοι.

Βλέποντας αυτή την εξέλιξη να συμβαίνει (μέσα από τον πόνο της απώλειας στην ουσία), οι γονείς τους μπορούν να βοηθήσουν με διάφορούς τρόπους. Κατ' αρχάς να τον συντροφεύουν έτσι ώστε να μην θεωρήσει ότι τις ευάλωτες στιγμές του (ειδικά και γενικότερα στη ζωή του) θα τις περνάει μόνος. Θα βοηθήσει να βρουν δραστηριότητες πιο προχωρημένες από την ηλικία του ώστε να ταιριάξει αυτή η νέα ωριμότητα που αγγίζει. Μπορούν να συμβουλευτούν ειδικό για να βοηθήσουν το παιδί τους να επεξεργαστεί την προσαρμογή του σε αυτή την αλλαγή στη ζωή του λόγω της απώλειας του στενού του φίλου.

Επίσης, μερικές φορές μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους στην προσπάθειά του να βρει μια εξήγηση για το τι συνέβαλε στον θάνατο του φίλου του. Στην συμβουλευτική με τον έφηβο, ιδίως αν η αιτία του θανάτου ήταν αυτοκινητιστικό, βία, πολύ επικίνδυνη δραστηριότητα, ή αυτοκτονία, επισημάνουμε την πιθανότητα χρήσης ουσιών. Όταν στον θάνατο του θύματος μπορεί να συνέβαλλε χρήση ουσίας, το να τον βοηθήσουμε να αναγνωρίσει την πραγματικότητα θα αποτελέσει σημαντικό μάθημα ζωής. Όμως η αναφορά σε αυτή την πιθανότητα πρέπει να γίνει με φιλικό τρόπο κι όχι επικριτικά, σε μια προσπάθεια να εντοπίσει παραμέτρους που ίσως βοηθήσουν στην εξήγηση της τραγωδίας. Σε περίπτωση που αγγίξουν το θέμα οι γονείς, μια καλή ερώτηση θα μπορούσε να ήταν: «Πιστεύεις ότι ο θάνατος του φίλου σου θα είχε συμβεί αν δεν έκανε χρήση ουσιών είτε ο ίδιος είτε όσοι ήταν μαζί του ;» Δυστυχώς, πολλοί θάνατοι νέων συνδέονται με κατανάλωση αλκοόλ ή άλλων ουσιών.

Κλείνοντας, ο θάνατος ενός πολύ καλού φίλου ιδίως σε νεαρές ηλικίες έχει τη δύναμη να διαμορφώσει μια νέα καθημερινότητα καθώς αρκετές φορές έχει να δώσει ένα σημαντικό και αρκετά προειδοποιητικό μάθημα.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com