Πώς οι γονείς μπορούν να καταλάβουν αν το παιδί τους είναι θύμα εκφοβισμού;

Δεν είναι η πρώτη φορά που αναφερόμαστε στον σχολικό εκφοβισμό (Bullying) και δυστυχώς δεν θα είναι και η τελευταία. Είναι πραγματικά πολύ θλιβερό να βλέπουμε τέτοιες μορφές βίας που όχι μόνο να εξακολουθούν να υπάρχουν – γιατί θα συνεχίσουν να υπάρχουν – αλλά επειδή οι αναφορές πλέον είναι τόσο συχνές, παρόλη την ενημέρωση και την πληροφόρηση που υπάρχει. Ασφαλώς, όπως συνηθίζω να λέω, το bullying υπήρχε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει, εμείς που είμαστε και τι κάνουμε γι αυτό;

Με αφορμή τον χαμό ενός ακόμη «χαμογελαστού» παιδιού, ο προβληματισμός όλο και μεγαλώνει. Και αναρωτιέμαι, πόσα μπορεί να κρύψει ένα χαμόγελο, πως μπορεί να καμουφλάρει αυτό που πραγματικά υπάρχει μέσα σε παιδιά, εφήβους αλλά και ενήλικες και πόσα τέτοιου είδους χαμόγελα βλέπουμε γύρω μας… Χαμόγελα πλατιά, χαμόγελα που υποδηλώνουν πως «όλα είναι καλά», χαμόγελα γεμάτα προσποίηση, θλίψη και φόβο… Τραγικό το που οδηγείται ένα «χαμογελαστό» παιδί για να ξεφύγει από τον φόβο, όπως έχουμε δει σε αρκετές περιπτώσεις.

Πώς οι γονείς μπορούν να καταλάβουν τι συμβαίνει όταν δεν υπάρχουν ενδείξεις, συμπτώματα και η συμπεριφορά του είναι εκείνη ενός υγιούς παιδιού;

Ξεκινάμε και πάλι από το πόσο σημαντική η σχέση που έχουν αναπτύξει οι γονείς με το παιδί τους, μία σχέση που φυσικά δεν «φτιάχνεται» στην εφηβεία αλλά από την ημέρα της γέννησής του και εξελίσσεται στη διάρκεια του χρόνου. Μία σχέση όπου το παιδί νιώθει την απαραίτητη ασφάλεια και εμπιστοσύνη να ανοιχτεί και να εκφράσει τον ψυχικό του κόσμο, κυρίως όταν βρίσκεται στην εφηβεία. Και το τονίζω αυτό, επειδή η εφηβική περίοδος χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια και ανάγκη του εφήβου να επαναπροσδιοριστεί, γεγονός που σημαίνει πως ενώ τα προηγούμενα χρόνια ως παιδάκι ήταν πιο εκφραστικός, τώρα όλο αυτό μπορεί να αλλάξει. Έτσι, όταν ο γονιός έχει ήδη αναπτύξει μία καλή σχέση με το παιδί του, είναι πολύ πιο πιθανό εκείνο να του ανοιχτεί και να του μιλήσει όταν αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, σε σχέση με κάποιον άλλον γονιό που δεν εκφράζεται, δεν μιλάει μαζί του παρά μόνο για τα απαραίτητα ή έναν γονιό που θεωρεί ότι θα αρχίσει να μιλάει μαζί του όταν αυτό …μεγαλώσει!

Φυσικά, επειδή από τη μία είναι ο γονιός αλλά από την άλλη είναι και η ιδιοσυγκρασία του εφήβου, χρειάζεται ο γονιός να είναι ευαισθητοποιημένος σε θέματα εκφοβισμού και όχι μόνο, να έχει ανοιχτές τις κεραίες του για «να πιάσει» σήματα που ο έφηβος δεν νιώθει άνετα να εκμυστηρευτεί, γιατί ντρέπεται, φοβάται, κλπ. Έτσι λοιπό χρειάζεται να παρατηρεί ο γονιός αλλαγές στη συμπεριφορά του, αλλαγές που αφορούν στη διάθεσή του, στις σχολικές ή/και αθλητικές του επιδόσεις, στις κοινωνικές συναναστροφές ακόμη και σε σωματικές εκδηλώσεις. Έτσι λοιπόν, αν αντιληφθείτε κάποια από τα παρακάτω «συμπτώματα», μην τα αγνοήσετε αλλά αντίθετα, πλησιάστε το παιδί σας και αφουγκραστείτε το!

• Αποφεύγει τη βλεμματική επαφή σε συζητήσεις γύρω από το σχολείο ή κάποιους φίλους του,
• Αποφεύγει να βρεθεί με συνομηλίκους γενικά ή με συγκεκριμένα παιδιά,
• Αποφεύγει να πάει στο σχολείο, αλλά και αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων – προτιμά να απομονώνεται
• Παρουσιάζει δυσκολία στη συγκέντρωση
• Έχει μελανιές ή μώλωπες στο σώμα του, σκισμένα ρούχα
• Αποφυγή στο να μείνει μόνος του με συγκεκριμένο ή συγκεκριμένα άτομα ή εμμονή με ένα συγκεκριμένο άτομο
• Είναι πιο νευρικός και ευερέθιστος, αγχωμένος, μελαγχολικός, κλείνεται στον εαυτό του, ανεξήγητη κούραση ή αντίθετα επίπεδο συναίσθημα (δεν εκφράζει χαρά ή λύπη)
• Παρουσιάζει ανεξήγητη εχθρικότητα ή επιθετικότητα που εκφράζεται πιο εύκολα προς τα ζώα ή προς πιο μικρά και αδύναμα παιδιά με τη μορφή εκφοβισμού (bullying)
• Παρουσιάζει σωματικά ενοχλήματα, πχ πονοκεφάλους ή πόνους στο στομάχι, εμετούς, τη διάθεσή του, την όρεξη για συνηθισμένα πράγματα που του άρεσαν
• Νυχτερινή ενούρηση
• Διαταραχές στον ύπνο του, στην όρεξη για φαγητό
• Κατάχρηση ουσιών (εφηβεία κυρίως)
• Εμπλοκή σε παραβατικές συμπεριφορές

Φυσικά, κάποιες από τις παραπάνω συμπεριφορές είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν χωρίς να υποδηλώνουν πρόβλημα. Γι αυτό, καλό είναι ο γονιός να μην πανικοβάλλεται αλλά να παραμείνει ψύχραιμος αλλά κοντά στο παιδί τους για να μπορεί να δει τα σημάδια, σημάδια που δυστυχώς δεν είναι πάντα ορατά…

Και φυσικά, αν το παιδί του ανοιχτεί, δεν θα το κατηγορήσει ότι προκάλεσε, βάζοντάς του τις φωνές. Αντιθέτως, θα το στηρίξει για να το κάνει να νιώσει ασφάλεια και να μπορεί αν του πει τι έχει συμβεί, ώστε να λάβει και τα κατάλληλα μέτρα.

Μαρίνα Μόσχα
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια