Η ενσυναίσθηση είναι το κλειδί για έναν κόσμο χωρίς ενδοσχολική βία

Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να μπορούμε να κατανοήσουμε και να «μπούμε στα παπούτσια» του άλλου, να αφουγκραζόμαστε όχι μόνο τις σκέψεις αλλά και τα συναισθήματά του. Όταν νιώθουμε τον ψυχικό κόσμο των γύρω μας, οι άμυνές μας χαλαρώνουν και η διάθεση να τους βλάψουμε υποχωρεί. Έτσι, η ενσυναίσθηση λειτουργεί σαν ένα φυσικό αντίδοτο στην επιθετικότητα, ειδικά στο σχολικό περιβάλλον, όπου η κατανόηση και η συμπόνοια περιορίζουν τη βία και τις συγκρούσεις.

Μεγαλώστε τα παιδιά σας με ενσυναίσθηση

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι με υψηλή ενσυναίσθηση είναι πιο πιθανό να αποφύγουν την επιθετικότητα, χρησιμοποιώντας δύο κρίσιμους μηχανισμούς: την ανάληψη ρόλου και την κατανόηση της προοπτικής του άλλου. Μέσα από την ανάληψη ρόλου, μπορούμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου, κατανοώντας τις προθέσεις και τα κίνητρά του. Από την άλλη, η κατανόηση της προοπτικής μας επιτρέπει να βιώνουμε όσα αισθάνεται ο άλλος, κάτι που λειτουργεί σαν φρένο στην επιθετικότητα. Αυτή η ενσυναίσθηση ανταπόκρισης είναι πολύτιμη, καθώς ειδικά σε στιγμές έντασης ή σύγκρουσης μας βοηθά να κατανοούμε καλύτερα τα πραγματικά κίνητρα του άλλου, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο να παρεξηγήσουμε τη συμπεριφορά του ως επιθετική.

Η ενσυναίσθηση λειτουργεί σαν ένα φυσικό αντίδοτο στην επιθετικότητα.

Ωστόσο, σύγχρονες έρευνες αποκαλύπτουν ότι η σύνδεση μεταξύ ενσυναίσθησης και επιθετικότητας είναι πιο περίπλοκη απ’ ό,τι φαίνεται. Η σχέση τους φαίνεται να επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η ηλικία, το φύλο, η εθνικότητα και το μορφωτικό επίπεδο. Επιπλέον, το στυλ προσκόλλησης, το οποίο διαμορφώνει την ποιότητα των σχέσεων ενός ατόμου, επηρεάζει σημαντικά το πόσο εύκολα εκδηλώνει ενσυναίσθηση και πόσο καλά μπορεί να διαχειριστεί τις παρορμήσεις του. Παρόλο που το στυλ προσκόλλησης δεν εξετάζεται πάντα στις έρευνες, φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης όσο και στον περιορισμό της επιθετικότητας.

Βίντεο της ΕΛ.ΑΣ. κατά του bullying με τον Δημήτρη Διαμαντίδη

Βασικές αρετές της ηθικής νοημοσύνης στα παιδιά

Στα παιδιά, η ενσυναίσθηση βοηθά να κατανοήσουν και να νιώσουν τον ψυχικό κόσμο των συμμαθητών τους, κάνοντάς τα πιο ευαίσθητα στις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων. Όταν ένα παιδί έχει αναπτυγμένη ενσυναίσθηση, είναι πιο πιθανό να αποφύγει τη βίαιη συμπεριφορά, καθώς η ενσυναίσθηση επιδρά στους μηχανισμούς με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις μας. Τα βοηθά να δουν τα πράγματα από τη θέση του άλλου, και αυτό οδηγεί σε καλύτερη διαχείριση των συγκρούσεων, αποδοχή της διαφορετικότητας και σεβασμό απέναντι στους συμμαθητές τους.

Πώς μπορεί η ενσυναίσθηση να μειώσει την ενδοσχολική βία;

1. Αναγνώριση της οπτικής του άλλου: Η ενσυναίσθηση διδάσκει τα παιδιά να εκτιμούν τον προσωπικό χώρο, και μαθαίνουν να βλέπουν μια κατάσταση από την οπτική του άλλου, να κατανοούν τα συναισθήματα και την αξία κάθε ατόμου, των φίλων και συμμαθητών τους. Με αυτόν τον τρόπο, αποθαρρύνονται από το να θεωρούν τους άλλους ως «στόχους» ή «θύματα» και μειώνεται η πιθανότητα παρεξηγήσεων και συγκρούσεων που συχνά κλιμακώνονται σε βία.
2. Ενίσχυση της αλληλεγγύης και της υποστήριξης: Τα παιδιά που αναπτύσσουν ενσυναίσθηση είναι πιο πρόθυμα να προσφέρουν υποστήριξη σε όσους βιώνουν δύσκολες καταστάσεις, αντί να τους κοροϊδεύουν ή να τους επιτίθενται. Είναι πιο πιθανό να παρέμβουν όταν παρατηρούν αδικία ή βία, και να προστατεύουν τους άλλους. Αυτή η αίσθηση αλληλεγγύης και υποστήριξης αποτρέπει την ανάπτυξη βίας, καθώς τα παιδιά συνδέονται μεταξύ τους με βάση την κατανόηση και τη φροντίδα.
3. Μείωση των προκαταλήψεων και της αρνητικής στάσης: Η ενσυναίσθηση λειτουργεί ως μέσο αποδοχής της διαφορετικότητας. Τα παιδιά που κατανοούν τον ψυχισμό των άλλων είναι λιγότερο πιθανό να περιθωριοποιήσουν τους συμμαθητές τους για λόγους διαφορετικότητας, όπως η εμφάνιση, η κοινωνική τάξη, η καταγωγή κλπ. Έτσι, οι διακρίσεις και τα στερεότυπα περιορίζονται, μειώνοντας την πιθανότητα εκδήλωσης βίας.
4. Διαχείριση θυμού και άλλων αρνητικών συναισθημάτων: Η ενσυναίσθηση βοηθά τα παιδιά να αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα και να διαχειρίζονται τον δικό τους θυμό και τις απογοητεύσεις τους πιο αποτελεσματικά, χωρίς να οικειοποιούνται συναισθήματα άλλων που τα παροτρύνουν στο «πώς πρέπει να νιώσουν». Αντιλαμβάνονται πως τα επιθετικά ξεσπάσματα προκαλούν πόνο στους άλλους και καλλιεργούν πιο υγιείς τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων τους και αναπτύσσουν καλύτερους μηχανισμούς ελέγχου του θυμού, αποφεύγοντας έτσι την επιθετική συμπεριφορά.

Πώς αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση στα παιδιά;

Πώς μπορεί να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση στο σχολικό περιβάλλον;

Φυσικά, για να αναπτύξουν τα παιδιά ενσυναίσθηση και να μειωθεί η σχολική βία, χρειάζεται να καλλιεργηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Η εκπαίδευση στις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες βοηθά τα παιδιά να χτίζουν θετικές σχέσεις και να επιλύουν συγκρούσεις χωρίς βία. Ένα υποστηρικτικό σχολικό περιβάλλον, όπου οι μαθητές νιώθουν ασφαλείς να εκφραστούν, μειώνει τις επιθετικές συμπεριφορές. Δραστηριότητες όπως παιχνίδια ρόλων και ομαδικές συνεργασίες ενισχύουν την ενσυναίσθηση και το σεβασμό μεταξύ των μαθητών. Η καλλιέργεια συναισθηματικής νοημοσύνης και οι δεξιότητες διαχείρισης συγκρούσεων προσφέρουν εργαλεία που προάγουν την εποικοδομητική επικοινωνία. Προγράμματα αποδοχής της διαφορετικότητας και η ενεργή υποστήριξη από εκπαιδευτικούς και γονείς ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας, συμβάλλοντας στην αποτροπή της βίας.

Σχολικό bullying: 5+1 τεχνικές αντιμετώπισης που αξίζει να μάθετε στο παιδί σας

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας