Διαδικτυακά παιχνίδια που οδηγούν τα παιδιά σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές μέχρι και αυτοκτονία

Είτε αυτό είναι ενασχόληση με παιχνίδια, χρήση διαδικτύου, ή κοινωνικών δικτύων, αν αυτές οι συμπεριφορές επηρεάζουν την ζωή κάποιου, μπορεί να αγγίζει επίπεδα ψυχικής διαταραχής.

Ο εθισμός στα διαδικτυακά παιχνίδια είναι μια μορφή εμμονής λόγω της ακραίας ενασχόλησης με παιχνίδια στον Η/Υ ή το κινητό επιβαρύνοντας σημαντικά την λειτουργικότητα στον πραγματικό κόσμο. Μέσω αυτών των παιχνιδιών μπορεί να βελτιώνεται η συγκέντρωση και άλλες δεξιότητές μας όμως την ίδια στιγμή επιβαρύνονται οι κοινωνικές δεξιότητες και λογική, αυξάνοντας την απόσταση από τον κοινωνικό κύκλο. Τα τελευταία χρόνια οι συμπεριφορές εθισμού έχουν αυξηθεί δραματικά. Οι προγραμματιστές παιχνιδιών δημιουργούν μια ποικιλία παιχνιδιών για να δελεάσουν. Επικίνδυνα παιχνίδια όπως η μπλε φάλαινα, το Choking, το Αλάτι και Πάγος, και άλλα έχουν οδηγήσει τους νεαρούς παίκτες σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές μέχρι και αυτοκτονία.

Τι όμως κινητοποιεί τα παιδιά να παίζουν τέτοια παιχνίδια;

Οι έφηβοι ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα που ασχολείται περισσότερο με τον εικονικό παρά με τον αληθινό κόσμο. Βιώνουν εσωτερική σύγχυση και προσπαθούν να εξωτερικεύσουν τα κρυμμένα συναισθήματά τους μέσα από τέτοια επικίνδυνα παιχνίδια. Έρχονται αντιμέτωποι με ερωτήματα όπως «ποιος είμαι ;» «Αρέσω στους άλλους ;» «Αρέσω αρκετά στους φίλους μου;» «Είμαι μόνος μου;». Νοιώθουν ότι δεν έχουν ταυτότητά και ο μόνος τρόπος να βρουν την θέση τους είναι με το να συμμετέχουν σε αυτά. Κάποιοι είναι μοναχικοί και προφανώς είναι οι καλύτεροι στόχοι για αυτά τα παιχνίδια τα οποία αναζητούν ευάλωτους εφήβους που διψούν για επιβεβαίωση, αναγνώριση και προσοχή από συνομήλικους ακόμα και μέσα από τέτοιες δραστηριότητες. Η ενασχόληση και καθοδήγηση σε τέτοια παιχνίδια που δίνουν οδηγίες για κατάκτηση βημάτων, ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και προσφέρουν θετικές δόσεις. Και εν μέσω έκκρισης αδρεναλίνης, ξεχνούν ότι όλο αυτό γίνεται εις βάρος της ζωής τους.

Άξιο προσοχής είναι η ταχύτητα με την οποία κλιμακώνεται η οικειότητα, ο ανταγωνισμός και η ένταση. Αυτός ο συνδυασμός πραγμάτων, σε όλο και μεγαλύτερη δόση, έχει την καταπληκτική ικανότητα να χειρίζεται ψυχολογικά ένα ευάλωτο άτομο. Ακόμα κι ένα άτομο που μπορεί να μην θεωρείται ευάλωτο υπό άλλες συνθήκες, μπορεί να γίνει από αυτά τα μέσα. Η λεγόμενη απευαισθητοποίηση ή απόσπαση, γνωστή αλλιώς και ως πλύση εγκεφάλου. Και προφανώς είναι ψυχολογική κακοποίηση. Είναι ασύλληπτα αποτελεσματική, ιδίως για μυαλά που βρίσκονται σε μεταβατικές περιόδους στη ζωή τους όπως ένας έφηβος.

Ακούμε συχνά και από το πάλαι ποτέ πώς το ανώριμο εφηβικό μυαλό μπορεί να υπονομεύσει την ορθή κρίση. Όταν αφορά κίνδυνο, τα παιδιά δεν έχουν επαρκές σύστημα φρένων. Το μυαλό του έφηβου μπορεί να είναι μπερδεμένο και σε σύγχυση γι αυτό και στις νευροεπιστήμες το συγκρίνουν με το μυαλό ενός οδηγού που μπορεί να οδηγήσει ένα αυτοκίνητο αλλά που δεν γνωρίζει ακόμα πώς να χρησιμοποιήσει το φρένο για να το σταματήσει.

Η εφηβεία είναι περίοδος πειραματισμού και ανακαλύψεων.

Τα παιδιά νοιώθουν δυνατά και ανθεκτικά στις αρνητικές συνέπειες. Οι αναπτυξιακές μεταβάσεις κατά τα εφηβικά χρόνια τα κάνουν ευάλωτα σε παρορμητικές συμπεριφορές και διαταραχές διάθεσης όπως και εξαιρετικά επιρρεπή στους συνομήλικους τους. Η ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις δεν έχει ωριμάσει και χρειάζονται υποστήριξη και καθοδήγηση. Υπάρχει πραγματική διαφορά μεταξύ του μυαλού του έφηβου και του ενήλικα. Τα νοιώθουν όλα τόσο πολύ πιο έντονα. Οι έφηβοι προτιμούν δραστηριότητες έντονου ενθουσιασμού και μικρής προσπάθειας. Είναι δεκτικοί σε επικίνδυνα παιχνίδια, έλκονται από ριψοκίνδυνες πράξεις και υιοθετούν πληροφορίες που λαμβάνουν από τα κοινωνικά δίκτυα.

Την ίδια στιγμή, πολλοί έφηβοι παραπονιούνται ότι νοιώθουν μόνοι. Ότι οι γονείς είναι απασχολημένοι συνεχώς και ότι δεν έχουν φίλους. Πρόσφατα ένας 16χρονος μου είπε ότι δεν θέλει να ζει γιατί κανείς δεν τον θέλει. Τέτοια παιδιά αναζητούν τους ανώδυνους θανάτους στο διαδίκτυο. Μπαίνουν σε forums για αυτοκτονίες.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Το διαδίκτυο είναι ένα μέσο στο οποίο συχνάζουν οι έφηβοι και η ανωνυμία αυξάνει τις πιθανότητα πειραματισμού. Επίσης, η εύκολη πρόσβαση χωρίς εποπτεία το κάνει επικίνδυνο και δελεαστικό. Οι γονείς πρέπει να μιλάνε συνεχώς με τα παιδιά τους. Να δείχνουν ενδιαφέρον για τις δραστηριότητές τους. Να τους δίνουν χώρο για να μοιραστούν τα συναισθήματά τους χωρίς να τα απορρίπτουν.

Ποτέ να μην επιπλήττουν σφόδρα την γκρίνια, το κλάμα ή την απομάκρυνσή τους. Χρειάζεται να προσπαθούν να βρουν την αιτία κάποιας μη-φυσιολογικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, η ενόχληση στο στομάχι μπορεί να είναι ένδειξη άγχους. Πολλά σημάδια (εκφοβισμού, ντροπής για το σώμα τους ή κάποια δυσκολία μαθησιακά ή σε σχολικές επιδόσεις) μπορούν να εντοπιστούν αν καταφέρνουν να έχουν έστω και 20 λεπτά καθημερινά μαζί τους και να τα αφήνουν να μιλάνε χωρίς να τα διακόπτουν. Άκρως απαραίτητη είναι η παρακολούθηση της ψηφιακής τους συμπεριφοράς και της διαδικτυακής τους δραστηριότητας.

Το κλειδί για να προστατεύσετε τα παιδιά διαδικτυακά βρίσκεται στην κατανόηση των αναπτυξιακών σταδίων αλλά και την σπουδαιότητα των ενήλικων ρόλων στις αξίες και τις συνήθειες των νεαρών ατόμων. Είτε ξενυχτάτε ανήσυχοι ενώ σκέφτεστε ποιος θα μπορούσε να μιλήσει στο παιδί σας για την τελευταία του διαδικτυακή περιπέτεια είτε φοβάστε ότι κάποιο παιδί μπορεί να χειραγωγείται από μια διαδικτυακή πρόκληση, στο τέλος της ημέρας οι τακτικές μας για την προστασία των παιδιών μας δεν πρέπει να αρκούνται μόνο στον χρονικό περιορισμό χρήσης των οθονών ή στο να γνωρίζουμε τους κωδικούς τους.

Αναπτυξιακά, σκεφτείτε το παιδί που μαθαίνει να περπατάει. Ενώ μαθαίνει να περπατάει, μαθαίνει πώς να στέκεται με όλη του τη ενέργεια και εν τέλει μαθαίνει πώς να διατηρεί την ισορροπία του και να μετακινείται προς την κατεύθυνση που επιθυμεί. Αναπτύσσει λοιπόν μια ικανότητα, να τρέχει και ακόμα και να πηδάει ενώ διατηρεί την ισορροπία του. Αλλά αντιλαμβανόμαστε ότι ακόμα δεν έχει την κρίση για το πότε να χρησιμοποιεί αυτές τις δεξιότητες, όπως ας πούμε να περάσει έναν δρόμο. Γι` αυτό και τρέχουμε τόσο γρήγορα πίσω του όταν πλησιάζει το πεζοδρόμιο ή τον δρόμο. Κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να σκεφτούμε τα παιδιά μας και την χρήση του διαδικτύου (των εφαρμογών και του κινητού εν γένει). Πόσο αμφισβητούμε την ανάγκη του παιδιού για ένα έξυπνο κινητό; (τα παιδιά δεν το έχουν ανάγκη. Ούτε και οι περισσότεροι έφηβοι!)

Είναι ξεκάθαρο ότι οι συζητήσεις για τα μέσα και το διαδίκτυο πρέπει να πληθαίνουν όσο το παιδί μεγαλώνει και όχι το αντίθετο. Συζητήσεις για το τι είναι αληθινό και τι όχι, τι είναι πραγματικό και τι όχι, τι πρέπει να αμφισβητούμε και τι να αποδεχόμαστε. Πολλοί γονείς κάνουν το αντίθετο όταν γνωρίζουμε ότι η γνώση έρχεται πριν την ικανότητα και η ικανότητα πριν την κρίση.

Ξέρουν πώς να βρουν νέα πληροφορία και έχουν την ικανότητα από τις πολύ μικρές ηλικίες να το κάνουν αλλά και πάλι δεν γνωρίζουν τι είναι σωστό και καλό να πιστεύουν, τι είναι σωστό και καλό να κάνουν, σωστό και καλό να στηρίζουν ή τι είναι σημαντικό να μοιράζονται και τι να προστατεύουν.

Όσον αφορά τις αξίες, βλέπω καθημερινά τις συνέπειες, τις ικανότητες και τον αντίκτυπο που έχει η έκθεση σε όλα αυτά τα μέσα στα παιδιά και τις οικογένειές τους. Αυτό που δεν βλέπω αρκετά είναι συζητήσεις για το πόσο σημαντικό είναι να μεταδώσουμε ενεργά το οικογενειακό σύστημα αξιών στο παιδί μας. Όταν δεν το κάνει όμως ο γονέας, είναι ο ίδιος ο γονέας αυτός που αυτομάτως επιλέγει να του μεταδώσει αξίες – συνήθως κόντρα στα πιστεύω του γονέα – το διαδίκτυο. Αν νοιώθουμε ότι είναι σημαντικό να μάθουν να συνεργάζονται με άλλους, να έχουν ήθος, να μάθουν τρόπους μάθησης, να αναγνωρίζουν την αξία δεύτερων ευκαιριών και της συγνώμης, να αγκαλιάζουν την δημιουργικότητα και την επιμονή, να φέρονται δίκαια στους άλλους, να υποστηρίζουν όσα έχουν αξία, τότε εμείς είμαστε αυτοί που πρέπει να κάνουμε τις ανάλογες απαραίτητες συζητήσεις.

Αν λοιπόν ανησυχείτε για όσα ακούτε είτε για την μπλε φάλαινα είτε για όποιο άλλο λιγότερο ή περισσότερο επικίνδυνο παιχνίδι, καλό θα ήταν να σκεφτείτε τι θέλετε να ξέρει το παιδί σας για την αξία του στον κόσμο. Να αναλογιστείτε τι θέλετε να κάνει το παιδί σας αν αλλάξει γνώμη για κάτι ή αν θέλετε να σας πει κάτι που δεν θα θέλατε να ακούσετε. Να σκεφτείτε τι θέλετε να ξέρει σχετικά με το πού θα μπορούσε να στραφεί αν ποτέ ένοιωθε ότι έχει την ανάγκη να μιλήσει σε κάποιον για κάτι που περνάει. Βοηθήστε το να κατανοήσει ποιοι είναι ασφαλείς ενήλικες και πώς πρέπει να τους πλησιάσει αν χρειαστεί. Ακούστε τι έχει να πει ότι κι αν είναι αυτό που λέει. Πρέπει να ξέρει από εσάς – κι όχι να εννοείται - ότι πάντα είστε εκεί για αυτόν. Άλλη μία σημαντική παράμετρος της διαδικτυακής ασφάλειας.

Το ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είναι πολύ κοντά στο να καταγράψει την υπερβολική ενασχόληση (εθισμός) με τα διαδικτυακά και βίντεο - παιχνίδια ως ψυχική ασθένεια δεν γνωρίζω αν θα έχει κλινικά οφέλη στην αντιμετώπιση του προβληματικής δραστηριότητας αλλά σίγουρα αυτή η κίνηση αναγνωρίζει τον προφανή αντίκτυπο που μπορεί να έχει στην ψυχική υγεία και ζωή των εφήβων και ενηλίκων εν γένει, αυτή η ενασχόληση.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com

Διαβάστε επίσης:

Κάντε τον ψηφιακό κόσμο ασφαλέστερο για τα παιδιά

Νέα συσκευή βοηθάει τους γονείς να ελέγχουν τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο διαδίκτυο

Πρωταθλητές τα παιδιά σε Διαδίκτυο και Κινητά