Όταν τα παιδιά αυτοτραυματίζονται – Γιατί συμβαίνει αυτό;

Δυσκολεύονται όμως να δεχτούν ότι μπορεί να περνάει πραγματικά άσχημα, τόσο που να θέλει να βάλει τέλος στη ζωή του ή ότι έχει κλειστεί τόσο στον εαυτό τος ώστε η ένταση που έχει συσσωρεύσει να το ωθεί στον αυτοτραυματισμό. Είναι πολύ πιο εύκολο να παρακάμψουν αυτά τα συμπτώματα και να τα αποδώσουν στην εφηβεία. Δυστυχώς, αυτές οι λαθεμένες πεποιθήσεις βοηθούν μόνο στην συντήρηση του στίγματος που κουβαλούν οι ψυχικές ασθένειες.

Η αλήθεια είναι ότι οι έφηβοι έρχονται αντιμέτωποι με πολλά άγχη και πιέσεις. Από τα ακαδημαϊκά μέχρι την κοινωνική τους ζωή, πολλοί έφηβοι ταλαιπωρούνται κατά τα μεταβατικά στάδια της ζωής. Η εφηβεία δεν είναι μια εύκολη περίοδος ούτε για τους έφηβους ούτε για τους γονείς τους. Είναι σημαντικό να έχουν ασφαλείς διεξόδους για να εκφράσουν συναισθήματα και ανησυχίες. Το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αντιμετωπίσουμε τον έφηβο σαν να μην έχει κάποιο πρόβλημα ενώ έχει. Είναι πολύ σημαντική η ψυχική και συναισθηματική κατάσταση του εφήβου και πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν.

Ο αυτοτραυματισμός γίνεται ο τρόπος εκδήλωσης της ανάγκης για βοήθεια. Καίγονται και κόβονται σε καρπούς, χέρια, πόδια, πλάτη, μηρούς ή στομάχι. Για να καλύψουν τις πληγές φορούν φαρδιά ρούχα και μακρυμάνικα ακόμα και τις ζεστές ημέρες. Πάντα έχουν μια δικαιολογία για τα κοψίματα, τα σημάδια ή τις πληγές στο σώμα τους. Οι γονείς βρίσκουν ξυραφάκια, ψαλίδια, σπίρτα ή μαχαίρια σε μέρη που δεν συνηθίζεται για ένα νοικοκυριό (στο συρτάρι ή κάτω από το κρεβάτι). Περνούν πολύ χρόνο κλειδωμένοι σε ένα δωμάτιο ή μπάνιο και απομονώνονται ή αποφεύγουν κοινωνικές περιστάσεις. Νοιώθουν ότι δεν υπάρχει καμία διέξοδος να εκδηλώσουν τον συναισθηματικό τους πόνο και να διαχειριστούν την δυσφορία. Δεν το κάνουν για να τραβήξουν την προσοχή. Το κάνουν για να αποδράσσουν από τις μάχες που δίνουν μέσα τους στην καθημερινότητά τους.

Πρόσφατες έρευνες δίνουν 1/3 ή ½ των εφήβων να έχουν παρουσιάσει κάποιο είδος συμπεριφοράς αυτοτραυματισμού. Οι λόγοι ; Αναπτυξιακά, ο τρόπος σκέψης κατά την περίοδο της εφηβείας είναι πολύ διαφορετική και συχνά τους κάνει παρορμητικούς. Λόγω των τεράστιων αλλαγών στις ορμόνες και στο σώμα τους, οι έφηβοι συχνά νοιώθουν άβολα στο δικό τους δέρμα κυριολεκτικά. Επιπλέον, επειδή προσπαθούν να καταλάβουν τί θέση έχουν στον κόσμο για να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους, η αποδοχή από τους συνομήλικους τους γίνεται πρωταρχική ανάγκη. Αν υπάρξει κάποια απόρριψη, νοιώθουν την ανάγκη να εξαφανιστούν από τον κόσμο.

Μια παράμετρος που συχνά συμβάλλει στην μη-σωστή διαχείριση του άγχους είναι και ο περιορισμένος χρόνος που περνούν έξω από το σπίτι. Οι δραστηριότητες στη φύση έχουν ηττηθεί από αυτές που γίνονται σε κλειστούς χώρους και μπροστά σε οθόνες. Και αυτό είναι μέρος του προβλήματος γιατί σύμφωνα με τις έρευνες, η επαφή με τη φύση αυξάνει τα επίπεδα σεροτονίνης μειώνει την αρτηριακή πίεση και τα συμπτώματα υπερκινητικότητας και άγχους σε παιδιά και εφήβους.

Να προσθέσω κι άλλη μία σημαντική απώλεια τις μέρες μας. Το ελεύθερο παιχνίδι που συστηματικά βοηθάει ένα παιδί να διαχειριστεί το άγχος του έχοντας μια συνεχή αίσθηση ελέγχου, όπως και την ευκαιρία να είναι δημιουργικά και να επεξεργάζονται εσωτερικές συγκρούσεις, έχει μειωθεί πολύ στη ζωή των νέων. Επειδή ο κόσμος είναι ολοένα και πιο ανταγωνιστικός, τα παιδιά και οι έφηβοι ξοδεύουν πολύ χρόνο σε δομημένες δραστηριότητες που εμπεριέχουν το κυνήγι των επιτευγμάτων και λιγότερο χρόνο για παιχνίδι. Κι όμως οι έρευνες δείχνουν τον δραματικό αντίκτυπο της μείωσης του παιχνιδιού στην ικανότητά τους να μετριάζουν το άγχος και την κατάθλιψη. Ουσιαστικά οι δραστηριότητες που στο παρελθόν βοηθούσαν τα παιδιά και τους εφήβους να μειώσουν το άγχος, έχουν περιοριστεί στην σημερινή τους ρουτίνα. Προσθέστε και τις αναπτυξιακές δυσκολίες της εφηβείας σε όλο αυτό και τα πράγματα σοβαρεύουν.

Δυστυχώς ο αυτοτραυματισμός είναι μια προσωρινή και μια μη-ασφαλής λύση. Μόλις φύγει ο πόνος, θα φύγει και το συναίσθημα της ανακούφισης. Είναι επίσης πολύ επικίνδυνο και μπορεί να αποβεί μοιραίο αν τα πράγματα ξεφύγουν. Όμως για μερικούς εφήβους, είναι η μόνη απόδραση. Η μόνη ανακούφιση. Και όπως τα ναρκωτικά, μπορεί να γίνει εμμονή. Επίσης όπως και με την χρήση ουσιών, η ντροπή και η μεταμέλεια που συνοδεύουν την πράξη είναι αβάσταχτη. Άρα ο κύκλος ανατροφοδοτείται. Η ντροπή και ο πόνος γίνονται έντονοι και η μόνη απόδραση μοιάζει να είναι και πάλι ο τραυματισμός. Άρα είναι απαραίτητο να αποτραπεί ο κύκλος , και ιδανικά να μην ξεκινήσει καν.

Η πρόληψη ξεκινά από την οικογένεια. Ως γονείς, δείξτε ενσυναίσθηση για να έρθετε κοντά τους. Παίξτε μαζί τους. Βοηθήστε τους να χτίσουν μια υγιής σχέση μυαλού - σώματος. Κάντε μαζί τους δραστηριότητες στη φύση, μείνετε στο πλάι τους όταν ασχολούνται με κάτι δημιουργικό και καμαρώστε τους.

Αγκαλιάστε τους. Ακούστε τους . Αγαπήστε τους.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com