Παιδική κακοποίηση: Μην αγνοείτε τα σημάδια που «φωνάζουν»

Ολοένα και περισσότερα παιδιά σε όλο τον κόσμο γίνονται θύματα ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης.

Το μέγεθος του προβλήματος είναι ακόμα μεγαλύτερο εν μέσω πανδημίας καθώς το lockdown και η τεράστια οικονομική ύφεση έχει προκαλέσει τρομερή πίεση και άγχος μεταξύ των μελών της οικογένειας με πολλά ξεσπάσματα βίας.Ήδη, από το πρώτο lockdown την άνοιξη του 2020, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουντέρες, είχε κάνει έκκληση να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία των παιδιών.

Μεγάλο το πρόβλημα και στη χώρα μας

Σοκαριστικά είναι τα στοιχεία της έρευνας του ΑΠΘ για την παιδική σεξουαλική και σωματική κακοποίηση και στη χώρα μας.Συνολικά 229 παιδιά, ηλικίας από τριών μηνών έως και 17 ετών (μέσος όρος ηλικίας 11,25 έτη), που υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση στην δεκαετία 2005-2015, εντοπίστηκαν από καταγγελίες που έγιναν στη Θεσσαλονίκη και τους όμορους νομούς, στο πλαίσιο έρευνας της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ. Σχεδόν τα μισά θύματα (49,8%) ήταν ηλικίας 13-18 ετών, ενώ το 36,3% ήταν ηλικίας έξι ως 12 ετών και το 13,9% παιδιά προσχολικής ηλικίας (πέντε ετών ή και μικρότερα).

Δράστης στο 93% των περιπτώσεων ήταν κάποιος τον οποίο γνώριζε το θύμα και ο οποίος το προσέγγισε είτε αναπτύσσοντας σχέσεις φιλίας και εμπιστοσύνης είτε δωροδοκώντας το. Καταγγέλλουσες στο 59% των περιπτώσεων ήταν η μητέρα, η γιαγιά και η αδελφή του θύματος, ενώ πολύ πολύ συχνά (24,7%) η καταγγελία έγινε από το νοσηλευτικό ή εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο φρόντισε για οποιοδήποτε λόγο το παιδί και στο 15,2% περιπτώσεων η καταγγελία έγινε από το ίδιο το παιδί. Επειδή όμως οι καταγγελίες δεν έγιναν άμεσα, σε μεγάλο ποσοστό απέβη αρνητική η ιατροδικαστική εξέταση των παιδιών για σωματικές κακώσεις και για τυχόν ευρήματα ενδεικτικά σεξουαλικής κακοποίησης οποιασδήποτε μορφής.

Όπως αναφέρεται στην έρευνα, συχνότερο τρόπο προσέγγισης του θύματος αποτελεί η εκμετάλλευση της εμπιστοσύνης του παιδιού (47,3%) από συγγενικά του άτομα (πατέρας, θείος, νονός) ή άτομα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντός του (πατριός, φίλος γονέων). Άλλος τρόπος, που φαίνεται να εφαρμόζουν οι δράστες είναι η αρχική γνωριμία του παιδιού με οποιονδήποτε τρόπο και στη συνέχεια η κακοποίησή του με την άσκηση σωματικής βίας ή με τη χρήση κατασταλτικών ουσιών, όπως είναι η αλκοόλη και οι ναρκωτικές ουσίες (18,8%).

Ο βιασμός του παιδιού με την άσκηση σωματικής βίας παρατηρήθηκε λιγότερο συχνά, ενώ στο 11,8% και το 5,4% των περιπτώσεων η συναίνεση του θύματος εξασφαλίσθηκε με τη σύναψη σχέσης και την εξαγορά του, αντίστοιχα. Τέλος, υπάρχουν και ένα 18,8% περιπτώσεων, στις οποίες δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης των δραστών.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την παιδίατρο Ελισάβετ Αντωνιάδου στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής, με τίτλο: «Η κακοποίηση στην παιδική ηλικία, παρουσιάστηκε από το ΑΠΕ- ΜΠΕ. Επιδημιολογική διερεύνηση του φαινομένου βάσει ιατροδικαστικών εκθέσεων και ευρημάτων» που εκπονήθηκε, υπό την επίβλεψη του καθηγητή του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ, Θεόδωρου Δαρδαβέση. Βασίστηκε σε στοιχεία από τα αρχεία του Εργαστηρίου της Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του ΑΠΘ και της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης αναφορικά με καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στα Αστυνομικά Τμήματα και την Εισαγγελία του νομού Θεσσαλονίκης και των όμορων νομών.

Ποια είναι τα σημάδια που δείχνουν ότι ένα παιδί κακοποιείται

Όπως αναφέρει η ψυχολόγος Μαρίνα Μόσχα τα παρακάτω σημάδια θα μας βοηθήσουν να υποψιαστούμε πως ένα παιδί, το δικό μας παιδί, ένας φίλος του, ένα ανίψι ή και ένα γειτονόπουλο μπορεί να κακοποιείται!

• Ξαφνικές αλλαγές στη διάθεση, στη συμπεριφορά και στον τρόπο απόκρισης και αντιμετώπισης καταστάσεων
• Αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων - απομόνωση
• Αποφυγή στο να μείνει μόνο του με συγκεκριμένο ή συγκεκριμένα άτομα ή εμμονή με ένα συγκεκριμένο άτομο
• Ευερεθιστότητα, ανεξήγητη εχθρικότητα ή επιθετικότητα που εκφράζεται πιο εύκολα προς τα ζώα ή προς πιο μικρά και αδύναμα παιδιά με τη μορφή εκφοβισμού (bullying)
• Μελαγχολική/καταθλιπτική συμπεριφορά, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος
• Σκυθρωπό προσωπάκι με ορατή στενοχώρια και κούραση που δεν δικαιολογείται ή αντίθετα επίπεδο συναίσθημα
• Ντροπή για το σώμα του, όπου αρνείται να ξεντυθεί μπροστά σε κάποιον άλλο και ενώ το έκανε εύκολα πριν λίγο
• Νυχτερινή ενούρηση, πιπίλισμα δακτύλου και γενικότερα παλινδρόμηση σε συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας που έχει ήδη αφήσει πίσω του
• Ψυχοσωματικές εκδηλώσεις (π.χ. ξαφνικές αδιαθεσίες, διαταραχές στον ύπνο, διατροφικές διαταραχές, γαστρεντερικές διαταραχές που επαναλαμβάνονται)
• Σωματικές ενδείξεις (π.χ. ανεξήγητες μελανιές και κυρίως γύρω από το στόμα, πόνος στην ούρηση, δυσκολία στο περπάτημα, δυσκολία να κινηθεί και να καθίσει, …)
• Συχνά …ατυχήματα
• Μείωση στις σχολικές και αθλητικές επιδόσεις, δυσκολία συγκέντρωσης
• Κατάχρηση ουσιών
• Εμπλοκή σε παραβατικές συμπεριφορές,
• Εκδήλωση ανάρμοστης σεξουαλικής συμπεριφοράς και σεξουαλικές γνώσεις προχωρημένες που δεν δικαιολογούνται από την ηλικία του, υπερβολική αυνανιστική συμπεριφορά, γενικότερα έντονη σεξουαλική ενασχόληση ακόμα και μέσα από το λεξιλόγιο ή το παιχνίδι (π.χ. ζωγραφιές με σεξουαλικά ή βίαια υπονοούμενα).

Καταγγείλετε κάθε περιστατικό βίας ή ζητήστε γι΄αυτό συμβουλή συμβάλλοντας στην επίλυση του τόσο σημαντικού προβλήματος.