Αυτισμός: Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και της οικογένειας

Ποιες είναι οι δυνατότητες εκπαίδευσης που παρέχονται στην χώρα μας για τους μαθητές με αυτισμό, ανάλογα με την ηλικία τους;

Η εκμάθηση των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρίες σε μικρή ηλικία θεωρείται σήμερα μια καθορισμένη πολιτική στόχευση οικουμενικά.
Τα παιδιά με αυτισμό ανάλογα με το πόσο αυτιστικά είναι μπορούν να πάνε είτε σε γενικά σχολεία μαζί με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, και να έχουν παράλληλη στήριξη (συνεκπαίδευση), είτε έχουν την δυνατότητα να πάνε σε ειδικά σχολεία μόνο με παιδιά που έχουν αυτισμό.

Μερικοί ερευνητές έχουν περιγράψει τη συνεκπαίδευση ως «παγκόσμια ατζέντα». Παρόλα αυτά, η έννοια εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενη και ο στόχος της είναι περίπλοκος και δύσκολος. Το όραμα για την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης έχει υιοθετηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο από τη δήλωση της UNESCO και αντανακλά την διεθνή πολιτική του ΟΗΕ με στόχο την καθολική εκμάθηση. Η ολοκληρωμένη εκπαίδευση βρίσκεται σήμερα στον πυρήνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ίσων ευκαιριών και αποτελεί τον κύριο σκοπό στρατηγικής των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Η ενσωμάτωση δημιουργεί όλες αυτές τις στρατηγικές που δεν ενθαρρύνουν μερικούς νέους από το δικαίωμά τους στην παιδεία. Το κύριο υπόβαθρο και αξία είναι πως όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως των ιδιαιτεροτήτων τους δικαιούνται να συνεκπαιδεύονται.

^{Photo by Caleb Woods on Unsplash}

Υπάρχει σημαντική συζήτηση σχετικά με το εάν είναι εφικτό, πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί τα παιδιά με αυτισμό να φοιτήσουν στο γενικό σχολείο. Γίνεται επίσης συζήτηση σε σχέση με το κατά πόσο μπορεί να γίνει πράξη κάτι τέτοιο. Δηλαδή, κατά πόσο μπορεί να γκρεμιστεί το ειδικό εκπαιδευτικό σύστημα που αναφέρεται στις μειονότητες και να γεννηθεί μια ισότιμη εκπαίδευση που θα μπορεί να ανταπεξέλθει στις ανάγκες όλων ανεξαρτήτως των μαθητών.

Ίσως όμως να ήταν άδικη η συνεκπαίδευση στα παιδιά με βαριά μορφή αυτισμού. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν ειδικές ανάγκες, έχουν κάποιες ανάγκες που άλλοι άνθρωποι έτυχε να μην έχουν. Επομένως, θα πρέπει οι δάσκαλοι να είναι τρομερά εξειδικευμένοι για να μπορέσουν να βοηθήσουν τα αυτιστικά παιδιά, και ταυτόχρονα να υπάρχει και μια διεπιστημονική ομάδα που θα πλαισιώνει το κάθε «ειδικό» σχολείο. Η διεπιστημονικότητα είναι μια σχετικά πρόσφατη έννοια η οποία αποτελεί σπουδαίο εργαλείο και μπορεί να διευκολύνει την ζωή αυτών των παιδιών, αλλά και των γονέων.

Η ενσωμάτωση στην εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών με αυτισμό είναι μια δύσκολη διαδικασία, και είναι απαραίτητο να υπάρχουν τα κατάλληλα κτήρια, με τις απαραίτητες υποδομές και νέες τεχνολογίες, που θα κάνουν την ενσωμάτωση αυτή πιο πιθανή και λειτουργική. Οι παροχές και οι υλικοτεχνικές υποδομές δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για την ομαλή ενσωμάτωση των παιδιών με αυτιστικές διαταραχές.

Σπουδαίο ρόλο θα διαδραμάτιζε η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής με στόχο να διατηρηθούν θετικές απόψεις που καταγράφουν σχετικά με τη διδασκαλία μαθητών με αυτισμό. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την παροχή της κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής αλλά και μέσω της ηθικής αναγνώρισης και επιβράβευσης από την πλευρά της διοίκησης, είτε μιλάμε σε επίπεδο σχολείου είτε σε γενικότερο πλαίσιο.

Βασική τροχοπέδη που αντιμετωπίζουν οι χώρες σε σχέση με τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών στην ειδική αγωγή είναι η ανεπάρκεια σταθερής υποστήριξης προς τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς.

Δεν υπάρχει ξεκάθαρη πολιτική για τις νέες τεχνολογίες στην ειδική αγωγή άρα και οι ανάλογοι πόροι και το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό γι’ αυτό το υποστηρικτικό πλαίσιο. Αντίστοιχα, τίθεται ζήτημα σχετικά με την κατάλληλη υποδομή (εξοπλισμό, διαδίκτυο, λογισμικά). Η επάνδρωση όλων των ειδικών σχολικών μονάδων με νέες τεχνολογίες και η ανεύρεση του αναγκαίου κονδυλίου είναι ζωτικής σημασίας. Παρόλα αυτά γίνεται ενίοτε χρήση του Η/Υ με σκοπό την ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων.

Η πρώτη επαφή είναι καλό να γίνεται από αναπτυξιολόγο – παιδίατρο, καθώς η καθοδήγηση είναι πολύ σημαντική, όμως δεν δίνεται μια πλήρη διάγνωση, αλλά μια προτροπή σε παιδοψυχίατρο.

Ο παιδοψυχίατρος δίνει την διάγνωση για τον αυτισμό, ο αναπτυξιολόγος απλώς επισημαίνει την ύπαρξη του προβλήματος και σου δίνει την καθοδήγηση για τον παιδοψυχίατρο. Όταν το παιδί είναι πολύ μικρό δεν μπορεί να δοθεί μια ακριβής διάγνωση αν είναι λίγο ή πολύ αυτιστικό ή αν είναι στο φάσμα του αυτισμού κτλπ. Επομένως ο γιατρός πρέπει να ενημερώνει τος γονείς ότι το παιδί τους έχει αυτισμό και να ξεκινήσουν πρώιμη παρέμβαση. Είναι δύσκολο, όμως το σημαντικό είναι οι γονείς να μην έχουν άρνηση της διάγνωσης για να μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.

Επίσης είναι ζωτικής σημασίας οι γονείς να επισκεφτούν ορισμένους ειδικούς για τον αυτισμό, για να τους καθοδηγήσουν για το ποια πρώιμη παρέμβαση να ξεκινήσουν και να τους ενημερώσουν για την κατάσταση του παιδιού τους. Το κλειδί για την πρόοδο του παιδιού για τα πρώτα δύο χρόνια είναι η πρώιμη παρέμβαση.

Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας στην εκπαίδευση και το θεραπευτικό πρόγραμμα του ατόμου με αυτισμό;

Αξίζει να τονιστεί ότι οι γονείς δεν πρέπει να ενδιαφέρονται να μιλήσει το παιδί τους, το σημαντικό είναι να επικοινωνήσει. Πολλοί γονείς εκπαιδεύονται και πρέπει να εκπαιδεύονται σε μια γραπτή νοηματική γλώσσα, έτσι ώστε να επικοινωνήσουν με το παιδί τους και να καταλάβουν τι είναι αυτό που θέλει. Στην γραπτή νοηματική γλώσσα, κάθε λέξη είναι ένα σύμβολο μιας εικόνας και έτσι ο γονιός μαθαίνει στο παιδί μέσω των εικόνων τις λέξεις.

^{Photo by Robo Wunderkind on Unsplash}

Αναφορικά με την γονική υποστήριξη είναι σημαντική η επίσκεψη σε ψυχολόγο για να μπορέσουν να βοηθηθούν και οι ίδιοι για να μπορέσουν να βοηθήσουν με τον κατάλληλο τρόπο τα παιδιά τους. Η ατομική ψυχοθεραπεία είναι πολύ σημαντική, γιατί ο γονιός έχει το δικαίωμα να πει ό,τι θέλει.

Οι γονείς παλεύουν με το άγνωστο, υπάρχουν συγκεκριμένες παρεμβάσεις που μπορούν να βοηθήσουν έναν άνθρωπο με αυτισμό, όμως κάθε παρέμβαση δεν σημαίνει ότι θα πετύχει σε όλους. Απλά οι γονείς κάνουν συνέχεια προσπάθειες, καθώς ο αυτισμός είναι ένα συνεχές πείραμα, ένας ατέρμονος πόλεμος. Το εύθραυστο χ είναι μια εξέταση, το οποίο δεν δείχνει τον αυτισμό, όμως δείχνει πολλά σύνδρομα, και μπορεί να βοηθήσει τους γονείς.

Επιπλέον, ένα συχνό λάθος των γονιών είναι ότι διαβάζουν μη έγκυρα άρθρα για τον αυτισμό, ενώ καλό θα ήταν να αποφεύγουν αυτήν την παραπληροφόρηση που θα τους φέρει σύγχυση, και να διαβάζουν μόνο επιστημονικά άρθρα που πραγματεύονται τον αυτισμό.

Η αρωγή των γονέων είναι ανιδιοτελή και αδιάκοπη, σε όλα τα στάδια της ζωής ενός ατόμου σε αυτισμό. Οι γονείς πρέπει να είναι σε συνεχή επαφή με τους δασκάλους και τον ψυχίατρο του παιδιού τους. Το κάθε παιδί έχει μια μοναδική προσωπικότητα, επομένως χρήζει και μια μοναδικής αντιμετώπισης. Οι δύο γονείς πρέπει να βρουν έναν κοινό κώδικα να επικοινωνούν μεταξύ τους, όσο δύσκολο και να είναι η αισιοδοξία και η επιμονή είναι σημαντικά εργαλεία σε αυτή την δύσκολη αποστολή που έχουν. Η υπερπροστασία επίσης δεν βοηθάει, όπως δεν βοηθάει και τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, έτσι δεν βοηθάει και τα παιδιά με αυτισμό. Καλό είναι η συμπεριφορά των γονέων να χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και αποδοχή.

Τέλος, ένα ακόμη σπουδαίο εργαλείο είναι η επιβράβευση, καθώς τα κίνητρα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ζωή των παιδιών με αυτισμό.