Μηνιγγίτιδα και στρεπτόκοκκος σε παιδιά: Τα πιο συχνά αίτια και οι τρόποι μετάδοσης

Έντονη είναι η ανησυχία μεταξύ των γονιών αλλά και των υγειονομικών αρχών για τα νέα κρούσματα στρεπτόκοκκου αλλά και μηνιγγίτιδας.

Ένα 4χρονο αγόρι από τη Θάσο κατέληξε στο « Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης από στρεπτόκοκκο ενώ ένας 9χρονος από τη Νέα Φιγαλεία του δήμου Ζαχάρως νοσηλεύεται με μηνιγγίτιδα στο νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» σε σταθερή κατάσταση.

Σύμφωνα με δεδομένα του ΕΟΔΥ, 87 άνθρωποι έχουν προσβληθεί με στρεπτόκοκκο από την 1^η Ιανουαρίου 2023 έως και τις 4 Ιανουαρίου του 2024. Από αυτούς 39 είναι ενήλικες και 48 παιδιά, τα περισσότερα κάτω των 10 ετών.

Μηνιγγίτιδα

Μηνιγγίτιδα ονομάζεται η λοίμωξη των μηνίγγων, των προστατευτικών δηλαδή μεμβρανών που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Η λοίμωξη σύμφωνα με το Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού, προκαλεί φλεγμονή και οίδημα στις μήνιγγες που μπορεί να προκαλέσει βλάβη στις νευρικές οδούς και στον εγκέφαλο.

Η μηνιγγίτιδα μπορεί να οφείλεται σε λοίμωξη από:

• μικρόβια, οπότε πρόκειται για μικροβιακή μηνιγγίτιδα. Συνηθισμένα υπεύθυνα μικρόβια είναι ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος, ο στρεπτόκοκκος, ο αιμόφιλοςινφλουέντζας τύπου β, το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης κ.ά. που μεταδίδονται από άτομο σε άτομο μετά από στενή επαφή.
• ιούς, οπότε πρόκειται για ιογενή μηνιγγίτιδα. Οι ιοί μεταδίδονται με τον βήχα, το φτάρνισμα και με κακές συνθήκες υγιεινής.

Η μικροβιακή μηνιγγίτιδα είναι πιο σπάνια από την ιογενή, αλλά συνήθως πιο σοβαρή έως και θανατηφόρα. Αντίθετα μερικές περιπτώσεις ιογενούς μηνιγγίτιδας μπορεί να είναι τόσο ήπιες ώστε να μείνουν αδιάγνωστες ή να θεωρηθούν ως γριπώδης συνδρομή.

Τα παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών, και ιδιαίτερα τα βρέφη, καθώς και οι έφηβοι ηλικίας 15-19 ετών, εμφανίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από μηνιγγίτιδα.

Σημεία και συμπτώματα

Το βρέφος ή το μικρό παιδί με μηνιγγίτιδα μπορεί να παρουσιάζει μερικά ή τα περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Πολύ υψηλό πυρετό
• Ευερεθιστότητα, ανησυχία
• Έντονο συνεχές κλάμα
• Σημαντική υπνηλία με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να αφυπνισθεί.
• Σύγχυση και μη ανταπόκριση σε ερεθίσματα
• Εμφάνιση εξανθήματος στο δέρμα που έχει την μορφή μικρών κόκκινων κηλίδων.

Το εξάνθημα στη μηνιγγίτιδα είναι αιμορραγικό και είναι αποτέλεσμα σηψαιμίας δηλ. εισόδου μικροβίων στην κυκλοφορία του αίματος. Τα μικρόβια απελευθερώνουν τοξίνες, που μπορεί να προκαλέσουν βλάβες σε διάφορα όργανα του σώματος.

Μπορείτε να το αναγνωρίσετε από το γεγονός ότι, όταν σύρετε από πάνω του το δάχτυλό σας πιεστικά, δεν σβήνει και ξαναεμφανίζεται, όπως συμβαίνει με άλλα εξανθήματα. Αντίθετα παραμένει αναλλοίωτο. Είναι ίσως πιο εύκολο να δείτε αν το εξάνθημα εξαφανίζεται στην πίεση με τον πάτο ενός διάφανου ποτηριού, παρατηρώντας το μέσα από το ποτήρι.

Εάν το παιδί σας παρουσιάζει πυρετό και αιμορραγικό εξάνθημα θα πρέπει αμέσως να το μεταφέρετε στο νοσοκομείο.

Σε μεγαλύτερα παιδιά τα συμπτώματα της μηνιγγίτιδας περιλαμβάνουν:

• Έντονο πονοκέφαλο
• Εμέτους
• Υψηλό πυρετό (38οC ή περισσότερο)
• Δυσκαμψία στον αυχένα
• Ευαισθησία στο φως
• Ταχύπνοια δηλ.γρήγορη αναπνοή
• Γενικό αίσθημα κακουχίας, κακή διάθεση
• Εξάνθημα στο δέρμα

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι:

• αν το παιδί σας παρουσιάζει κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα ή σημεία δεν σημαίνει ότι υποχρεωτικά έχει μηνιγγίτιδα. Αν όμως υπάρξει έστω και υποψία μηνιγγίτιδας, εξαιτίας της παρουσίας κάποιων συμπτωμάτων, θα πρέπει το παιδί σας να εκτιμηθεί αμέσως από γιατρό.
• ένα παιδί με μηνιγγίτιδα μπορεί να μην εμφανίσει όλα τα σημεία και τα συμπτώματα. Το χαρακτηριστικό αιμορραγικό εξάνθημα δεν εμφανίζεται σε όλες τις περιπτώσεις μηνιγγίτιδας.
• η διάγνωση της μηνιγγίτιδας δεν είναι πάντα προφανής επειδή τα συμπτώματα της αρχικά μοιάζουν με τα συμπτώματα άλλων εμπύρετων νοσημάτων.

Θεραπεία μηνιγγίτιδας

Η νοσηλεία στο νοσοκομείο είναι απαραίτητη. Μερικές φορές σε σοβαρές περιπτώσεις είναι απαραίτητη και η εισαγωγή στη μονάδα εντατικής νοσηλείας για την υποστήριξη των βασικών λειτουργιών του σώματος.

Η μικροβιακή μηνιγγίτιδα θεραπεύεται με τη χορήγηση αντιβιοτικών φαρμάκων. Η έναρξη της θεραπείας είναι σημαντικό να αρχίσει αμέσως ώστε να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών. Είναι τόσο κρίσιμη η έγκαιρη έναρξη της θεραπείας για την πρόληψη της εγκεφαλικής βλάβης, ώστε μετά τη λήψη των απαραίτητων εργαστηριακών εξετάσεων, η φαρμακευτική αγωγή ξεκινά αμέσως πριν την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Στην ιογενή μηνιγγίτιδα δεν απαιτείται χορήγηση αντιβιοτικών φαρμάκων. Χρειάζεται όμως στενή παρακολούθηση γιατί μερικοί από τους ιούς είναι πολύ βλαπτικοί.

Στη σημερινή εποχή δεν είναι συχνοί οι θάνατοι από μηνιγγίτιδα, όπως συνέβαινε πριν από αρκετές δεκαετίες. Οι περισσότεροι μικροί ασθενείς αναρρώνουν μετά από 7-10 ημέρες. Η μικροβιακή μηνιγγίτιδα έχει θνητότητα περίπου 10%.

Επιπλοκές μηνιγγίτιδας

Οι επιπλοκές μπορεί να είναι μόνιμες ή παροδικές. Εμφανίζονται κυρίως μετά τη μικροβιακή μηνιγγίτιδακαι είναι σπάνιες μετά την ιογενή. Η βαρύτητα των επιπλοκών ποικίλλει και εξαρτάται από τον παθογόνο μικροοργανισμό και τησοβαρότητα της λοίμωξης.

Με άμεση διάγνωση και θεραπεία, 7 στα 10 παιδιά με μικροβιακή μηνιγγίτιδα θα αναρρώσουν πλήρως χωρίς επιπλοκές. Παρόλα αυτά πρόκειται για μια δυνητικά θανατηφόρος νόσος και σε περίπου 2 στις 10 περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά νευρολογικά προβλήματα όπως επιληπτικούς σπασμούς, απώλεια ακοής, προβλήματα στην όραση και μαθησιακές δυσκολίες.

Η απώλεια ακοής, μερική ή ολική, αποτελεί την πιο συχνή επιπλοκή της μικροβιακής μηνιγγίτιδας και γι’ αυτό συνιστάται να γίνεται έλεγχος της ακοής πριν την έξοδο από το νοσοκομείο ή το πολύ μέσα σε τέσσερις εβδομάδες. Ιδιαίτερα στην περίπτωση βρεφών και μικρών παιδιών χρειάζεται το αποτέλεσμα να αξιολογηθεί μέσα σε 4-6 εβδομάδες ώστε αν διαπιστωθεί σοβαρή απώλεια ακοής να αποφασισθεί η περαιτέρω αντιμετώπιση.

Μέτρα πρόληψης

Ο εμβολιασμός αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης. Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχουν εμβόλια για όλα τα βακτήρια και τους ιούς που προκαλούν μηνιγγίτιδα.

Υπάρχουν εμβόλια για τον μηνιγγιτιδόκοκκο, τον πνευμονιόκοκκο και τον αιμόφιλο ινφλουέντζας τύπου b, τα οποία, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της Ελλάδας, συνιστώνται σε βρέφη και παιδιά.

Επίσης, ο εμβολιασμός σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα προφυλάσσει από συγκεκριμένες ιογενείς μηνιγγίτιδες όπως από τον ιό της πολιομυελίτιδας, τον ιό της ανεμευλογιάς, της ιλαράς, της παρωτίτιδας αλλά και της γρίπης.

Είναι σημαντικό να ελέγχεται η ανάγκη για ειδικούς εμβολιασμούς, πριν την πραγματοποίηση ταξιδιού σε συγκεκριμένα μέρη του κόσμου.

Στρεπτόκοκκος

Ο στρεπτόκοκκος είναι μια μεταδοτική βακτηριακή λοίμωξη του λαιμού που προκαλείται από ένα βακτήριο γνωστό ως στρεπτόκοκκος της ομάδας Α. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας είναι πιο ευαίσθητα σε αυτή τη μόλυνση, καθώς έρχονται γενικά σε στενή επαφή με άλλους που μπορεί να έχουν μολυνθεί από αυτή τη μεταδοτική ασθένεια. Τα βακτήρια του στρεπτόκοκκου είναι η πιο κοινή αιτία βακτηριακού πονόλαιμου σε παιδιά και εφήβους.

Ο στρεπτόκοκκος του λαιμού συνήθως χρειάζεται θεραπεία με αντιβιοτικά. Με την κατάλληλη ιατρική φροντίδα - και άφθονη ανάπαυση και υγρά - τα περισσότερα παιδιά επιστρέφουν στο σχολείο.

Τι είναι ο στρεπτόκοκκος λαιμός;

Ο στρεπτόκοκκος λαιμός είναι μια κοινή βακτηριακή λοίμωξη. Προκαλούμενος από βακτήρια στρεπτόκοκκου της ομάδας Α, ο στρεπτόκοκκος ευθύνεται για περίπου το ένα τρίτο όλων των ασθενειών του πονόλαιμου στα παιδιά.

Ο στρεπτόκοκκος λαιμός είναι εξαιρετικά μεταδοτικός και ο καθένας μπορεί να τον κολλήσει. Αλλά είναι πιο συνηθισμένο σε παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών, ειδικά στα τέλη του χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης.

Πώς μεταδίδεται ο στρεπτόκοκκος;

Τα βακτήρια που προκαλούν το στρεπτόκοκκο γενικά εξαπλώνονται με τον ίδιο τρόπο όπως το κρυολόγημα και οι ιοί της γρίπης. Μπορεί να εξαπλωθεί μέσω σταγονιδίων στον αέρα καθώς ένα μολυσμένο άτομο βήχει ή φτερνίζεται. Είναι επίσης πιθανό να κολλήσετε τη μόλυνση από την κοινή χρήση πιάτων με ένα μολυσμένο άτομο. Εάν το μολυσμένο άτομο έχει το μικρόβιο στο χέρι του, μπορεί να μεταδοθεί σε άλλον που αγγίζει το χέρι αυτού του ατόμου.

Γι' αυτό είναι τόσο σημαντικό να μάθουμε στα παιδιά να πλένουν τα χέρια τους καλά και συχνά. Αυτό μπορεί να μειώσει τις πιθανότητές τους να εμφανίσουν μεταδοτικές ασθένειες όπως ο στρεπτόκοκκος.

Είναι πολύ σημαντικό να διδάξετε στα μικρά παιδιά να καλύπτουν τη μύτη και το στόμα τους με χαρτομάντιλο (ή το μανίκι του πουκαμίσου τους) όταν φτερνίζονται ή βήχουν. Όπως συμβαίνει με κάθε μεταδοτική λοίμωξη, το τακτικό πλύσιμο των χεριών, ειδικά μετά το φτέρνισμα ή το βήχα, μπορεί επίσης να βοηθήσει το παιδί σας να αποφύγει τη μετάδοση του στρεπτόκοκκου. Φροντίστε να πλένετε και να απολυμαίνετε προσεκτικά τα πιάτα του άρρωστου παιδιού σας και μετά από κάθε γεύμα.

Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα του λαιμού από στρεπτόκοκκο;

Τα συμπτώματα του στρεπτόκοκκου περιλαμβάνουν:

• πονόλαιμος
• πυρετός
• κόκκινες και πρησμένες αμυγδαλές
• επώδυνοι ή πρησμένοι αδένες του λαιμού

Δεν είναι όλοι οι πονόλαιμοι στρεπτόκοκκοι. Συχνά, τα παιδιά έχουν πονόλαιμο εξαιτίας ενός ιού , η οποία συνήθως υποχωρεί χωρίς ιατρική θεραπεία.

Τα παιδιά που έχουν στρεπτόκοκκο μπορεί να εμφανίσουν άλλα συμπτώματα εντός περίπου 3 ημερών, όπως:

• δυσκολία στην κατάποση
• πονοκέφαλος
• πόνος στομάχου
• γενική δυσφορία, ανησυχία ή αδιαθεσία
• απώλεια της όρεξης
• ναυτία
• εξάνθημα

Τα παιδιά συχνά εμφανίζουν πονόλαιμο λόγω του ιού του κοινού κρυολογήματος. Αν και τα συμπτώματα μιας ιογενούς λοίμωξης μπορεί να μιμούνται εκείνα του στρεπτόκοκκου, κάθε ερεθισμένος λαιμός δεν οφείλεται σε βακτηριακή λοίμωξη από στρεπτόκοκκο. Ο πονόλαιμος λόγω κρυολογήματος και γρίπης μπορεί να μην χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή, καθώς τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία επίδραση στις βακτηριακές λοιμώξεις.

Ωστόσο, εάν το παιδί σας έχει πράγματι στρεπτόκοκκο στο λαιμό, ο παιδίατρός του πιθανότατα θα συνταγογραφήσει αντιβιοτικά αφού μια εργαστηριακή εξέταση σε κλινική θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση.