Ιλαρά: Αυξάνονται τα κρούσματα - Ποιοι πρέπει να εμβολιαστούν

Η ιλαρά, μια ασθένεια που θεωρούνταν ότι είχε εξαλειφθεί, επανεμφανίστηκε και μάλιστα με αυξημένα κρούσματα σε αρκετές χώρες μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.

Το Δεκέμβριο του 2023, το Ευρωπαϊκό τμήμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με την ανησυχητική αύξηση κρουσμάτων ιλαράς σε χώρες του Ευρωπαϊκού Τμήματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ακόμη και σε αυτές που είχαν δηλώσει εξάλειψη της ιλαράς ως ενδημικής νόσου. Συγκεκριμένα, κατά τη χρονική περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2023 αναφέρθηκαν περισσότερα από 30.000 κρούσματα ιλαράς σε 40 από τα 53 κράτη μέλη, εκ των οποίων 2 στα 5 ήταν παιδιά ηλικίας 1-4 ετών και 1 στα 5 ενήλικες 20 ετών και μεγαλύτεροι.

Την ίδια χρονική περίοδο καταγράφηκαν περίπου 21.000 νοσηλείες και 5 θάνατοι.

Υπενθυμίζεται ότι η τελευταία επιδημία ιλαράς σημειώθηκε στη χώρα μας την περίοδο 2017-2018 με περισσότερα από 3.200 κρούσματα και 4 θανάτους.

Στις αρχές Φεβρουαρίου 2024, δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ τα πρώτα επιβεβαιωμένα κρούσματα ιλαράς στη χώρα μας ενώ με βάση τα έως τώρα δεδομένα των συστημάτων επιτήρησης δεν υπάρχει προς το παρόν έξαρση κρουσμάτων ιλαράς.

Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει τον άμεσο εμβολιασμό με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράςπαρωτίτιδας (εμβόλιo MMR) των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις.

Εμβολιασμός παιδιών

Ειδικότερα, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών παιδιών και εφήβων συστήνονται 2 δόσεις του εμβολίου MMR, με τη 2η δόση να χορηγείται σε ηλικία 24– 36 μηνών (μπορεί όμως να χορηγηθεί και νωρίτερα, αρκεί να έχουν περάσει 4εβδομάδες μετά την πρώτη δόση).

Και οι δύο δόσεις πρέπει να χορηγούνται μετά το 12ο μήνα ζωής. Παιδιά και έφηβοι που δεν έχουν εμβολιασθεί με τη 2η δόση πρέπει να αναπληρώσουν το ταχύτερο δυνατόν.

Σε περιόδους επιδημίας μπορεί να γίνεται εμβολιασμός με MMR από την ηλικία των 6 μηνών. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να επανεμβολιάζονται με 2 δόσεις MMR μετά την ηλικία των 12 μηνών σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα.

Βρέφη ηλικίας 6 έως 11 μηνών που πρόκειται να επισκεφτούν χώρες στις οποίες ενδημούν η ιλαρά, η παρωτίτιδα και η ερυθρά συστήνεται να εμβολιαστούν με μια (1) δόση του εμβολίου MMR πριν την αναχώρησή τους.

Εμβολιασμός ενηλίκων

Αναφορικά με τους ενήλικες, τονίζεται ότι σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών ενηλίκων, τα άτομα που γεννήθηκαν πριν το 1970 θεωρούνται άνοσα.

Όσοι έχουν γεννηθεί μετά το 1970, θα πρέπει να έχουν εμβολιασθεί με δύο (2) δόσεις MMR, με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων μεταξύ των δόσεων.

Σε περίπτωση που δεν υπάρχει ιστορικό νόσησης ή το ιστορικό εμβολιασμού είναι άγνωστο, το άτομο θεωρείται μη εμβολιασμένο και συστήνεται η χορήγηση δύο δόσεων εμβολίου με ελάχιστο μεσοδιάστημα 4 εβδομάδων. Ομάδες πληθυσμού σειδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο για νόσηση από ιλαρά είναι οι παρακάτω:

• Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας.
• Εκπαιδευτικοί.
• Φοιτητές, σπουδαστές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
• Ενήλικες που πρόκειται να ταξιδέψουν στο εξωτερικό.
• Μέλη οικογενείας ατόμων με ανοσοκαταστολή.
• Ασθενείς με HIV λοίμωξη (ο εμβολιασμός συστήνεται όταν ο αριθμό των CD4 ≥200/μL).»

Ιλαρά: Τι πρέπει να γνωρίζετε

Η ιλαρά σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ είναι ιογενής λοίμωξη υψηλής μεταδοτικότητας που οφείλεται στον ιό της ιλαράς.

Κλινικές εκδηλώσεις

Διακρίνονται 3 στάδια της νόσου: το πρόδρομο (καταρροϊκό), το εξανθηματικό και το στάδιο της αποδρομής (1,2,3,4,5,6,7,8).

Το πρόδρομο (καταρροϊκό) στάδιο, διαρκεί 2-4 ημέρες, χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονα καταρροϊκά συμπτώματα (δακρύρροια, ρινόρροια, πταρμό), βήχα, επιπεφυκίτιδα και φωτοφοβία. 1-2 ημέρες πριν ή μετά την εμφάνιση του εξανθήματος εμφανίζονται οι κηλίδες του Koplik που είναι παθογνωμονικές της νόσου και είναι μικρά λευκωπά στίγματα που περιβάλλονται από ερυθρά άλω και εντοπίζονται στο βλεννογόνο της παρειάς αντίστοιχα προς τους κάτω γομφίους.

Το εξανθηματικό στάδιο διαρκεί 5-6 ημέρες και χαρακτηρίζεται από έκθυση κηλιδοβλατιδώδους εξανθήματος το οποίο στην αρχή είναι αραιό, ροδαλό και τα στοιχεία αφορίζονται σαφώς μεταξύ τους ενώ στη συνέχεια γίνονται ερυθρά και συρρέουν αλλά εξακολουθούν να αφορίζονται μεταξύ τους με υγιές δέρμα. Η έκθυση του εξανθήματος γίνεται κατά ώσεις και συνήθως αρχίζει πίσω από τα αυτιά, γρήγορα εξαπλώνεται στο πρόσωπο, τον κορμό και τα άκρα.

Το στάδιο της αποδρομής (ανάρρωσης) χαρακτηρίζεται από πτώση του πυρετού και εξαφάνιση του εξανθήματος σταδιακά με τη σειρά έκθυσης δηλαδή σβήνει πρώτα από το πρόσωπο και τελικά από τα άκρα. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται λεπτή απολέπιση του δέρματος εκτός από τις παλάμες και τα πέλματα.

Επιπλοκές

Περίπου 30% των περιπτώσεων ιλαράς έχουν μια ή περισσότερες επιπλοκές που είναι συχνότερες σε παιδιά <5 ετών και ενήλικες >20 ετών (1,2,6). Οι συχνότερες επιπλοκές εμφανίζονται από το πεπτικό, αναπνευστικό και το ΚΝΣ. Από το πεπτικό εμφανίζεται διάρροια (8%) και σπανίως παροδική ηπατίτιδα.

Σοβαρότερες επιπλοκές είναι η πνευμονία ιογενής (γιγαντοκυτταρική) ή δευτεροπαθής από μικρόβια (συχνότητα 6%) η οποία αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου, η οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα (7%), η οξεία εγκεφαλίτιδα (0,1%) που προβάλλει με υπερπυρεξία, ανησυχία, διέγερση, θόλωση της διάνοιας, σπασμούς και κώμα.

Η υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτις (SSPE), είναι σπάνια επιπλοκή, εμφανίζεται μετά παρέλευση κατά μέσο όρο 7 ετών από την εκδήλωση της ιλαράς και οφείλεται σε βλάβη των εγκεφαλικών κυττάρων από τον ιό της ιλαράς που παραμένει και πολλαπλασιάζεται μετά την αποδρομή της νόσου (1,2,6). Οι ενήλικες νοσούν σπάνια από ιλαρά αλλά σοβαρότερα από τα παιδιά. Οι επιπλοκές αφορούν κυρίως το αναπνευστικό: πνευμονία (30%), μέση πυώδης ωτίτιδα (29%), ιγμορίτιδα (25%) (6).

Η νόσηση κατά την εγκυμοσύνη σχετίζεται με αποβολή του εμβρύου, πρόωρο τοκετό, χαμηλού βάρους γέννησης νεογνό (1,6).

Τρόπος μετάδοσης

Η μετάδοση της ιλαράς γίνεται κυρίως αερογενώς από άτομο σε άτομο με σταγονίδια που αποβάλλουν οι ασθενείς και σπανιότερα με αντικείμενα που μολύνθηκαν πολύ πρόσφατα από ρινικές και φαρυγγικές εκκρίσεις.

Χρόνος επώασης

Ο χρόνος επώασης της ιλαράς είναι 10-12 ημέρες ενώ από την έκθεση στον ιό μέχρι την έκθυση του εξανθήματος μεσολαβούν κατά μέσο όρο 14 ημέρες (7-18 ημέρες).