Πώς θα μιλήσουμε στα παιδιά για το δυστύχημα στα Τέμπη

28 Φεβρουαρίου 2025 – συμπληρώνονται δύο χρόνια από το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, όπου τόσοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους με φρικτό τρόπο, κάνοντας το τελευταίο ταξίδι της ζωής τους, επιστρέφοντας στα σπίτια τους, στις οικογένειές τους, στις δουλειές, στις σπουδές τους. Ένα ταξίδι που είχαν κάνει πολλές φορές, όμως αυτή η μία φορά αποδείχθηκε η μοιραία. Ένα ταξίδι που δύο χρόνια μετά, η μνήμη παραμένει ζωντανή, δεν το έχουμε ξεχάσει, όπως συμβαίνει συνήθως, αλλά αντίθετα έχει επηρεάσει όλους μας βαθιά, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και πέρα από τα σύνορά της.

Το μάθημα της Παρασκευής είναι ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Αν η συναισθηματική επίδραση αυτής της καταστροφής είναι βαθιά, και δυσκολευόμαστε να τη χωρέσουμε στο μυαλό μας εμείς οι ενήλικες, αξίζει να σκεφτούμε πώς τη βιώνουν τα παιδιά και οι έφηβοι. Όταν μάλιστα όλα τα κοινωνικά δίκτυα και μέσα ενημέρωσης προβάλλουν διαρκώς εικόνες και ειδήσεις για την τραγωδία, είναι πιθανό να εκφράσουν ερωτήσεις, φόβους ή απορίες τα παιδιά. Ως γονείς ή εκπαιδευτικοί, είναι σημαντικό να είμαστε προετοιμασμένοι να απαντήσουμε με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους. Ας δούμε λοιπόν πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτή τη συζήτηση.

Προσχολική ηλικία (3-6 ετών)

Είναι πιθανό τα μικρά σας να έχουν ακούσει για το δυστύχημα είτε από δικές σας συζητήσεις, είτε από την τηλεόραση ή ακόμα και άλλα παιδιά και ενδεχομένως να έχουν κάποιες απορίες. Μπορεί αναπτυξιακά ακόμα να μην μπορούν να κατανοήσουν έννοιες όπως ο θάνατος ή τι είναι το δυστύχημα. Για αυτό ακριβώς, σε περίπτωση που σας ρωτήσουν και μόνο, μπορείτε να τους απαντήσετε έχοντας στο μυαλό ότι σε αυτή την ηλικία, έχουν έντονη και πλούσια φαντασία. Είναι πιθανό να φτιάξουν δικά τους σενάρια, τα οποία μπορεί να τα φοβίσουν περισσότερο από την πραγματικότητα. Μιλήστε τους λοιπόν με απλά λογάκια που απευθύνονται στην ηλικία και στο δικό τους λεξιλόγιο, περιγραφικά με έναν ήρεμο τρόπο και χωρίς πολλές λεπτομέρειες, χωρίς να υπερθεματίζετε και χωρίς να μεταφέρετε τα δικά σας συναισθήματα. Είναι σημαντικό να αποφύγετε εκφράσεις που μπορεί να τα μπερδέψουν και αποφύγετε γνωστές εκφράσεις του στυλ: «κοιμήθηκαν για πάντα», για να μην δημιουργηθεί φοβία για τον ύπνο.

Δημοτικό (6-12 ετών)

Τα παιδιά του δημοτικού έχουν μεγαλύτερη αντίληψη και μπορούν να κατανοήσουν περισσότερες πληροφορίες, αν και η συναισθηματική ωριμότητα διαφέρει από παιδί σε παιδί. Γι' αυτό είναι χρήσιμο να προσεγγίσουμε τις πρώτες και τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού με διαφορετικό τρόπο.

Πρώτες τάξεις δημοτικού:

Απλά λόγια με καθαρά νοήματα, χωρίς υπερβολές και βαρύγδουπες εκφράσεις. Είναι σημαντικό να έχετε στο μυαλό σας ότι σε αυτές στις ηλικίες τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν όλα όσα θα θέλατε ενδεχομένως να τους πείτε και για αυτό καλό είναι να είστε προσεκτικοί, έτσι ώστε να μην τα φοβίσετε. Σε αυτή την ηλικία είναι πολύ σημαντική η αίσθηση ασφάλειας, φροντίστε λοιπόν να την ενισχύσετε μέσα από παραδείγματα ανθρώπων που μας βοηθούν και προστατεύουν την ασφάλειά μας και ότι τέτοια γεγονότα είναι σπάνια. Οι πυροσβέστες, οι γιατροί, οι νοσοκόμοι, οι διασώστες στα ασθενοφόρα, οι αστυνομικοί, αξίζουν τον θαυμασμό μας για τη γενναιότητά τους.

Τελευταίες τάξεις δημοτικού (9-12 ετών)

Σε αυτό το ηλικιακό επίπεδο τα παιδιά λόγω της αναπτυξιακής τους εξέλιξης μπορούν να κατανοήσουν περισσότερα, όπως και να βιώσουν και περισσότερα συναισθήματα, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την αδικία και έχουν πιο σύνθετες απορίες. Είναι πιθανό να ρωτήσουν «Γιατί συνέβη αυτό;», «Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί;». Συζητήστε μαζί τους, ρωτήστε τα για την δική τους οπτική, την δική τους άποψη, βοηθώντας στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Επίσης, εξηγήστε τους ότι μετά από μία τραγωδία, γίνονται αλλαγές για να γίνει ο κόσμος πιο ασφαλής, ώστε να μην χάσουν την αίσθηση ασφάλειας.

Εφηβεία (Γυμνάσιο – Λύκειο)

Οι έφηβοι κατανοούν βαθύτερα τις κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις μιας κατάστασης. Έχετε στο μυαλό σας επίσης ότι στην εφηβική περίοδο, όλα τα συναισθήματα βιώνονται με έναν δραματοποιημένο τρόπο. Νιώθουν έντονα συναισθήματα, συχνά οργή και απογοήτευση, και έχουν έντονο το αίσθημα δικαιοσύνης. Από την άλλη, χρειάζεται και η σχετική προσοχή, καθώς η παρορμητικότητα είναι χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής.

Συζητήστε μαζί τους λοιπόν ανοιχτά και με ειλικρίνεια χωρίς να τους «ταΐσετε» σκέψεις και συναισθήματα. Δώστε τους χώρο και χρόνο να προβληματιστούν αλλά και να εκφραστούν μέσα από το διάλογο και ενισχύστε την κριτική τους σκέψη με ερωτήσεις του τύπου «τι θα έκανες εσύ αν…», χωρίς βέβαια να τους «βάλετε μέσα στο τρένο». Αν έχουν αποφασίσει να κάνουν αποχή στο σχολείο τους, αντί να τους αποθαρρύνετε ρωτήστε τους για ποιο λόγο και τι προσδοκίες έχουν, όπως επίσης, αν η πράξη τους αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάτι διαφορετικό και θετικό.

Οι γονείς δεν ξεχνούν ποτέ...

Για να βοηθήσετε τα μικρά σας ή και τους εφήβους να εστιάσουν όχι μόνο στη θλίψη αλλά και στις θετικές αξίες, να αναπτύξουν ενσυναίσθηση, ευγνωμοσύνη αλλά και θαυμασμό, μπορείτε να τονίσετε την σημασία της αλληλοβοήθειας και της αλληλεγγύης χρησιμοποιώντας ως παραδείγματα τους απλούς επιβάτες που έβαλαν τη ζωή τους σε κίνδυνο για να όσους περισσότερους μπορούσαν, τους πυροσβέστες, τους νοσοκόμους, τους γιατρούς, τους αστυνομικούς και όλους όσους πήγαν να βοηθήσουν, ασχέτως αν αυτή ήταν και είναι η δουλειά τους. Και πόσο σημαντικό είναι να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους τους ανθρώπους, όπως ακριβώς έγινε και στην εποχή της πανδημίας (για τα πιο μεγάλα παιδιά). Μπορείτε να τα ρωτήσετε πώς νιώθουν, τι σκέφτονται – χωρίς όμως να τα πιέσετε να νιώσουν ή να σας πουν αν δεν θέλουν.

Στα πιο μικρά μπορείτε να ζητήσετε να φτιάξουν μόνα τους ή και μαζί σας μία ζωγραφιά ή μία χειροτεχνία που θα απεικονίζει τα συναισθήματά τους-και πάλι όμως χωρίς να τα πιέσετε. Στα μεγαλύτερα, μπορείτε να τα ενθαρρύνετε να γράψουν ένα γράμμα ευγνωμοσύνης ή να συμμετάσχουν σε δράσεις αλληλεγγύης.

Από όλη αυτή την τραγωδία ας διδαχθούμε τουλάχιστον πώς μπορούμε να γίνουμε πιο ευαισθητοποιημένοι, πιο ενσυνείδητοι πολίτες και να αναγνωρίζουμε την αξία της ζωής και της αλληλεγγύης.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας