Τι είναι ο κοκκύτης και πώς μπορείτε να προφυλάξετε παιδιά και βρέφη

Ο κοκκύτης είναι οξεία λοίμωξη που προκαλείται από την Bordetella pertussis. Κλινικός ορισμός περίπτωσης κοκκύτη είναι η οξεία νόσηση με βήχα διάρκειας τουλάχιστον 2 εβδομάδων, με παροξυσμούς βήχα, εισπνευστική "κραυγή" ή μετακριτικούς εμέτους, χωρίς άλλη εμφανή αιτία.

Μια περίπτωση κοκκύτη ταξινομείται ως:

• Πιθανή - Όταν πληροί τα κριτήρια του κλινικού ορισμού, χωρίς όμως εργαστηριακή τεκμηρίωση και χωρίς επιδημιολογική σχέση με εργαστηριακά τεκμηριωμένη περίπτωση.
• Βέβαιη - Όταν είναι κλινικά συμβατή περίπτωση, που επιβεβαιώθηκε εργαστηριακά ή σχετίζεται επιδημιολογικά με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη περίπτωση.

Σε περιόδους επιδημίας, ως κοκκύτης μπορεί να οριστεί κλινικά κάθε περίπτωση με βήχα διάρκειας μεγαλύτερης των 2 εβδομάδων.

Οι κύριες βλάβες του κοκκύτη οφείλονται στη δράση των τοξινών του μικροβίου που τον προκαλεί. Τα βακτήρια προσκολλώνται στο αναπνευστικό επιθήλιο, παράγουν τοξίνες που ακινητοποιούν τους κροσσούς και προκαλούν φλεγμονή της αναπνευστικής οδού, συμφόρηση των βρόγχων, περιβρογχική υπερπλασία και νεκρωτικές εξεργασίες, που μπορεί να οδηγήσουν σε βρογχοπνευμονία ή και ατελεκτασία.

Aύξηση κρουσμάτων κοκκύτη και ιλαράς: Ο ρόλος της χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης

Ο κοκκύτης απαντά παγκοσμίως και εμφανίζεται ενδημικά με κύκλους 3-5 χρόνων. Είναι από τις συχνότερες λοιμώξεις της παιδικής ηλικίας και μείζων αιτία νοσηρότητας και θνητότητας. Μόνη δεξαμενή της Βordetella είναι ο άνθρωπος και κυρίως οι έφηβοι και οι ενήλικοι. Η νόσος είναι εξαιρετικά μεταδοτική και η μετάδοσή της γίνεται με την αναπνευστική οδό (σταγονίδια, εκκρίσεις), κυρίως κατά την πρώιμη φάση (2-3 πρώτες εβδομάδες από την έναρξη του βήχει). Τα προγράμματα μαζικού εμβολιασμού έχουν μειώσει τη νοσηρότητα και τη θνητότητα κατά 90%.

Ωστόσο, εκτιμάται ότι διεθνώς οι θάνατοι ανέρχονται σε 200.000-300.000 ετησίως, κυρίως σε υποανάπτυκτες περιοχές της γης. Το ενδιαφέρον για τον κοκκύτη είναι ότι παρατηρείται στροφή της συχνότητάς του προς μεγαλύτερες ηλικίες, που αποτελούν και τη δεξαμενή μετάδοσης.

Ο χρόνος επώασης της νόσου είναι 7-10 ημέρες, με εύρος 4-21 ημέρες.

Η κλινική εικόνα του κοκκκύτη διακρίνεται σε 3 στάδια

Καταρροϊκό στάδιο

Αιφνίδια έναρξη ρινικής καταρροής, μέτριος πυρετός και ήπιος βήχας, βαθμιαία επιδεινούμενος. Η διάρκεια του σταδίου αυτού είναι (1-2 εβδομάδες).

Παροξυσμικό στάδιο

Χαρακτηρίζεται από κρίσεις παροξυσμικού βήχα, που οφείλεται στη δυσκολία αποβολής της κολλώδους βλέννης από το τραχειοβρογχικό δένδρο. Στο τέλος του παροξυσμού παρατηρείται χαρακτηριστικός εισπνευστικός ήχος, σαν «κραυγή». Η εισπνευστική αυτή δυσχέρεια είναι ασυνήθης σε βρέφη < 6 μηνών, όπου υπερισχύουν οι κρίσεις άπνοιας. Ο ασθενής μπορεί να είναι κυανωτικός, να κάνει εμέτους και να είναι εξαντλημένος. Οι κρίσεις εμφανίζονται κυρίως τις νυκτερινές ώρες. Το παροξυσμικό στάδιο διαρκεί έως 6 εβδομάδες

Στάδιο ανάρρωσης

Η βελτίωση είναι βαθμιαία. Ο βήχας μειώνεται σε ένταση και εξαφανίζεται σε 2-3 εβδομάδες. Ωστόσο, οι παροξυσμοί μπορούν να υποτροπιάζουν για πολλούς μήνες μετά την εμφάνιση του κοκκύτη.

Ο πυρετός είναι γενικά μέτριος κατά την πορεία του κοκκύτη. Η διάρκεια κλασικής μορφής του κοκκύτη είναι 6-10 εβδομάδες.

Να σημειωθεί ότι παρόμοια κλινική εικόνα μπορεί να προκαλέσουν και άλλοι μικροοργανισμοί.

Ο κοκκύτης μπορεί να προσβάλει και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά με ηπιότερη κλινική εικόνα, όπου κυριαρχεί ο επίμονος βήχας, που είναι δυσδιάκριτος από το βήχα λοιπών λοιμώξεων. Ο εισπνευστικός συριγμός είναι ασυνήθης σε άτομα μεγάλης ηλικίας. Παρά την ηπιότητα των συμπτωμάτων, τα άτομα αυτά μπορούν να μεταδίδουν τη νόσο σε επίνοσα άτομα και ειδικά σε βρέφη.

Οι επιπλοκές του κοκκύτη αφορούν κυρίως βρέφη και παιδιά. Πιο συνήθης επιπλοκή είναι η δευτεροπαθής πνευμονία (περίπου 5% όλων των περιπτώσεων κοκκύτη και 12% σε βρέφη < 6 μηνών). Οι νευρολογικές επιπλοκές είναι αποτέλεσμα υποξίας από τον βήχα ή από την τοξίνη του κοκκύτη. Κυριότερες είναι οι σπασμοί και η εγκεφαλοπάθεια, που είναι πιο συχνές στα βρέφη. Άλλες (λιγότερο σοβαρές) επιπλοκές είναι η μέση ωτίτιδα, η αφυδάτωση, ο πνευμοθώρακας, η επίσταξη, η βουβωνοκήλη και η πρόπτωση του ορθού.

Η θνητότητα από τον κοκκύτη είναι μικρή (περίπου 0,2%) και αφορά κυρίως βρέφη.

Κοκκύτης - Πώς γίνεται η διάγνωση

Η διάγνωση της νόσου στηρίζεται στο χαρακτηριστικό ιστορικό και στην κλινική εξέταση. Εργαστηριακά η νόσος τεκμηριώνεται με την απομόνωση του μικροβίου σε καλλιέργειες. Ο oρολογικός έλεγχος βοηθά, αν ληφθεί δείγμα στην πρώιμη φάση της νόσου και εξεταστεί συγκριτικά με δείγμα που θα ληφθεί στη φάση ανάρρωσης. Χρήσιμη και ταχεία είναι η εξέταση ρινοφαρυγγικών δειγμάτων.

Χαρακτηριστικό εργαστηριακό εύρημα του κοκκύτη είναι η λευκοκυτάρρωση με λεμφοκυττάρωση, που μπορεί να φθάσει τα 20.000 λεμφοκύτταρα/κκχ και πλέον.

Αντιμετώπιση κοκκύτη

• Υποστηρικτική αγωγή.
• Αντιβιοτική αγωγή - Το φάρμακο εκριζώνει την Bordetella από τις εκκρίσεις, μειώνει τη μεταδοτικότητα και μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να τροποποιήσει την πορεία της νόσου, εφόσον δοθεί στα πρώιμα στάδια του κοκκύτη.

Πώς μπορεί να προφυλαχθεί κανείς από τον κοκκύτη

• Εμβολιασμό
• Αναμνηστική δόση εμβολίου σ' αυτούς που έχουν παλαιότερα εμβολιασθεί.
• Ερυθρομυκίνη για 14 ημέρες ή κλαριθρομυκίνη για 7 ημέρες σε όσους ήρθαν σε επαφή με πάσχοντα.
• αποκλεισμός των συμπτωματικών παιδιών από το σχολείο ή τους παιδικούς σταθμούς για 5 ημέρες από τη χορήγηση ερυθρομυκίνης ή για 21 ημέρες από την έναρξη του βήχα.

Δρ.Μαριαλένα Κυριακάκου
www.kyriakakou.gr
marialenakyriakakou@gmail.com

με πληροφορίες από την Κλινική Παιδιατρική, Α.Κωνσταντοπουλος και συνεργάτες

^{*πρώτη δημοσίευση: 13-03-2015/ ανανεώθηκε: 24/05/2024}