Οι κόκκινες γραμμές της επιλόχειας ψύχωσης

Έχουμε συνηθίσει να είναι «πάντα» ένα χαρμόσυνο γεγονός ο ερχομός ενός νέου μέλους στην οικογένεια. Παρόλα αυτά, κάποιες γυναίκες δεν βιώνουν αυτή τη χαρά καθώς διακατέχονται από συμπτώματα που στερούν αυτή τη χαρά καθώς πλήττεται η ψυχική τους υγεία. Ναι, μιλάμε για την επιλόχεια κατάθλιψη – η οποία είναι πιο γνωστή – και για την επιλόχεια ψύχωση στην οποία θα επικεντρωθούμε σήμερα, μία πάθηση που διαφέρει από την επιλόχεια κατάθλιψη και τη θλίψη της λοχείας, καθώς τα συμπτώματά της είναι πιο σοβαρά και απαιτούν άμεση ιατρική παρέμβαση.

5 μικροί τρόποι για να διαχειριστείτε το άγχος και την κατάθλιψη της μητρότητας

Τι είναι η επιλόχεια ψύχωση;

Πρόκειται για μία σοβαρή ψυχιατρική διαταραχή, που κάνει την εμφάνισή της κυρίως τις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό και χρειάζεται άμεση ψυχιατρική παρέμβαση και φαρμακευτική αγωγή, η οποία είναι απαραίτητη τόσο για την ασφάλεια της μητέρας, όσο και του βρέφους. Είναι μία δύσκολη κατάσταση και για την μητέρα αλλά και για όσους είναι γύρω της καθώς δεν μπορούν να καταλάβουν τι ακριβώς συμβαίνει, παρά μόνο βιώνουν μία αλλόκοτη κατάσταση.

Ψυχική υγεία εγκύου: Οι πιο συχνές διαταραχές και τρόποι αντιμετώπισης

Ποια είναι τα συμπτώματα της επιλόχειας ψύχωσης;

Η επιλόχεια ψύχωση εμφανίζεται ξαφνικά, μέσα στις δύο πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί εντός των πρώτων δύο - τριών ημερών μετά τον τοκετό.

Εμφανίζεται με συμπτωματολογία που μπορεί αλλάζει πολύ γρήγορα και μπορεί να γίνει αντιληπτή από το οικείο περιβάλλον της λεχώνας, όπως:

• ένταση,
• σύγχυση,
• παραληρητικές ιδέες,
• ψευδαισθήσεις,
• σοβαρή διαταραχή της διάθεσης και αποδιοργάνωση της σκέψης,
• αποδιοργανωμένη ή ακανόνιστη συμπεριφορά,
• φτωχή επαφή με την πραγματικότητα,
• γρήγορες και ανεξέλεγκτες εναλλαγές διάθεσης,
• κατάθλιψη,
• μανία ή συνδυασμός των δύο,
• αυτοκτονικές σκέψεις ή σκέψεις να βλάψει το βρέφος.

Μπορεί για παράδειγμα η μητέρα να πιστεύει ότι απειλείται, ότι κάποιος θέλει να βλάψει την ίδια ή το μικρό της, να πιστεύει ότι έχει υπερφυσικές δυνάμεις, να παρουσιάζει ασταθή και επικίνδυνη συμπεριφορά καθώς οι αυταπάτες και οι ψευδαισθήσεις (οπτικές ή ακουστικές-ακούει φωνές που δίνουν εντολές) φαίνονται πολύ αληθινές. Οι παραληρητικές ιδέες μπορεί να περιλαμβάνουν πεποιθήσεις ότι το μωρό τους βρίσκεται σε κίνδυνο ή ότι οι ίδιες έχουν υπερφυσικές δυνάμεις.

Πώς θα αντιμετωπίσει μια μαμά τη μελαγχολία του χειμώνα (winter blues): 4 tips

Υπολογίζεται ότι τα ποσοστά κυμαίνονται στο 5% για τις αυτοκτονίες και 4% βρεφοκτονιών και γι αυτό ακριβώς την επικινδυνότητα η πάθηση θεωρείται επείγουσα ιατρική κατάσταση που απαιτεί άμεση προσοχή.

Να διευκρινίσουμε ότι δεν βλάπτουν όλες οι μαμάδες με επιλόχεια ψύχωση τον εαυτό ή το μωρό τους. Επειδή όμως όπως προαναφέρθηκε πρόκειται για μία ψυχική σοβαρή πάθηση που διακατέχεται από παραληρηματική σκέψη και παράλογη κρίση, ο κίνδυνος κινδύνου με επιλόχεια ψύχωση δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Επιδημιολογία και Παράγοντες Κινδύνου της Επιλόχειας Ψύχωσης

Μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστή η ακριβής αιτιολογία της επιλόχειας ψύχωσης, αν και σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα καταλήγουν στο ότι πρόκειται για μία πολυπαραγοντική διαταραχή με έναν συνδυασμό ορμονικών, γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Πρώτα από όλα, οι ορμόνες δεν έχουν προλάβει μετά τον τοκετό να επανέλθουν σε φυσιολογικά επίπεδα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύουν την μητέρα και ψυχοσυναισθηματικά. Η κούραση και η έλλειψη ύπνου λόγω της φροντίδας του νεογέννητου, όπως και η κληρονομική προδιάθεση: κληρονομικό ιστορικό προηγούμενων ψυχωτικών επεισοδίων, προηγούμενη επιλόχεια ψύχωση, διπολική διαταραχή, παρελθοντική διάγνωση σχιζοφρένειας ή σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης στο 40-50% των περιπτώσεων επιλόχειας ψύχωσης.

Είναι πολύ σημαντικό για την ίδια την μητέρα που πάσχει αλλά και για το περιβάλλον της να γίνει κατανοητό ότι δεν ευθύνεται η ίδια, ότι δεν είναι προσωπική αποτυχία, δεν είναι κάτι που προκαλεί εκείνη αλλά ένας συνδυασμός παραγόντων έξω από τον έλεγχό της. Δεν σημαίνει ότι είναι μια «κακή μαμά» αλλά ότι έχει ανάγκη από ιατρική και ψυχολογική βοήθεια για να βρει και πάλι τον εαυτό της, υποχωρώντας η διαταραχή.

Ποια η σχέση μεταξύ κολπικής ξηρότητας και κατάθλιψης

Επιπτώσεις της επιλόχειας ψύχωσης

Οι περισσότερες μητέρες με επιλόχεια ψύχωση αν και αναρρώνουν πλήρως, μπορεί να χρειαστούν αρκετό καιρό έως ότου ξαναβρούν τον εαυτό τους. Χρειάζεται όπως προαναφέρθηκε ψυχιατρική παρακολούθηση σε συνδυασμό με ψυχολογική υποστήριξη, όπου η μητέρα θα καταφέρει να επεξεργαστεί δυσφορικά συναισθήματα, όπως θυμό, σύγχυση, ντροπή, ενοχές, αμηχανία, θλίψη, κλπ.

Μπορεί να εμφανιστεί και σε επόμενο τοκετό;

Ναι, αν έχει εμφανιστεί ήδη μία φορά, υπάρχουν πιθανότητες περίπου 30% να επανεμφανιστεί. Εφόσον όμως η μητέρα αλλά και το περιβάλλον της έχουν την εμπειρία της προηγούμενης φοράς, μπορούν να αντιληφθούν έγκαιρα τα προειδοποιητικά σημάδια, ώστε να αναζητήσουν έγκαιρα θεραπεία.

Αυτό το viral TikTok δείχνει πώς είναι να είσαι μαμά που παλεύει με ψυχολογική εξάντληση

Πρόληψη

Μπορεί να υπάρξει σχετική πρόληψη, εάν η γυναίκα που θα γεννήσει ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα:

1. Να είναι σε τακτική επικοινωνία με τον ψυχίατρο που την παρακολουθεί σε περίπτωση που έχει ψυχιατρικό ιστορικό ή έχει εμφανίσει και στο παρελθόν επιλόχεια ψύχωση. Έναρξη φαρμακευτικής αγωγής στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εάν κρίνεται απαραίτητο.
2. Να μιλήσει με τον γυναικολόγο της για το ψυχιατρικό της ιστορικό–εάν έχει-ώστε να είναι και εκείνος ενήμερος για την συμπτωματολογία.
3. Να εκφράζει το πώς αισθάνεται στο σύντροφό της, σε συγγενικά της άτομα που νιώθει άνετα να μιλήσει ή σε φιλικό πρόσωπο.
4. Να ζητήσει βοήθεια για την φροντίδα του βρέφους από το σύντροφο, από ένα μέλος της οικογένειας ή ακόμα και ένα φιλικό πρόσωπο – είναι πολύ σημαντική η ξεκούραση και ο ύπνος.
5. Ψυχοεκπαίδευση στην μητέρα αλλά και στα άτομα που θα βρίσκονται κοντά της μετά τον τοκετό για την αναγνώριση πρώιμων προειδοποιητικών σημαδιών της επιλόχειας ψύχωσης, όπως η σύγχυση και η γνωστική εξασθένηση.

Θεραπεία για την επιλόχεια ψύχωση

Η επιλόχεια ψύχωση αποτελεί μία εξαιρετικά σοβαρή και επείγουσα ψυχιατρική κατάσταση, η οποία μπορεί να εξελιχθεί ραγδαία και να οδηγήσει σε επικίνδυνες συνέπειες αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα. Πρόκειται για μια διαταραχή που δεν θα υποχωρήσει από μόνη της, επομένως, αν κάποιος παρατηρήσει ότι η μητέρα παρουσιάζει ασυνήθιστη συμπεριφορά, διαταραγμένη σκέψη ή έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, δεν πρέπει να περιμένει – η άμεση αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας είναι απαραίτητη.

Το επιλόχειο άγχος μπορεί να είναι αόρατο για εσάς αλλά είναι πραγματικό για μένα

Φαρμακευτική Αντιμετώπιση

Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση φαρμάκων, τα οποία στοχεύουν στη σταθεροποίηση της ψυχικής κατάστασης της μητέρας. Ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, μπορεί να χορηγηθούν:

• Αντιψυχωσικά φάρμακα για την αντιμετώπιση παραληρητικών ιδεών και ψευδαισθήσεων.
• Σταθεροποιητές διάθεσης για τη ρύθμιση των έντονων συναισθηματικών μεταπτώσεων.
• Αντικαταθλιπτικά εφόσον συνυπάρχουν συμπτώματα έντονης θλίψης και κατατονίας.

Η επιλογή και η δοσολογία της φαρμακευτικής αγωγής εξατομικεύεται βάσει των αναγκών της μητέρας και πραγματοποιείται πάντα υπό στενή ιατρική παρακολούθηση.

Ψυχοθεραπεία και Υποστηρικτική Παρέμβαση

Η ψυχοθεραπεία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάρρωση της μητέρας, καθώς της παρέχει το απαραίτητο πλαίσιο υποστήριξης και ψυχοεκπαίδευσης.

• Η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία βοηθά τη μητέρα να επεξεργαστεί τις ψυχικές μεταπτώσεις και να ανακτήσει σταδιακά τη συναισθηματική της ισορροπία.
• Η ψυχοεκπαίδευση του συντρόφου και των κοντινών συγγενών είναι ουσιαστική, ώστε να κατανοήσουν τη φύση της διαταραχής και να παρέχουν την κατάλληλη στήριξη.
• Η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να συμβάλει στην ομαλή προσαρμογή του οικογενειακού περιβάλλοντος στις προκλήσεις που επιφέρει η επιλόχεια ψύχωση.

Η σιωπηλή μάχη της επιλόχειας κατάθλιψης: Πώς να την αντιμετωπίσετε

Νοσηλεία σε Σοβαρές Περιπτώσεις

Σε περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα είναι έντονα, η μητέρα εμφανίζει αυτοκτονικές τάσεις ή κίνδυνο να βλάψει τον εαυτό ή το μωρό της, η νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική κρίνεται αναγκαία. Εκεί, θα βρίσκεται υπό συνεχή ιατρική φροντίδα, ώστε:

• Να της χορηγηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή που θα μειώσει τα συμπτώματα και θα την επαναφέρει σε επαφή με την πραγματικότητα.
• Να διασφαλιστεί η ασφάλεια τόσο της ίδιας όσο και του μωρού της.
• Να υποστηριχθεί στην αποκατάσταση της ψυχικής της υγείας, ώστε να μπορέσει να επιστρέψει στη φροντίδα του παιδιού της με μεγαλύτερη σταθερότητα και ισορροπία.

Επιλόχειος κατάθλιψη: Τα συμπτώματα που δεν πρέπει να αγνοήσετε

Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει επιπλοκές και να εξασφαλίσει μια ομαλή πορεία ανάρρωσης για τη μητέρα, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της σχέσης της με το μωρό και την επαναφορά της στην καθημερινή ζωή.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας