Υπάρχουν τροφές που ενισχύουν τη γονιμότητα;

Η γονιμότητα, που ορίζεται ως η μη επίτευξη εγκυμοσύνης μετά από 12 μήνες σεξουαλικής επαφής χωρίς προστασία, είναι μία εμπειρία που μπορεί να έχει σημαντικό σωματικό, ψυχοκοινωνικό και οικονομικό κόστος στα ζευγάρια. Υπολογίζεται ότι επηρεάζει έως και ένα στα επτά ζευγάρια και, αν και η υπογονιμότητα συνδέεται συχνά με τις γυναίκες είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη και τους δύο συντρόφους για την επίλυση του προβλήματος. Τα τρέχοντα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι κάθε σύντροφος παίζει σημαντικό ρόλο στη σύλληψη και τη γονιμότητα, με την ανδρική υπογονιμότητα να επηρεάζει έως και το ένα τρίτο των ζευγαριών.

Η έρευνα γύρω από τους παράγοντες που μπορούν να τροποποιηθούν προκειμένου να μειώσουν τις πιθανότητητες εμφάνισης υπογονιμότητας συμπεριλαμβάνει και τη διατροφή που φαίνεται να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο τόσο για τη γυναικεία και την ανδρική υπογονιμότητα.

Υπάρχουν τροφές που ενισχύουν τη γονιμότητα;

Αν και υπάρχουν κάποια πρώιμα στοιχεία σχετικά με τρόφιμα που μπορούν να ενισχύσουν ή να εμποδίσουν την γονιμότητα, ωστόσο δεν είναι ακόμα σε στάδιο που να μπορούμε να συστήσουμε την κατανάλωση ή την αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά ή και διατροφικά πρότυπα που μπορούν αν βοηθήσουν.

Ποιος τύπος διατροφής μπορεί να βοηθήσει;

Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες η διατροφή Δυτικού τύπου που είναι πλούσια σε ζωικά προϊόντα, κορεσμένο λίπος, κόκκινο κρέας, ζάχαρη και επεξεργασμένα προϊόντα φαίνεται να δρα ως ανασταλτικός παράγοντας για τη γονιμότητα, ενώ η διατροφή που βασίζεται σε φυτικά προϊόντα και λιγότερο σε ζωικά προϊόντα, όπως η Μεσογειακή διατροφή μπορεί να ασκήσει ευεργετική δράση. Ακόμη, φαίνεται ότι η υιοθέτηση της Μεσογειακής διατροφής μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα και σε ζευγάρια που επιλέγουν την εξωσωματική γονιμοποίηση.

Ποια θρεπτικά συστατικά είναι σημαντικά για την ενίσχυση της γονιμότητας;

Πρωτεΐνη

Η κατανάλωση περισσότερων φυτικών πηγών πρωτεΐνης και λιγότερων ζωικών πηγών μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ωορρηξίας. Έτσι λοιπόν η ένταξη περισσότερων φυτικών πηγών πρωτεΐνης, όπως το τόφου, τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβίθια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι στη διατροφή μπορεί να είναι ωφέλιμη.

Λιπαρά

Τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες θα πρέπει αντικαθιστούν τα κορεσμένα λιπαρά που βρίσκονται στα λιπαρά κρέατα και τα πλήρη γαλακτοκομικά με μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά. Φαίνεται πως η κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών που βρίσκονται στο ελαιόλαδο, τις ελιές, τους ξηρούς καρπούς και το αβοκάντο συσχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας για τις γυναίκες. Για τους άνδρες, δίαιτες πλούσιες σε αντιφλεγμονώδη ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που βρίσκονται κυρίως σε λιπαρά ψάρια και ξηρούς καρπούς έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την υγεία, την ποιότητα και την κινητικότητα του σπέρματος, ενώ η υψηλή πρόσληψη κορεσμένων και τρανς λιπαρών επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος.

Σίδηρος

Η ανεπάρκεια σιδήρου τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα γονιμότητας, συμπεριλαμβανομένης της ελαττωματικής σπερματογένεσης και της οξειδωτικής βλάβης στο σπέρμα. Είναι σημαντικό λοιπόν να αξιολογείται η κατάσταση του σιδήρου πριν από τη σύλληψη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Σε περίπτωση ανεπάρκειας θα πρέπει να εντάσσονται στη διατροφή πηγές σιδήρου τόσο ζωικές (που περιέχουν αιμικό σίδηρο) όσο και φυτικές (που περιέχουν μη αιμικό σίδηρο). Για τη βελτιστοποίηση της απορρόφησης του μη αιμικού σιδήρου από τροφές όπως τα όσπρια, τα δημητριακά, οι ξηροί καρποί, το τόφου και τα αποξηραμένα φρούτα αυτά θα πρέπει να συνδυάζονται με μία πηγή βιταμίνης C (εσπεριδοειδή, πιπεριές κτλ).

Βιταμίνη D

Στους άνδρες η ανεπάρκεια βιταμίνης D φαίνεται να σχετίζεται με χαμηλές συγκεντρώσεις τεστοστερόνης και κακή ποιότητα σπέρματος, ενώ για τις γυναίκες που υποβάλλονται σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή τα επαρκή επίπεδα βιταμίνης D σχετίζονται με περισσότερα θετικά τεστ εγκυμοσύνης, επιτυχείς κυήσεις και τοκετούς. Είναι σημαντικό λοιπόν η ανεπάρκεια της βιταμίνης D να ανιχνεύεται τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες και ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν οι ακτίνες του ήλιου δεν είναι αρκετά ισχυρές για να επιτρέψουν στο σώμα μας να παράγει βιταμίνη D. Οι διατροφικές πηγές περιλαμβάνουν λιπαρά ψάρια, κρόκους αυγών και εμπλουτισμένα τρόφιμα αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιθανό να χρειαστεί η λήψη συμπληρώματος ύστερα από τη συμβουλή ειδικού.

Ψευδάργυρος και φυλλικό οξύ

Ο ψευδάργυρος παίζει σημαντικό ρόλο για την ανδρική και γυναικεία γονιμότητα, καθώς στους άνδρες απαιτείται για τη σπερματογένεση και την κινητικότητα τους σπέρματος και στις γυναίκες συμβάλλει στην ορμονική ισορροπία και την ωορρηξία. Οι διατροφικές πηγές περιλαμβάνουν δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς, σπόρους, όσπρια, καθώς και θαλασσινά και άπαχο κόκκινο κρέας.

Σε ό,τι αφορά το φυλλικό οξύ, η σχέση μεταξύ της ανεπάρκειας φυλλικού οξέος στις γυναίκες και του κινδύνου ατελούς σχηματισμού του νευρικού σωλήνα του εμβρύου είναι αποδεδειγμένη και οι οδηγίες για τις γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν συστήνουν ένα συμπλήρωμα 400 mcg φυλλικού οξέος καθημερινά. Το φυλλικό οξύ είναι επίσης σημαντικό για την ανδρική γονιμότητα καθώς απαιτείται για τη σύνθεση του DNA στο σπέρμα.

Τα φρούτα και τα λαχανικά, και ιδιαίτερα τα σκούρα πράσινα φυλλώδη, τα εμπλουτισμένα προϊόντα δημητριακών, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την επάρκεια της διατροφής σε φυλλικό οξύ.

Πώς συνδέεται το σωματικό βάρος με τη γονιμότητα;

Το βάρος της μητέρας πριν από την εγκυμοσύνη είναι ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας της γονιμότητας και των αποτελεσμάτων της εγκυμοσύνης, καθώς τόσο το πολύ χαμηλό όσο και το αυξημένο βάρος μπορούν να επιδράσουν αρνητικά. Πιο συγκεκριμένα, η παχυσαρκία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο διαταραχών της ωορρηξίας λόγω αλλαγών στην παραγωγή ορμονών καθώς και αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη κύησης, υπέρταση και πρόωρο τοκετό. Από την άλλη πλευρά, το πολύ χαμηλό σωματικό βάρος μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή του έμμηνου κύκλου και του ανοσοποιητικού συστήματος δυσκολεύοντας τη σύλληψη. Επιπλέον, φαίνεται να σχετίζεται με υψηλότερο ποσοστό επιπλοκών, καθώς και αυξημένα ποσοστά πρόωρων γεννήσεων και νεογνικών θανάτων. Για το λόγο αυτό η διατήρηση του σωματικού βάρους σε ένα φυσιολογικό εύρος είναι πολύ σημαντική για τη βελτίωση της γονιμότητας και μία επιτυχημένη και υγιή κύηση.

Δρ Ευσταθία Παπαδά
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc, PhD, RD
Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου &
University College London (UCL)
Διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
e-mail: efpapada@gmail.com

_Πηγές

• _{British Dietetic Association (2021) A clinical update on diet and fertility. https://www.bda.uk.com/resource/a-clinical-update-on-diet-and-fertility.html}
• _{Karayiannis D, Kontogianni MD, Mendorou C, Mastrominas M, Yiannakouris N. Adherence to the Mediterranean diet and IVF success rate among non-obese women attempting fertility. Hum Reprod. 2018 Mar 1;33(3):494-502. doi: 10.1093/humrep/dey003. PMID: 29390148.}
• _{Panth N, Gavarkovs A, Tamez M, Mattei J. The Influence of Diet on Fertility and the Implications for Public Health Nutrition in the United States. Front Public Health. 2018;6:211. Published 2018 Jul 31. doi:10.3389/fpubh.2018.00211}

Μάθετε περισσότερα για τη γονιμότητα στο αφιέρωμα που ετοιμάσαμε παρακάτω