Μηδενική ανοχή στη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση των παιδιών

H σεξουαλική κακοποίηση παιδιών για κανένα λόγο δεν είναι ένα θέμα που γίνεται επίκαιρο λόγω της σημερινής ημέρας, η οποία έχει οριστεί ως Ευρωπαϊκή Ημέρα για την Προστασία των Παιδιών ενάντια στη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση.

Αποτελεί ένα φαινόμενο με τεράστιες διαστάσεις και σχεδόν καθημερινά περιστατικά σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης μικρών παιδιών που δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Σοκαριστικά στοιχεία

Παγκόσμια έρευνα του 2021 έδειξε ότι 1 στους 3 συμμετέχοντες (34%) έχει υποστεί κάποιας μορφής ανεπιθύμητη σεξουαλική παραβίαση κατά την παιδική του ηλικία και περισσότεροι από τους μισούς (54%) είχαν βιώσει κάποιας μορφής διαδικτυακή σεξουαλική κακοποίηση.

Εκατόν είκοσι εκατομμύρια κορίτσια και νεαρές γυναίκες κάτω των 20 ετών έχουν υποστεί κάποιας μορφής αναγκαστική σεξουαλική επαφή. Επιπρόσθετα, σε επίπεδο Ε.Ε., τα παιδιά αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τέταρτο των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων εκ των οποίων τα περισσότερα είναι κορίτσια που αποτελούν αντικείμενο εμπορίας με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση.

Σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών - Στοιχεία για Ελλάδα

Στην Ελλάδα σύμφωνα με τα διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα (2011) του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού (Ι.Υ.Π.) το ποσοστό ανέρχεται στο 16%, ενώ στο 7,6% των παιδιών αυτές οι τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία αφορούν σεξουαλική βία με σωματική επαφή και στο 3% εξ αυτών βιασμό ή απόπειρα βιασμού. Η συγκεκριμένη έρευνα αποτέλεσε μέρος μιας ευρύτερης έρευνας που το Ι.Υ.Π. συντόνισε σε 9 Βαλκανικές χώρες. Στη χώρα μας διεξήχθη σε τυχαία επιλεγμένο δείγμα 15.320 μαθητών, με ανώνυμα ερωτηματολόγια και στο σύνολο των φορέων αναφοράς (των τομέων της υγείας, της πρόνοιας, της προστασίας του πολίτη, της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης) και είναι η πληρέστερη που έχει διεξαχθεί μέχρι στιγμής στη χώρα, δεδομένης και της δυσκολίας καταγραφής του φαινομένου.

Ελάχιστα περιστατικά φτάνουν στις αρχές

Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 9 στους 10 δράστες είναι από το στενό οικογενειακό, συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον του παιδιού. Αυτό καθιστά πιο δύσκολη την αντιμετώπιση του φαινομένου καθώς συχνά τα παιδιά-θύματα εκβιάζονται συναισθηματικά, φοβούνται, παραπλανώνται και αποτρέπονται από το να μιλήσουν για αυτό που τους συμβαίνει. Αυτό δημιουργεί πρόσθετες προκλήσεις στην αποτελεσματική ανίχνευση, διερεύνηση και αντιμετώπιση του φαινομένου.

Ελάχιστα περιστατικά φτάνουν στις αρχές: στην ίδια έρευνα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, τα περιστατικά που καταγράφηκε ότι έφταναν σε γνώση όχι μόνο των εισαγγελικών και αστυνομικών αρχών αλλά και κάθε άλλου φορέα υγείας, πρόνοιας ή εκπαίδευσης του κυβερνητικού και μη κυβερνητικού τομέα άγγιζαν μόλις το 0,07% των εκτιμώμενων κρουσμάτων, ποσοστό που αντιστοιχεί σε λιγότερο από 2 στα 100 παιδιά-θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Τα υπόλοιπα περιστατικά καλύπτονται από σιωπή και, ιδιαίτερα, στις πιο ευάλωτες κατηγορίες παιδιών τα ποσοστά αναφοράς είναι ακόμα μικρότερα.

Παράγοντας επιδείνωσης του προβλήματος είναι ότι, τις περισσότερες φορές, σε περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών δεν υπάρχουν μάρτυρες με αποτέλεσμα τα καταγγέλλοντα θύματα να οδηγούνται σε ιατροδικαστική εξέταση, ενώ σύμφωνα με ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας, ιατροδικαστικά σωματικά ευρήματα υφίστανται σε λιγότερο του 5% των περιπτώσεων.

Τα πιο ευάλωτα παιδιά,είναι ακόμα πιο εκτεθειμένα στον κίνδυνο σεξουαλικής θυματοποίησής τους κατά την διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας. Τα παιδιά με αναπηρία υπολογίζεται από ερευνητές ότι διατρέχουν 10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική τους ηλικία σε σχέση με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης.

Επιπλέον, σύμφωνα με την UNICEF πάνω από 1 στα 4 παιδιά που διαβιούν σε ιδρύματα παιδικής προστασίας υφίστανται σεξουαλική κακοποίηση ενόσω βρίσκονται σε καθεστώς κοινωνικής φροντίδας.

Αυξημένη συχνότητα σεξουαλικής θυματοποίησης βρίσκεται σε όλες τις ομάδες των πιο ευάλωτων παιδιών, όπως παιδιά μετανάστες και πρόσφυγες, όσα ζουν σε ακραία φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό και εκείνα που ζουν στο δρόμο.

Επιπτώσεις της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών

Οι επιπτώσεις της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών είναι σοβαρές, μερικές φορές διατηρούνται δια βίου και εκδηλώνονται είτε άμεσα, με σειρά ψυχολογικών, σωματικών, κοινωνικών και μαθησιακών προβλημάτων των παιδιών είτε μεταγενέστερα, στην ενήλικη ζωή τους. Έχει εκτιμηθεί ότι αυτού του είδους οι αντίξοες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας συνδέονται τόσο με αυξημένη συχνότητα προβλημάτων ψυχικής υγείας, μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και επαγγελματικές προοπτικές, όσο και με αυξημένη συχνότητα σωματικών προβλημάτων υγείας λόγω του χρόνιου στρες που προκαλείται στα θύματα. Σε οικονομικό επίπεδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι για κάθε δολάριο που οι κοινωνίες δαπανούν για την πρόληψη του φαινομένου εξοικονομούν πάνω από 20 δολάρια αποτρέποντας τις ποικίλες και δυσμενείς επιπτώσεις του.

Καθίσταται επιτακτικότερη από ποτέ η άμεση ανάληψη πρωτοβουλιών από τις σύγχρονες κοινωνίες για να ενθαρρύνεται η αποκάλυψη από τα ίδια τα παιδιά θύματα, να εντοπίζονται όσο το δυνατόν πιο πρώιμα τα κρούσματα και να διερευνώνται ενδελεχώς όλες οι καταγγελίες ή οι υπόνοιες ότι ένα παιδί κακοποιείται σεξουαλικά. Είναι μη αποδεκτό μια τέτοια υπόνοια ή καταγγελία να αφήνεται αδιερεύνητη και σε κάθε περίπτωση να μην οδηγεί στις κατάλληλες ενέργειες για την προστασία του παιδιού και την δίωξη του δράστη. Ειδικές προκλήσεις προκύπτουν κατά τον εντοπισμό των θυμάτων ορισμένων εγκλημάτων, όπως η εμπορία ανθρώπων ή η σεξουαλική κακοποίηση, όπως τονίζεται στη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των θυμάτων (2020-2025).

Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Κακοποίηση και Εκμετάλλευση 2022-2027

Η κυβέρνηση εκπόνησε πέρυσι Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για την προστασία των παιδιών από το έγκλημα της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης 2022 -2027 με στόχο την αποτελεσματική προστασία των παιδιών μέσω συγκεκριμένων πολιτικών και μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης της σεξουαλικής κακοποίησης, καθώς και η ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση όλης της κοινωνίας για την προστασία των δυνητικών θυμάτων και την έγκαιρη αποκάλυψη των δυνητικών θυτών.