Ενδομητρίωση ονομάζεται η κλινική αυτή κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από τον εντοπισμό εστιών ιστού όμοιο με τον ενδομητρικό ιστό εκτός της ενδομητρικής κοιλότητας. Ο ιστός αυτός ονομάζεται ενδομητριωσικός ιστός και είναι δυνατόν να εντοπισθεί επί οποιουδήποτε οργάνου της κοιλιάς, αλλά συχνότερα στις ωοθήκες και στις σάλπιγγες.
Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα της ενδομητρίωσης;
Τα βασικά συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι ο πόνος στην πυελική περιοχή και η υπογονιμότητα.
Τι γνωρίζουμε για τους μηχανισμούς πρόκλησης πόνου στην ενδομητρίωση;
Ο πόνος της ενδομητρίωσης δεν αντικατοπτρίζει κατ’ απόλυτον τρόπο την έκτασή της. Έτσι, δεν αποκλείεται μία γυναίκα με σοβαρή ενδομητρίωση να μην αναφέρει ιδιαίτερα έντονο άλγος, ενώ γυναίκα με λιγότερο εκτεταμένες κοιλιακές εμφυτεύσεις ενδομητριωσικού ιστού, να υποφέρει σημαντικά. Αυτό άλλωστε κατέδειξε τόσο μελέτη του 1996, όσο και μελέτη του 2001.
Όπως περιγράφεται και σε πόρισμα σε πόρισμα επιτροπής της Αμερικανικής Ένωσης Αναπαραγωγικής Ιατρικής (American Society for Reproductive Medicine) του 2014 τρείς είναι οι βασικοί μηχανισμοί, που έχουν θεωρητικά περιγραφεί, προκειμένου να εξηγηθεί η πρόκληση άλγους εξαιτίας της εμφύτευσης ενδομητριωσικού ιστού στην κοιλιά:
- πόνος από ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος
- πόνος από την επίδραση της αιμορραγίας του ενδομητριωσικού ιστού
- πόνος από την επίδραση του ενδομητριωσικού ιστού επί του νευρικού συστήματος
Πώς το ανοσοποιητικό σύστημα προκαλεί πόνο στην περίπτωση της ενδομητρίωσης;
Ανοσοποιητικό σύστημα ονομάζεται το «σύστημα αμύνης» του οργανισμού έναντι βλαπτικών παραγόντων, όπως είναι ιοί, μικρόβια ή καρκινικά κύτταρα.
Ο ενδομητριωσικός ιστός, που εμφυτεύεται σε διάφορα σημεία της κοιλιάς, αντιμετωπίζεται από τους τοπικούς μηχανισμούς του ανοσοποιητικού συστήματος ως «ξένο σώμα» για τη συγκεκριμένη περιοχή του σώματος.
Έτσι με την εμφύτευσή του σε διάφορα σημεία της κοιλιάς, προκαλεί την ενεργοποίηση των συγκεκριμένων τοπικών μηχανισμών του ανοσοποιητικού συστήματος. Η ενεργοποίηση των μηχανισμών αυτών ως αποτέλεσμα έχει την παραγωγή ουσιών, οι οποίες σχετίζονται με την εκδήλωση πόνου.
Πώς η αιμορραγία του ενδομητριωσικού ιστού εντός της κοιλιάς προκαλεί πόνο;
Ο ενδομητριωσικός ιστός «αιμορραγεί» εντός της κοιλιάς κατ’ αναλογίαν με το ενδομήτριο, το οποίο «αιμορραγεί κυκλικά», αλλά εντός της κοιλότητας της μήτρας.
Όμως, στη μεν περίπτωση του ενδομητρίου το αίμα εξέρχεται στον κόλπο μέσω του τραχήλου με την έμμηνο ρύση, αλλά στη δε περίπτωση του ενδομητριωσικού ιστού το αίμα παραμένει εντός της κοιλιάς, όπου προκαλεί χρόνια φλεγμονή. Η χρόνια αυτή φλεγμονή συνδέεται με την παραγωγή ουσιών, που συνδέονται με την εκδήλωση πόνου.
Επιπροσθέτως, η φλεγμονή αυτή ως αποτέλεσμα φαίνεται, να έχει τη δημιουργία συμφύσεων («μεμβρανών» δηλαδή, οι οποίες «καθηλώνουν» τα όργανα της κοιλιάς). Τέτοιες συμφύσεις παρεμποδίζουν την κινητικότητα και κατ’ επέκτασιν τη λειτουργία οργάνων, όπως οι σάλπιγγες, το έντερο και η ουρήθρα. Τοιουτοτρόπως, εκδηλώνεται αντίστοιχα υπογονιμότητα, άλγος στο έντερο (π.χ. δυσχεσία) και στην ουρήθρα (δυσουρία).
Πώς ο ενδομητριωσικός ιστός επηρεάζει τη λειτουργία των νεύρων, με αποτέλεσμα να προκληθεί άλγος;
Ο ενδομητριωσικός ιστός καταρχήν, διηθεί («εισχωρεί» ή «αγκαλιάζει») τα νεύρα της περιοχής της πυέλου, όπως το ισχιακό (βλ. εικόνα) και έτσι εκδηλώνεται πόνος κατά μήκος των νεύρων αυτών. Η θεωρία μάλιστα της εμπλοκής του νευρικού συστήματος έχει λάβει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη προσοχή.
Αναφέρουμε χαρακτηριστικά μελέτη του 2011, στην οποία περιγράφεται μία αρκετά «γοητευτική» σχετική θεωρία.Ο συλλογισμός των μελετητών αυτών αφετηρία έχει το γεγονός, πως ο ενδομητριωσικός ιστός, προκειμένου να «επιβιώσει και να αναπτυχθεί» απαιτεί τη δημιουργία αιμοφόρων αγγείων, που θα καταλήγουν σε αυτόν. Έτσι από τον ενδομητριωσικό ιστό παράγονται ουσίες, οι οποίες προκαλούν την τοπική δημιουργία νέων αγγείων (η διαδικασία ονομάζεται αγγειογένεση).
Τα αιμοφόρα αγγεία όμως διαθέτουν επί του τοιχώματός τους νεύρωση. Συνεπώς, μαζί με τα νέα αγγεία δημιουργούνται και νέα νεύρα, τα οποία και τελικά μεταφέρουν τα αλγεινά ερεθίσματα (τα «επώδυνα» ερεθίσματα δηλαδή) στον εγκέφαλο.
Δια του μηχανισμού αυτού οι επιστήμονες αποπειρώνται να εξηγήσουν την εκδήλωση πόνου, ακόμα και όταν ο ενδομητριωσικός ιστός δεν εντοπίζεται εμφυτευμένος πλησίον γνωστών νεύρων.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Vercellini P, Trespidi L, De Giorgi O, Cortesi I, Parazzini F, Crosignani PG. Endometriosis and pelvic pain: relation to disease stage and localization. Fertil Steril. 1996 Feb;65(2):299-304. PMID: 8566252.
Gruppo Italiano per lo Studio dell'Endometriosi. Relationship between stage, site and morphological characteristics of pelvic endometriosis and pain. Hum Reprod. 2001 Dec;16(12):2668-71. doi: 10.1093/humrep/16.12.2668. PMID: 11726593.
Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Treatment of pelvic pain associated with endometriosis: a committee opinion. Fertil Steril. 2014 Apr;101(4):927-35. doi: 10.1016/j.fertnstert.2014.02.012. Epub 2014 Mar 13. Erratum in: Fertil Steril. 2015 Aug;104(2):498. PMID: 24630080.
Stratton P, Berkley KJ. Chronic pelvic pain and endometriosis: translational evidence of the relationship and implications. Hum Reprod Update. 2011 May-Jun;17(3):327-46. doi: 10.1093/humupd/dmq050. Epub 2010 Nov 23. PMID: 21106492; PMCID: PMC3072022.
