Πώς να μιλήσουμε για το πένθος στο μικρό παιδί με τη μέθοδο Montessori

Θάνατος, αρρώστια, λέξεις που μοιάζουν απαγορευμένες και δεν μπορούν εύκολα να ειπωθούν μπροστά σε ένα μικρό παιδί. Πρέπει, όμως, στα αλήθεια να είναι έτσι; Και αν τελικά αποφασίσουμε πως το νήπιο δεν πρέπει να εκτεθεί στο άκουσμα αυτών των λέξεων, τότε αναρωτιέμαι πόσο εύκολο είναι να ωραιοποιήσει ή ακόμη και να αποκρύψει κανείς την αλήθεια; Πρέπει να είναι πολύ δύσκολο για τους ενήλικες και εξουθενωτικό για όλη την οικογένεια όταν πλανώνται τέτοιου είδους μυστικά.

Από την άλλη θα μου πείτε… μα είναι εύκολο να μιλήσουμε στο παιδί για τέτοια θέματα; Σίγουρα σε πολλούς φαντάζει ακατόρθωτο. Τόσο που η απόκρυψη της αλήθειας μέσω των μικρών αθώων φαινομενικά ψεμάτων μοιάζει να είναι η πιο εύκολη οδός.

Ας ξεκινήσουμε, όμως, από το πιο δύσκολο και ίσως και από το πιο σημαντικό. Και αυτό δεν είναι άλλο από την απώλεια. Το κλειδί στην επικοινωνία μας με το παιδί εδώ είναι η ειλικρίνεια και η ευθύτητα. Όσο πιο σύντομες και απλές είναι οι φράσεις που θα ειπωθούν από εμάς τόσο πιο εύκολα και ανώδυνα θα περάσει το μήνυμα στο παιδί.

Φράσεις όπως «έφυγε, μας άφησε, πήγε στον ουρανό, έγινε άγγελος» ναι μεν φαντάζουν ιδανικές, ωστόσο θα μπερδέψουν πολύ το μικρό παιδί. Αντιθέτως η λέξη «πέθανε» θα καταστήσει το μήνυμα κατανοητό και σαφές.

Τα νήπια δεν μπορούν να αντιληφθούν εύκολα την έννοια του θανάτου. Πολλές φορές πιστεύουν πως ο νεκρός θα επανέλθει και πως η κατάστασή του δεν είναι άλλη παρά αυτή του ύπνου. Πώς, λοιπόν, μπορούν να διαχωρίσουν τα παιδιά τον ύπνο από τον θάνατο; Εδώ οι απαντήσεις που θα δοθούν στο παιδί όταν και εάν τυχόν θέσει κάποια ερωτήματα πρέπει να είναι και πάλι ξεκάθαρες, χωρίς περιττές πληροφορίες. Το πρώτο, που μου έρχεται στο μυαλό είναι η διαδικασία της αναπνοής. Εξηγώντας, λοιπόν, πως κάποιος που έχει πεθάνει δεν αναπνέει πια, διαφοροποιούμε τον θάνατο από τον ύπνο.

Μια ακόμη ιδέα είναι με κάποια αφορμή να μελετήσει το παιδί ένα νεκρό σώμα. Θα μπορούσε να είναι ένα έντομο ή ακόμη και κάποιο πτηνό στον δρόμο. Και μπορεί εσάς ως ενήλικες να σας φαίνεται άκρως αποκρουστικό και μακάβριο, ωστόσο, μια τέτοια διαδικασία για τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Είναι, βλέπετε, εξαιρετικοί παρατηρητές μιας και απομονώνουν με ευκολία το συναίσθημα και παρατηρούν αντικειμενικά αυτό που βλέπουν. Έτσι εάν δεν ακούσουν τον ενήλικα να φορτίζει αρνητικά το κλίμα χρησιμοποιώντας εκφράσεις που δείχνουν μελαγχολία και λύπη θα μελετήσουν το νεκρό σώμα με απίθανη ωριμότητα και τα συμπεράσματά τους θα είναι εντυπωσιακά.

Μιλάμε στο παιδί για τον κύκλο της ζωής

Ακόμη, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε στο παιδί για τον κύκλο της ζωής δίνοντας ως παράδειγμα ένα λουλούδι. Το πώς ένα λουλούδι φυτρώνει στη γη, μεγαλώνει, ανθίζει και στο τέλος μαραίνεται είναι κάτι που το παιδί μπορεί να κατανοήσει. Αν επομένως δυσκολεύεστε με οποιοδήποτε άλλο ζωντανό οργανισμό ίσως κάτι απλό, όπως ένα φυτό, βοηθήσει.

Έπειτα, πολύ σημαντικό ρόλο παίζει ο λόγος μας. Εμείς οι ενήλικες πολλές φορές θεωρούμε πως για να κατανοήσει κάτι το παιδί οφείλουμε να το επαναλάβουμε, να το επεξηγήσουμε και να το αναδιατυπώσουμε. Στην πραγματικότητα, όμως, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Για να κατανοήσει κάτι το παιδί χρειάζονται όσο το δυνατόν λιγότερες λέξεις και στη συνέχεια θα πρέπει να σωπάσουμε. Και τι να εννοώ άραγε λέγοντας να σωπάσουμε; Δώστε χρόνο στο παιδί να επεξεργαστεί την κάθε πληροφορία. Αφήστε το να θέσει εκείνο τα δικά του ερωτήματα και να σας εκφράσει τις δικές του απορίες. Το παιδί σας για μια ακόμη φορά θα σας εκπλήξει. Οι ερωτήσεις θα είναι πολύ συγκεκριμένες και θα το βοηθήσουν να κατανοήσει στον βαθμό που εκείνο είναι έτοιμο. Ειδικά με τέτοιου είδους θέματα, το να βομβαρδίσουμε το παιδί με πληροφορία προσδίδει ένα άγχος και μαρτυράει μία αγωνία από μέρους μας. Δοκιμάστε να σωπάσετε, και να περιμένετε τη δική του απόκριση. Και ας μην ξεχνάμε πως κάθε παιδί διαχειρίζεται τις καταστάσεις διαφορετικά και έτσι, ακόμη και δύο παιδιά στην ίδια οικογένεια μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικές αντιδράσεις ή και ερωτήσεις.

Όπως και να έχει, καλό είναι να θυμόμαστε πως τα παιδιά μας σ’ αυτές τις ηλικίες είναι εξαιρετικά στο να ακούνε, αρκεί να τους μιλάμε με λόγια απλά και κατανοητά. Επίσης, μπορούν να αφουγκραστούν τα συναισθήματά μας και έτσι, είναι σοφό να μην κρυβόμαστε. Μια απώλεια θα φέρει θλίψη, τα άτομα στο κοντινό περιβάλλον θα θρηνήσουν και οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα πέρα από αυτό θα ήταν ένα τέχνασμα για να ωραιοποιήσει ο ενήλικας την κατάσταση για το παιδί. Στο παιδί, όμως, δε χρειάζεται να ωραιοποιούμε καμιά κατάσταση μιας και όλα είναι βγαλμένα απ’ τη ζωή. Ξέρω πως ο στόχος είναι να το προστατεύσουμε, όμως, στην πραγματικότητα αυτό θα το κατορθώσουμε μόνο διδάσκοντάς του την ίδια τη ζωή.

Πέγκυ Τζάννε
German & English Childhood Educator

Μη διστάσεις να μοιραστείς τις σκέψεις σου μαζί μου! Θα με βρεις στο Instagram και TikTok