Η εμμηνόπαυση σχετίζεται με τη μυϊκή αδυναμία στις γυναίκες; Ο γυναικολόγος απαντά

Ο εμμηνορρυσιακός κύκλος, η λεγόμενη περίοδος, είναι ένα γεγονός, που καθορίζει τη ζωή της γυναίκας, τόσο σε επίπεδο σωματικό, όσο και σε επίπεδο ψυχικό. Η εμφάνιση της πρώτης περιόδου στην εφηβεία, ονομάζεται εμμηναρχή, ενώ η αναστολή του εμμηνορρυσιακού κύκλου ονομάζεται εμμηνόπαυση. Λέμε, πως μια γυναίκα έχει μπει στην εμμηνόπαυση, όταν για δώδεκα συναπτούς μήνες δεν έχει περίοδο.

Μπορούμε να προβλέψουμε πότε θα έρθει η εμμηνόπαυση;

Πότε οι γυναίκες εισέρχονται στην εμμηνόπαυση;

Κατά μέσο όρο η εμμηνόπαυση επέρχεται στην ηλικία των 51 ετών. Το ηλικιακό φάσμα εντός του οποίου είναι πιθανότερο μια γυναίκα να έχει την εμπειρία της εμμηνόπαυσης κυμαίνεται μεταξύ των 48 και των 55 ετών.

Υπάρχει όμως και ποσοστό 1% περίπου των γυναικών, οι οποίες θα βιώσουν τη λεγόμενη πρόωρη εμμηνόπαυση πριν την συμπλήρωση του 40ου έτους της ηλικίας τους.

Πρόωρη εμμηνόπαυση: Πώς μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα

Ας δούμε συνοπτικά ποια είναι η δομή του μυός

Η μυϊκή ίνα είναι όρος κατ’ ουσίαν συνώνυμος με τον όρο «μυϊκό κύτταρο». Εντός εκάστης μυϊκής ίνας συναντάμε μυϊκά ινίδια, τα οποία αποτελούνται από τις πρωτεΐνες ακτίνη και μυοσίνη, δια της αλληλεπίδρασης των οποίων επιτυγχάνεται η μυϊκή σύσπαση. Οι μυϊκές ίνες είναι οργανωμένες σε μυϊκά δεμάτια και το σύνολο των μυϊκών δεματίων περιβάλλεται από μία μεμβράνη, που ονομάζεται επιμύσιο. Από το επιμύσιο ξεκινάει o τένοντας, που μοιάζει με κορδόνι και συνδέει το μυ με το οστό (βλ. εικόνα).

Ακολουθεί μία σχηματική απεικόνιση μίας μυϊκής ίνας (δηλαδή ενός μυϊκού κυττάρου) σκελετικού μυός, η οποία αποτελεί και τη λειτουργική μονάδα του μυός και είναι υπεύθυνη για τη σύσπασή του. Η μυϊκή ίνα περιβάλλεται από κυτταρική μεμβράνη, η οποία στην προκειμένη περίπτωση ονομάζεται σαρκόλλημα και περιέχει ινίδια, που εμπλέκονται στη μυϊκή σύσπαση.

Παρατηρούμε, πως εν αντιθέσει με τα κοινά κύτταρα, η μυϊκή ίνα είναι κυλινδρική και περιέχει όχι έναν αλλά περισσότερους πυρήνες, οι οποίοι μάλιστα δεν εντοπίζονται στο κέντρο του κυττάρου, αλλά στην περιφέρειά του. Οι μυϊκές ίνες σχηματίζονται κατά την εμβρυϊκή ζωή δια της «συγχώνευσης» μονοπύρηνων κυττάρων, που ονομάζονται μυοβλάστες.

Η κάθε μυϊκή ίνα «ενεργοποιείται» από έναν νευρώνα (έτσι ονομάζεται το νευρικό κύτταρο) (βλ. εικόνα)

Τα νευρικά κύτταρα παράγουν ηλεκτρικά σήματα (ώσεις), τα οποία κινούνται από τους δενδρίτες, προς το σώμα και μέσω της νευρικής ίνας προς τις νευραξονικές απολήξεις. Τα ηλεκτρικά αυτά σήματα «περνάνε» στη μυϊκή ίνα μέσω της νευρομυϊκής σύναψης (βλ. εικόνα), η οποία αποτελεί κατ’ ουσίαν και το «σημείο επαφής» της μυϊκής ίνας και του αντίστοιχου νευρώνα. Τα διαβιβασθέντα μέσω της σύναψης ηλεκτρικά σήματα προκαλούν και τη σύσπαση της μυϊκής ίνας.

Πώς αλλάζει το μυϊκό σύστημα της γυναίκας μετά την εμμηνόπαυση;

Η διαδικασία της γήρανσης έχει συνδεθεί με τη φθίση (παρακμή, φθορά) τόσο της δομής, όσο και της λειτουργίας του σώματος. Παραδείγματα του φαινομένου αυτού είναι η μείωση της οστικής πυκνότητας, που οδηγεί στην οστεοπόρωση, καθώς και η μείωση τόσο της μυϊκής μάζας, όσο και της μυϊκής δύναμης. Σε γενικές γραμμές, φαίνεται, πως από την ηλικία των 20 ετών και έπειτα καταγράφεται μείωση της μυϊκής μάζας ίση με 0,4 με 0,8 κιλά ανά δεκαετία ζωής. Εντούτοις, η συγκεκριμένη μείωση δεν ξεκινάει σε όλους στην ίδια ακριβώς ηλικία και ο ρυθμός της διαφέρει από άτομο σε άτομο, ενώ εξαρτάται και από το φύλο. Έχει διατυπωθεί δε η υπόθεση, πως η μείωση τη μυϊκής μάζας ξεκινάει νωρίτερα και εκτυλίσσεται ταχύτερα. Οι δε γυναίκες στην ηλικία των 65 με 69 ετών παρουσιάζονται κατά κανόνα πιο αδύναμες από άνδρες ηλικίας 85 με 89 ετών.

Τη σχετιζόμενη μείωση της μυϊκής μάζας ακολουθεί και η μείωση της μυϊκής δύναμης. Μάλιστα ο όρος, που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τη σχετιζόμενη με την ηλικία σταδιακή μείωση της μυϊκής δύναμης, είναι «δυναπενία» (dynapenia).

Διατροφή και εμμηνόπαυση: Τι πρέπει να προσέχουμε τους καλοκαιρινούς μήνες;

Γιατί παρουσιάζεται μείωση της μυϊκής μάζας και της μυϊκής δύναμης μετά την εμμηνόπαυση;

Μετά την εμμηνόπαυση οι ωοθήκες παύουν κατ’ ουσίαν να παράγουν ορμόνες και κυρίως οιστρογόνα. Τα επιστημονικά στοιχεία καταδεικνύουν, πως η μείωση της παραγωγής οιστρογόνων είναι και ο «κύριος ένοχος» για την πτώση της μυϊκής μάζας και της μυϊκής δύναμης μετά την εμμηνόπαυση.

Ποιες είναι οι συνέπειες της μείωσης της μυϊκής μάζας και της μυϊκής δύναμης μετά την εμμηνόπαυση;

Η απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης έχει συσχετισθεί με αύξηση των πιθανοτήτων πτώσης και εν γένει απώλειας της λειτουργικής ανεξαρτησίας, ενώ η κατάσταση αυτή σχετίζεται και με αύξηση και της θνησιμότητας.

Πώς θα μπορούσα να επιτύχω αύξηση της μυϊκής μάζας και της μυϊκής δύναμης μετά την εμμηνόπαυση;

Ιδιαίτερα χρήσιμη στην προσπάθεια αποκατάστασης της μυϊκής μάζας και της μυϊκής δύναμης μετά την εμμηνόπαυση είναι η εφαρμογή της ηλεκτρομαγνητικής τεχνολογίας HIFEM. Ο όρος «HIFEM» είναι ένα αρκτικόλεξο (ακρωνύμιο), το οποίο δημιουργείται από τις λέξεις High – Intensity Focused ElectroMagnentic Technology, ή σε ελληνική απόδοση: Τεχνολογία Εστιασμένης Υψηλής Έντασης Ηλεκτρομαγνητικής Ενέργειας. Δια της τεχνολογίας αυτής επιτυγχάνεται ενεργοποίηση συγκεκριμένων νευρικών ομάδων και κατ’ επέκτασιν των μυών, τις οποίες οι συγκεκριμένες νευρικές ομάδες νευρώνουν, προκειμένου να επιτευχθεί ενδυνάμωσή τους.

9 συχνές δερματικές αλλαγές στην εμμηνόπαυση και πώς να τις αντιμετωπίσετε

Ισχυροί ηλεκτρομαγνητικοί παλμοί εκπέμπονται από τις κεφαλές της συσκευής HIFEM. Οι κεφαλές της συσκευής HIFEM εφάπτονται επί της περιοχής του σώματος, που μας ενδιαφέρει (βλ. εικόνα) και δια των μαγνητικών πεδίων, που αυτές παράγουν, «εξάπτονται» τα υποκείμενα νεύρα. Τα συγκεκριμένα νεύρα παράγουν με τη σειρά τους ηλεκτρικές ώσεις, δια των οποίων ενεργοποιούνται οι μύες, που τα νεύρα αυτά νευρώνουν. Έτσι προκαλούνται ακούσιες μυϊκές συσπάσεις, ήτοι συσπάσεις ανεξάρτητες από την εγκεφαλική λειτουργία.

Οι συσπάσεις, που επιτυγχάνονται δια της ενεργοποίησης των μυών μέσω της τεχνολογίας HIFEM υπερβαίνουν σε ισχύ τη Μέγιστη Εκούσια Σύσπαση. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για «υπερμέγιστη» μυϊκή ενεργοποίηση (supramaximal muscular stimulation). Αυτού του είδους η ενεργοποίηση των μυών οδηγεί σε μυϊκή υπερτροφία.

Με τον όρο μυϊκή υπερτροφία αναφερόμαστε στην αύξηση της συνολικής μάζας, αλλά και της διαμέτρου ενός μυός. Κατά κανόνα η μυϊκή υπερτροφία σχετίζεται με αύξηση της μυϊκής δύναμης.

Πώς εφαρμόζεται η τεχνολογία HIFEM, όσον αφορά την αύξηση της μυϊκής μάζας και της μυϊκής δύναμης, σε γυναίκες στην εμμηνόπαυση;

Μελέτες, τόσο σε χοίρους, όσο και σε αρουραίους, στα πλαίσια των οποίων τα εν λόγω ζώα υποβλήθηκαν σε θεραπεία με ηλεκτρομαγνητικούς παλμούς και στη συνέχεια οι μύες τους εξετάσθηκαν κάτω από το μικροσκόπιο, κατέδειξαν, ότι η εν λόγω θεραπείες προκαλούν υπερτροφία των μυϊκών ινών και ενίοτε τη δημιουργία νέων μυϊκών ινών.

Παρατηρήσεις όμως και στον άνθρωπο επιβεβαίωσαν την αποτελεσματικότητα της τεχνολογίας HIFEM στην επίτευξη υπερτροφίας των μυών των γλουτών, της γαστροκνημίας (γάμπας) και των άνω άκρων, αλλά και των μηρών. Φαίνεται, δε, πως η εφαρμογή της μυϊκής ενεργοποίησης δια ηλεκτρομαγνητικών παλμών ενδέχεται να είναι χρήσιμη ακόμα και στην αποκατάσταση της κινητικότητας ατόμων, που υπέστησαν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Τετρακέφαλος ονομάζεται ο μυς, που εντοπίζεται στην πρόσθια επιφάνεια του μηρού και αποτελείται κατ’ ουσίαν από τέσσερις μύες, τρεις πλατείς (έσω, μέσω και έξω) και τον ορθό μηριαίο. Η ομάδα αυτή των μυών προκαλούν την έκταση (το «τέντωμα») της άρθρωσης του γονάτου, συμβάλλουν στην εν γένει σταθερότητα της σημαντικής αυτής άρθρωσης και είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τη βάδιση.

Οι συντάκτες μελέτης, στην οποία συμμετείχαν 100 γυναίκες, που είχαν ήδη εισέλθει στην εμμηνόπαυση, με ηλικίες από 55 έως 75 ετών και διήγαν («ακολουθούσαν») καθιστική ζωή, κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως η ενδυνάμωση του τετρακεφάλου μυός συνδράμει στη βελτίωση της αίσθησης της ισορροπίας, αλλά και στη μείωση των πιθανοτήτων πτώσης.

Η εφαρμογή μάλιστα της ενεργοποίησης των μυών δια ηλεκτρομαγνητικών παλμών σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας συνδέεται με αύξηση της μυϊκής δύναμης των τετρακεφάλων, όπως κατάδειξαν τα στοιχεία, που προέκυψαν από μελέτη, στην οποία συμμετείχαν άτομα με μέση ηλικία τα 83,8 έτη. Η δε εφαρμογή της εν λόγω θεραπείας επί των τετρακεφάλων σε άτομα, που υπεβλήθησαν σε χειρουργείο αντικατάστασης της άρθρωσης του ισχίου και συμμετείχαν σε επιστημονική μελέτη, οδήγησε σε ενδυνάμωση των συγκεκριμένων μυών, αλλά και σε βελτίωση της ισορροπίας και της βάδισης. Επίσης, χάρη στην ενεργοποίηση των τετρακεφάλων μυών με ηλεκτρομαγνητικούς παλμούς είναι δυνατόν να επιτευχθεί βελτίωση της λειτουργίας της άρθρωσης του γόνατος και μείωση του πόνου σε αυτή σε άτομα με οστεοαρθρίτιδα (Lee & Nam, 2021).

Πόσες συνεδρίες θα χρειαστούν;

Κατά κανόνα συστήνεται η γυναίκα να υποβληθεί σε 7 με 8 θεραπείες με την τεχνολογία HIFEM (1 με 2 θεραπείες την εβδομάδα).

Εξάψεις στην εμμηνόπαυση - Πώς επηρεάζουν τη σεξουαλική ζωή; (vid)

Πόσο σύντομα θα δω αποτελέσματα;

Η γυναίκα κατά κανόνα διαπιστώνει άμεσα βελτίωση των συμπτωμάτων ήδη από τις πρώτες συνεδρίες και η κατάσταση βαίνει βελτιούμενη, όσο η θεραπεία προχωρά.

Τα αποτελέσματα είναι μόνιμα;

Ενδέχεται να χρειαστεί κάποια «σύντομη» θεραπεία μετά από περίπου 12 μήνες, η οποία να περιλαμβάνει λιγότερες συνεδρίες. Πάντως η διάρκεια των αποτελεσμάτων εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και από τον τρόπο ζωής της γυναίκας. Επομένως, είναι σημαντικό αυτή να ενσωματώσει κατά το δυνατόν στη ζωή της τη φυσική δραστηριότητα, όπως το περπάτημα και φυσικά τη σωστή διατροφή.

Δείτε στο παρακάτω video, πώς η ηλεκτρομαγνητική θεραπεία HIFEM θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε ΚΑΙ την ακράτεια!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Baek J, Park N, Lee B, Jee S, Yang S, Kang S. Effects of Repetitive Peripheral Magnetic Stimulation Over Vastus Lateralis in Patients After Hip Replacement Surgery. Ann Rehabil Med. 2018 Feb;42(1):67-75. doi: 10.5535/arm.2018.42.1.67. Epub 2018 Feb 28. PMID: 29560326; PMCID: PMC5852231.}

^{Clark BC, Manini TM. Functional consequences of sarcopenia and dynapenia in the elderly. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2010 May;13(3):271-6. doi: 10.1097/MCO.0b013e328337819e. PMID: 20154609; PMCID: PMC2895460.}

^{Clark BC, Manini TM. What is dynapenia? Nutrition. 2012 May;28(5):495-503. doi: 10.1016/j.nut.2011.12.002. PMID: 22469110; PMCID: PMC3571692.}

^{Collins BC, Laakkonen EK, Lowe DA. Aging of the musculoskeletal system: How the loss of estrogen impacts muscle strength. Bone. 2019 Jun;123:137-144. doi: 10.1016/j.bone.2019.03.033. Epub 2019 Mar 28. PMID: 30930293; PMCID: PMC6491229.}

^{DiBernardo B, Chilukuri S, McCoy JD, Katz B, Goldberg DJ. High-Intensity Focused Electromagnetic Field With Synchronized Radiofrequency Achieves Superior Gluteal Muscle Contouring Than High-Intensity Focused Electromagnetic Field Procedure Alone. Aesthet Surg J Open Forum. 2023 Jan 10;5:ojac087. doi: 10.1093/asjof/ojac087. PMID: 36654971; PMCID: PMC9837370.}

^{DiBernardo B, Chilukuri S, McCoy JD, Katz B, Goldberg DJ. High-Intensity Focused Electromagnetic Field With Synchronized Radiofrequency Achieves Superior Gluteal Muscle Contouring Than High-Intensity Focused Electromagnetic Field Procedure Alone. Aesthet Surg J Open Forum. 2023 Jan 10;5:ojac087. doi: 10.1093/asjof/ojac087. PMID: 36654971; PMCID: PMC9837370.}

^{Duncan D, Dinev I. Noninvasive Induction of Muscle Fiber Hypertrophy and Hyperplasia: Effects of High-Intensity Focused Electromagnetic Field Evaluated in an In-Vivo Porcine Model: A Pilot Study. Aesthet Surg J. 2020 Apr 14;40(5):568-574. doi: 10.1093/asj/sjz244. PMID: 31665217; PMCID: PMC7154795.}

^{Duncan DI. Combination treatment for buttock and abdominal remodeling and skin improvement using HIFEM procedure and simultaneous delivery of radiofrequency and targeted pressure energy. J Cosmet Dermatol. 2021 Dec;20(12):3893-3898. doi: 10.1111/jocd.14554. Epub 2021 Oct 22. PMID: 34679227; PMCID: PMC9298235.}

^{Duncan DI. Safety and Efficacy of Simultaneous Application of High-intensity Focused Electromagnetic Field and Synchronized Radiofrequency for Non-invasive Fat Reduction and Muscle Toning in Inner Thighs: Magnetic Resonance Imaging Evaluation. J Clin Aesthet Dermatol. 2022 Aug;15(8):28-32. PMID: 36061479; PMCID: PMC9436229.}

^{Halaas Y, Duncan D, Bernardy J, Ondrackova P, Dinev I. Activation of Skeletal Muscle Satellite Cells by a Device Simultaneously Applying High-Intensity Focused Electromagnetic Technology and Novel RF Technology: Fluorescent Microscopy Facilitated Detection of NCAM/CD56. Aesthet Surg J. 2021 Jun 14;41(7):NP939-NP947. doi: 10.1093/asj/sjab002. PMID: 33433586; PMCID: PMC8202148.}

^{Kamiue M, Tsubahara A, Ito T, Koike Y. Effects of repetitive peripheral magnetic stimulation on knee joint extensor strength in older persons receiving day services. Jpn J Compr Rehabil Sci. 2024 Oct 28;15:49-57. doi: 10.11336/jjcrs.15.49. PMID: 39479355; PMCID: PMC11522963.}

^{Katz B, Duncan D. Lifting and Toning of Arms and Calves Using High-Intensity Focused Electromagnetic Field (HIFEM) Procedure Documented by Ultrasound Assessment. J Drugs Dermatol. 2021 Jul 1;20(7):755-759. doi: 10.36849/JDD.5878. PMID: 34232003.}

^{Keita, Takashi Hiraoka, Akio Tsubahara, Tomotaka Ito, Shin-Ichi Izumi, Kenji Yashima, Nobuhisa Iwachidou, Considerations for safety of high-frequency repetitive peripheral magnetic stimulation of skeletal muscles in rats: Assessment by histological analysis of muscles and biochemical blood tests, Japanese Journal of Comprehensive Rehabilitation Science, 2015, Volume 6, Pages 56-63, Released on J-STAGE May 10, 2016, Online ISSN 2185-5323, https://doi.org/10.11336/jjcrs.6.56, https://www.jstage.jst.go.jp/article/jjcrs/6/0/6_56/_article/-char/en}

^{Lee, Do-Youn & Nam, Seung-Min. (2021). Effects of Repetitive Peripheral Magnetic Stimulation and Exercise on Pain, Leg Muscle Strength, and WOMAC index in Knee Osteoarthritis Patients. Journal of Magnetics. 26. 341-346. 10.4283/JMAG.2021.26.3.341.}

^{Maltais ML, Desroches J, Dionne IJ. Changes in muscle mass and strength after menopause. J Musculoskelet Neuronal Interact. 2009 Oct-Dec;9(4):186-97. PMID: 19949277.}

^{Moreland JD, Richardson JA, Goldsmith CH, Clase CM. Muscle weakness and falls in older adults: a systematic review and meta-analysis. J Am Geriatr Soc. 2004 Jul;52(7):1121-9. doi: 10.1111/j.1532-5415.2004.52310.x. PMID: 15209650.}

^{Palm M. Magnetic Resonance Imaging Evaluation of Changes in Gluteal Muscles After Treatments With the High-Intensity Focused Electromagnetic Procedure. Dermatol Surg. 2021 Mar 1;47(3):386-391. doi: 10.1097/DSS.0000000000002764. PMID: 32947301.}

^{Qige Guo, Qing Pei, Jiying Dong, Advances in the research and application of high-intensity focused electromagnetic technology for fat apoptosis and body shaping, Chinese Journal of Plastic and Reconstructive Surgery, Volume 4, Issue 3, 2022, Pages 123-125, ISSN 2096-6911, https://doi.org/10.1016/j.cjprs.2022.06.005.}

^{Reggiani C, Schiaffino S. Muscle hypertrophy and muscle strength: dependent or independent variables? A provocative review. Eur J Transl Myol. 2020 Sep 9;30(3):9311. doi: 10.4081/ejtm.2020.9311. PMID: 33117512; PMCID: PMC7582410.}

^{Sant'Ana E, Meleck M, Ferrari P, Padovan R, Camargo C, Godoi S, de Assis L. Electromagnetic field for supramaximal muscle stimulation: A retrospective study of safety, efficacy, and patient satisfaction in Brazil. J Cosmet Dermatol. 2023 Apr;22(4):1266-1272. doi: 10.1111/jocd.15606. Epub 2023 Jan 31. PMID: 36718803.}

^{Silva RR, Galvão LL, Meneguci J, Santos DAT, Virtuoso Júnior JS, Tribess S. Dynapenia in all-cause mortality and its relationship with sedentary behavior in community-dwelling older adults. Sports Med Health Sci. 2022 Sep 23;4(4):253-259. doi: 10.1016/j.smhs.2022.09.002. PMID: 36600974; PMCID: PMC9806709.}

^{Sipilä S, Törmäkangas T, Sillanpää E, Aukee P, Kujala UM, Kovanen V, Laakkonen EK. Muscle and bone mass in middle-aged women: role of menopausal status and physical activity. J Cachexia Sarcopenia Muscle. 2020 Jun;11(3):698-709. doi: 10.1002/jcsm.12547. Epub 2020 Feb 3. PMID: 32017473; PMCID: PMC7296268.}

^{Smith-Ryan AE, Hirsch KR, Cabre HE, Gould LM, Gordon AN, Ferrando AA. Menopause Transition: A Cross-Sectional Evaluation on Muscle Size and Quality. Med Sci Sports Exerc. 2023 Jul 1;55(7):1258-1264. doi: 10.1249/MSS.0000000000003150. Epub 2023 Feb 24. PMID: 36878186.}

^{Teixeira LE, Silva KN, Imoto AM, Teixeira TJ, Kayo AH, Montenegro-Rodrigues R, Peccin MS, Trevisani VF. Progressive load training for the quadriceps muscle associated with proprioception exercises for the prevention of falls in postmenopausal women with osteoporosis: a randomized controlled trial. Osteoporos Int. 2010 Apr;21(4):589-96. doi: 10.1007/s00198-009-1002-2. Epub 2009 Jun 27. PMID: 19562243.}

^{Ushio, Ryu & Tamura, Kousuke & Fujikawa, Shoya & Ohsumi, Chihiro & Sawai, Shun & Yamamoto, Ryosuke & Nakano, Hideki. (2022). Clinical Application of Repetitive Peripheral Magnetic Stimulation in Rehabilitation. 10.5772/intechopen.105787.}

^{Visser M, Schaap LA. Consequences of sarcopenia. Clin Geriatr Med. 2011 Aug;27(3):387-99. doi: 10.1016/j.cger.2011.03.006. Epub 2011 May 14. PMID: 21824554.}

^{Walston JD. Sarcopenia in older adults. Curr Opin Rheumatol. 2012 Nov;24(6):623-7. doi: 10.1097/BOR.0b013e328358d59b. PMID: 22955023; PMCID: PMC4066461.}

^{Wright VJ, Schwartzman JD, Itinoche R, Wittstein J. The musculoskeletal syndrome of menopause. Climacteric. 2024 Oct;27(5):466-472. doi: 10.1080/13697137.2024.2380363. Epub 2024 Jul 30. PMID: 39077777.}

^{Yablonka-Reuveni Z. The skeletal muscle satellite cell: still young and fascinating at 50. J Histochem Cytochem. 2011 Dec;59(12):1041-59. doi: 10.1369/0022155411426780. PMID: 22147605; PMCID: PMC3283088.}