Μαμά παιδιού με σύνδρομο Down: «Είναι δύσκολος ο αγώνας, αλλά όχι το τέλος του κόσμου»

Η Παγκόσμια Ημέρα για το Σύνδρομο Down είναι μια ευκαιρία να αναδείξουμε τις ιστορίες, τις προκλήσεις και τις χαρές των ανθρώπων που ζουν με αυτό. Με αφορμή αυτή τη μέρα, η Μαρία μοιράζεται τη διαδρομή της κόρης της, Γερασιμίνας, προσφέροντάς μας μια συγκινητική ματιά στη ζωή τους, γεμάτη αγάπη, δύναμη και αποδοχή.

Η Caterina Scorsone αποκλειστικά στο Mothersblog με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για το σύνδρομο Down

«Με λένε Μαρία και είμαι 66 χρονών. Την κόρη μου τη λένε Γερασιμίνα, η οποία αυτή τη στιγμή είναι 36 χρονών, μεγαλούτσικη. Είναι ένα παιδί που γεννήθηκε με το σύνδρομο Down. Έχει δεχτεί ειδική εκπαίδευση. Έχει τελειώσει το ειδικό δημοτικό στο "Μαράσλειο". Πριν από αυτό όμως πήγαμε σε παιδικούς σταθμούς όπου ήταν τυπικά παιδιά. Προνήπιο - νηπιαγωγείο, πάλι πήγε με τυπικά παιδιά και μετά ακολουθήσαμε την ειδική εκπαίδευση μέσα από το δημόσιο ειδικό δημοτικό κι έπειτα συνέχισε σε εργαστήρια ειδικής αγωγής, όπου είναι και σήμερα. Η Γερασιμίνα ασχολείται με τα καλλιτεχνικά. Της αρέσει το θέατρο, το τραγούδι, ο χορός… ό,τι έχει να κάνει με αυτόν τον τομέα. Αυτά τα ενδιαφέροντα όχι μόνο γεμίζουν την καθημερινότητά της με χαρά, αλλά της δίνουν και την ευκαιρία να εκφράζεται δημιουργικά».

Πώς ήταν η στιγμή που μάθατε ότι το παιδί σας έχει σύνδρομο Down;

Μ.Π.: Ήταν σοκαριστικό. Μας ενημέρωσαν στο μαιευτήριο, τις πρώτες κιόλας μέρες, πως υπήρχε η υποψία ότι η Γερασιμίνα έχει σύνδρομο Down και έπρεπε να γίνει ειδική εξέταση αίματος. Υπήρξε διχογνωμία γιατί δεν είχε τα τυπικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου, αλλά ένας παιδίατρος επέμενε και προχωρήσαμε. Νιώσαμε να χάνεται η γη κάτω από τα πόδια μας, αλλά μπήκαμε αμέσως στη διαδικασία να το διαχειριστούμε.

Δεν είχε γίνει κάποια διάγνωση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;

Μ.Π.: Μιλάμε για το 1989. Ήμουν 29 ετών, με ήδη ένα υγιές παιδί και χωρίς κανένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό. Εκείνη την εποχή, δεν γίνονταν οι εξετάσεις που γίνονται σήμερα, όπως η αυχενική διαφάνεια . Η μόνη διαθέσιμη εξέταση ήταν η αμνιοπαρακέντηση , η οποία γινόταν μόνο σε γυναίκες άνω των 35 ή αν υπήρχε οικογενειακό ιστορικό. Με βάση τα τότε δεδομένα και τον προγεννητικό έλεγχο που κάναμε, δεν υπήρξε καμία ένδειξη ή προειδοποίηση.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες ανησυχίες σας στην αρχή και πώς τις αντιμετωπίσατε;

Μ.Π.: Οι ανησυχίες μας ήταν σε πολλά επίπεδα. Το πρώτο και πιο σημαντικό ήταν το πώς θα εξελιχθεί το παιδί. Ήταν ένα άγνωστο τοπίο για εμάς, παρόλο που και εγώ και ο σύζυγός μου ήμασταν στον χώρο της υγείας και των κοινωνικών επιστημών. Δεν είχαμε, όμως, προσωπική εμπειρία. Το άγχος μας ήταν αν θα μπορέσουμε να το διαχειριστούμε και πώς θα στηρίξουμε σωστά τη Γερασιμίνα.

Μια εξίσου σημαντική ανησυχία ήταν πώς θα το διαχειριστεί ο μεγάλος μας γιος. Αναρωτιόμασταν πώς θα του το πούμε, πώς θα ισορροπήσουμε τις ανάγκες και των δύο παιδιών και πώς θα τους υποστηρίξουμε δίκαια. Παράλληλα, έπρεπε να βρούμε τους κατάλληλους ειδικούς που θα μας καθοδηγούσαν και θα μας πλαισίωναν στην πορεία μας.

Πώς ήταν η σχέση των δύο παιδιών; Τα πήγαιναν καλά μεταξύ τους;

Μ.Π.: Πάρα πολύ καλά, δεν έχουμε παράπονο! Ακόμα και σήμερα δηλαδή, δόξα τω Θεώ, δεν είχαμε προβλήματα. Εντάξει, τα κλασικά θέματα που έχουν τα αδέλφια μεγαλώνοντας μεταξύ τους. Ο γιος μου την αποδέχτηκε από την αρχή. Η Γερασιμίνα ήταν πάντα μέσα σ’ όλα. Και από μεριάς δικής μας, σαν οικογένεια, σαν γονείς, εμείς και το οικογενειακό μας περιβάλλον, την αγκαλιάσαμε. Αλλά είναι και το ίδιο το παιδί, το οποίο από μόνο του έχει μια πολύ έντονη προσωπικότητα και την είχε από μικρή. Δεν είναι μόνο ότι εμείς τη βοηθήσαμε να διαμορφωθεί.

Όλοι μας λένε ότι «το δουλέψατε το παιδί σας, παρεμβήκατε, μπράβο σας», αλλά εγώ θεωρώ ότι και από μόνο του το παιδί, ο χαρακτήρας της ήταν τέτοιος, είχε και ένα δυναμικό στοιχείο μεγαλώνοντας. Όσον αφορά τον μεγάλο μας γιο, δεν θεωρώ ότι του αφήσαμε προβλήματα μέσα του. Την είχε αποδεχτεί, την είχε στις παρέες του, και σαν έφηβος την έπαιρνε μαζί του. Ακόμα και όταν σπούδαζε, την έπαιρνε μαζί του σε εξόδους. Θυμάμαι μια φορά που έχασε το σχολικό της, και μου είπε: «Μαμά, θα την έχω εγώ σήμερα μαζί μου». Την πήγε στη σχολή του, στη βιβλιοθήκη, στην εστία – ποτέ δεν την έκρυψε.

Martina Fuga: «Τα άτομα με σύνδρομο Down είναι εκείνα που διαμορφώνουν το δικό τους μέλλον»

Πώς είναι η καθημερινότητά σας ως οικογένεια; Υπάρχουν προκλήσεις που αντιμετωπίζετε καθημερινά;

Μ.Π.: Προκλήσεις αντιμετωπίζαμε όλα αυτά τα χρόνια και τώρα ακόμα περισσότερο, γιατί πάντα είχαμε σαν στόχο να βρούμε τις δραστηριότητες στην εκπαίδευση που θα βοήθαγε τη Γερασιμίνα να εξελιχτεί, και κάθε ηλικιακό στάδιο με τη κόρη μου ήταν μια καινούργια πρόκληση. Μεγαλώνοντας, εξελισσόταν το παιδί στο ρυθμό που εξελισσόταν, οπότε και εμείς έπρεπε να βρίσκουμε τρόπους να τη βοηθάμε να αναπτύξει όποιες δυνατότητες είχε, παράλληλα με την εκπαίδευση που έπαιρνε μέσα από τα εργαστήρια που πήγαινε. Οπότε κάθε στάδιο νομίζω στα παιδιά αυτά είναι μια πρόκληση.

Υπήρχαν κάποιες ίσως μεγαλύτερες δυσκολίες που είχατε συναντήσει στην πορεία;

Μ.Π.: Στην πορεία της Γερασιμίνας, από την πρώτη στιγμή αντιμετωπίσαμε προκλήσεις, όπως το να βρούμε σχολικό πλαίσιο που να τη δέχεται. Στην αρχή, δεν μπορούσαμε να τη γράψουμε σε δημόσιο παιδικό σταθμό λόγω του συνδρόμου Down, αφού οι υπεύθυνοι δεν την αποδέχονταν. Αντίθετα, σε έναν ιδιωτικό παιδικό σταθμό βρήκαμε την αποδοχή και εκεί η Γερασιμίνα συμμετείχε σε δραστηριότητες με τα άλλα παιδιά, ενώ αναζητούσε πάντα τη στήριξη της ομάδας.

Αργότερα, την εντάξαμε σε ομάδες μουσικής και θεάτρου για τυπικά παιδιά, αλλά καθώς μεγάλωνε, οι ανάγκες της διαφοροποιήθηκαν. Ψάξαμε για ομάδες με παιδιά που είχαν ειδικές ανάγκες, και εκεί συνέχισε να αναπτύσσει τα ταλέντα της. Η Γερασιμίνα σήμερα ασχολείται με το τραγούδι, το χορό και τον αθλητισμό, ενώ συμμετέχει σε εργαστήρια, όπως το σωματείο «Ερμής».

Οι προκλήσεις συνεχίζονται καθώς μεγαλώνει, με την επιθυμία της να δημιουργήσει προσωπικές σχέσεις και να κάνει οικογένεια. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι, με την υποστήριξη και την αποδοχή που της προσφέρουμε ως οικογένεια, η Γερασιμίνα νιώθει ευτυχισμένη. Για εμάς, κάθε βήμα ήταν μια ευκαιρία να την στηρίξουμε και να την εντάξουμε σε πλαίσια όπου θα αναπτυσσόταν με αγάπη και αποδοχή.

Το κοινωνικό περιβάλλον είναι υποστηρικτικό;

Μ.Π.: Το κοινωνικό περιβάλλον για εμάς είναι υποστηρικτικό. Δεν ένιωσα ποτέ ότι το παιδί μου δεν το αποδέχονται, εκτός από τις φάσεις που σας περιέγραψα με τα σχολεία. Κι όταν η Γερασιμίνα βρισκόταν σε ομάδες με τυπικά παιδιά, πάλι δεν ένιωσα περίεργα. Εντάξει, μπορεί κάποιοι γονείς να ήταν λίγο πιο επιφυλακτικοί μεγαλώνοντας τα παιδιά τους, αλλά σε γενικές γραμμές, δεν αισθάνθηκα ότι το παιδί μου απορρίπτεται. Στον μικρόκοσμό μας, στο κοινωνικό μας περιβάλλον, η Γερασιμίνα πάντα είχε την αποδοχή που χρειαζόταν.

Υπάρχει κάποια λανθασμένη αντίληψη που πιστεύετε ότι η κοινωνία έχει για τα άτομα με σύνδρομο Down;

Μ.Π.: Παλαιότερα, η κοινωνία είχε μια πιο στενή αντίληψη για τα άτομα με αναπηρία, αλλά πιστεύω ότι τώρα έχει γίνει κάποια πρόοδος. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν ακόμα πολλές προκαταλήψεις και περιορισμένες δυνατότητες για τα παιδιά με σύνδρομο Down. Ένα πολύ απλό παράδειγμα είναι τα εργαστήρια ειδικής αγωγής, που προσφέρουν εκπαίδευση και απασχόληση, αλλά δεν υπάρχουν κατάλληλα πλαίσια για εργασιακή αποκατάσταση. Ειδικά στην πολιτεία, δεν υπάρχουν δομές που να επιτρέπουν στα παιδιά με σύνδρομο Down να εργαστούν υποστηριζόμενα, κάτι που θεωρώ ότι θα έπρεπε να είναι δικαίωμα κάθε παιδιού, ανάλογα με τις δυνατότητές του. Υπάρχουν προσπάθειες από τα εργαστήρια και τους ειδικούς, αλλά αυτός ο τομέας χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη ανάπτυξη. Η κοινωνία γενικότερα έχει ακόμα δρόμο να διανύσει, καθώς εξαρτάται από τα ερεθίσματα και την εκπαίδευση που έχει ο καθένας γύρω από το τι σημαίνει πραγματικά άτομο με αναπηρία, και ειδικά με σύνδρομο Down.

Mia Noelle Rodriguez στο Mothersblog: «Είμαστε όλοι μοναδικοί και ξεχωριστοί με τον δικό μας τρόπο»

Πόσο έχει επηρεάσει η παρουσία του παιδιού σας τη δική σας ζωή και την οπτική σας για τον κόσμο;

Μ.Π.: Η παρουσία της Γερασιμίνας σίγουρα έχει επηρεάσει τη ζωή μας, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς μας και του χρόνου μας ήταν αφιερωμένο σ' εκείνη. Από πολύ μικρή ηλικία, είχαμε ειδικούς που την υποστήριζαν και φρόντιζαν την εκπαίδευσή της, ενώ παράλληλα ψάχναμε τα κατάλληλα πλαίσια και τις σωστές υποδομές για εκείνη. Αυτό μας καθοδηγούσε σε κάθε απόφαση, ακόμα και στην επιλογή του σπιτιού. Διαλέξαμε να ζήσουμε σε μια περιοχή που διευκόλυνε την καθημερινότητά της, ώστε να μπορεί να έχει την αυτονομία της και να είναι κοντά σε καταστήματα και άλλες ανάγκες.

Η ζωή μας περιστράφηκε γύρω από τη Γερασιμίνα, αλλά δεν το λέω με αρνητικό τρόπο. Είχαμε έναν υπέροχο σύζυγο και πατέρα, τον οποίο έχασα πριν από 8 χρόνια. Παρ' όλα αυτά, πάντα ήταν προτεραιότητά μας η κόρη μας, κάτι που μας έκανε να αναρωτιόμαστε αν ίσως αδικήσαμε κάπως το μεγαλύτερο παιδί μας, γιατί αφιερώσαμε περισσότερο χρόνο στη μικρή. Ωστόσο, ο μεγάλος μας γιος είναι πολύ αυτόνομος και έχει αναπτύξει ισχυρή προσωπικότητα. Αν και πάντα του δίναμε την εμπιστοσύνη και το χρόνο που χρειαζόταν, ως γονείς, συχνά αναρωτιόμασταν αν ίσως θα έπρεπε να είχαμε αφιερώσει ακόμα περισσότερο χρόνο και σε εκείνον.

Υπάρχουν στιγμές που σας γεμίζουν υπερηφάνεια και συγκίνηση;

Μ.Π.: Υπάρχουν πολλές στιγμές που μας γεμίζουν με υπερηφάνεια και συγκίνηση. Από τις πιο απλές, όπως οι ατάκες που λέει με χιούμορ όταν έχει καλή διάθεση, μέχρι τις στιγμές που καταφέρνει κάτι σημαντικό για εκείνη. Θυμάμαι όταν διακρίθηκε στην κολύμβηση και πήρε βραβεία, ή όταν πήγε μόνη της στο μίνι μάρκετ και γύρισε στο σπίτι λέγοντας ότι πήγε και σε άλλο μαγαζί γιατί δεν είχε αυτό που ήθελε. Είναι στιγμές που μας κάνουν να νιώθουμε χαρά και περηφάνια για τη δύναμή της και την ανεξαρτησία της. Επίσης, όταν συμμετέχει σε παραστάσεις ή διαγωνισμούς χορού με άλλες ομάδες, τα καταφέρνει ισότιμα με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Η πρόοδός της, η δραστηριότητά της και η χαρά που μας δίνει είναι τα πιο σημαντικά για εμάς και μας γεμίζουν υπερηφάνεια κάθε μέρα.

Πόσο σημαντικό είναι για εσάς να έχετε ένα υποστηρικτικό δίκτυο είτε από φίλους είτε από συγγενείς είτε από εξειδικευμένους επαγγελματίες;

Μ.Π.: Η υποστήριξη είναι πολύ σημαντική για κάθε γονιό, και ειδικά για εμάς που έχουμε παιδιά με σύνδρομο Down. Τα παιδιά μας, όπως και όλα τα παιδιά, φέρνουν χαρές, αλλά ταυτόχρονα χρειάζονται συνεχείς υποστηρίξεις και παρεμβάσεις, και η καθημερινότητα είναι δύσκολη και απαιτητική. Όσο κι αν έχουμε κοντά μας συγγενείς και φίλους που μας αποδέχονται και μας βοηθούν, δεν μπορούν να καταλάβουν πλήρως το βάρος που σηκώνουμε καθημερινά ως γονείς. Είναι δύσκολο να βρεις το κατάλληλο πλαίσιο και τους κατάλληλους ειδικούς για το παιδί σου, και συχνά καταλήγεις να είσαι μόνος σε αυτή την προσπάθεια. Η καθημερινή φροντίδα και η ανάγκη του παιδιού για υποστήριξη είναι συνεχής και εκτείνεται σε όλη τη ζωή του. Ειδικά όταν το παιδί φτάνει σε μεγαλύτερη ηλικία, όπως η 36χρονη κόρη μου, η ανάγκη για στήριξη δεν σταματάει, και πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε επιλογές για το καλύτερο γι' αυτήν, να επιλέγουμε τους σωστούς ειδικούς και να αντιμετωπίζουμε τις νέες προκλήσεις που φέρνει η κάθε ηλικία.

Πώς διαχειρίζεστε τις συναισθηματικές προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν;

Μ.Π.: Οι συναισθηματικές προκλήσεις είναι καθημερινές. Κάποιες μέρες είμαι αισιόδοξη και άλλες απογοητευμένη, κυρίως για το μέλλον, καθώς μεγαλώνω κι εγώ. Η Μίνα αντιμετωπίζει νέες δυσκολίες με την ηλικία, όπως η άρνηση σε θεραπείες, κάτι που δυσκολεύει την καθημερινότητα. Προσπαθώ να παραμείνω ήρεμη και να συνεχίσω. Τα εργαστήρια κάνουν καλή δουλειά, αλλά χρειάζονται εξειδικευμένη υποστήριξη για τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε παιδιού. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα παιδιά κοινωνικοποιούνται και αναπτύσσουν δεξιότητες, αλλά πάντα χρειάζονται βοήθεια.

Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε σε άλλους γονείς που μόλις έμαθαν ότι το παιδί τους έχει σύνδρομο Down;

Μ.Π.: Το μήνυμά μου σε άλλους γονείς είναι να έχουν δύναμη και κουράγιο. Αυτά τα παιδιά είναι ευλογία και μας δίνουν αμέτρητες χαρές καθημερινά. Είναι δύσκολος ο αγώνας, αλλά πρέπει να θυμούνται ότι δεν είναι το τέλος του κόσμου. Αξίζει να πάρουν μια βαθιά ανάσα μετά το πρώτο σοκ και να συνεχίσουν με δύναμη. Είναι σημαντικό να φροντίζουν και τους εαυτούς τους, να μην αφήνουν την καθημερινότητα να τους καταβάλλει, γιατί μόνο αν είναι καλά οι ίδιοι, θα μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Παράλληλα με την υποστήριξη του παιδιού, καλό είναι να διατηρούν την ισορροπία στην οικογένεια και να ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται.

Τι πιστεύετε ότι μπορεί να κάνει η κοινωνία για να γίνει πιο συμπεριληπτική και υποστηρικτική για τα άτομα αυτά;

Μ.Π.: Πιστεύω ότι η κοινωνία μπορεί να γίνει πιο συμπεριληπτική και υποστηρικτική μέσα από κοινές δράσεις και δραστηριότητες. Η ένταξη των παιδιών μας σε τέτοιες δραστηριότητες είναι πολύ σημαντική και πρέπει να ξεκινά από την παιδική ηλικία. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν από μικρά να συνυπάρχουν και να αποδέχονται την διαφορετικότητα, είτε αυτή αφορά το σύνδρομο Down, είτε άλλες δυσκολίες. Αν τα παιδιά μεγαλώσουν με αυτή την αντίληψη, θα δημιουργήσουν μια κοινωνία που θα είναι πιο ανοιχτή και υποστηρικτική. Επίσης, η πολιτεία έχει σημαντική ευθύνη, γιατί όταν παρέχει τα κατάλληλα πλαίσια και υποδομές, βοηθά στη σωστή διαπαιδαγώγηση και ένταξη των ατόμων αυτών στην κοινωνία.

«Καμία απόφαση χωρίς εμάς» - Η νέα καμπάνια με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Συνδρόμου Down

Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που θα θέλατε να γνωρίζει ο κόσμος για τα παιδιά με σύνδρομο Down;

Μ.Π.: Το πιο σημαντικό που θα ήθελα να γνωρίζει ο κόσμος είναι ότι δεν υπολείπονται σε τίποτα από τα τυπικά παιδιά. Έχουν τις δικές τους ιδιαιτερότητες, αλλά διαθέτουν συναισθήματα και νοημοσύνη. Αν τους δοθεί ο χώρος και η υποστήριξη, μπορούν να αναδείξουν τις δυνατότητές τους και να εξελιχθούν σε ικανούς ανθρώπους. Όπως εμείς οι τυπικοί άνθρωποι έχουμε διαφορετικές δυνατότητες, έτσι και αυτά τα παιδιά έχουν τις δικές τους, και είναι σημαντικό να τους δοθεί η ευκαιρία να τις αναπτύξουν.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι δεν πρέπει να τα αφήσουμε να «παραμεληθούν» καθώς μεγαλώνουν. Όπως σε οποιοδήποτε άτομο, οι ανάγκες και οι δυνατότητες μεταβάλλονται με την ηλικία, και αυτό ισχύει και για τα παιδιά με σύνδρομο Down. Πρέπει να συνεχίσουμε να τους παρέχουμε υποστήριξη και να τα ενθαρρύνουμε να διατηρήσουν τις δυνατότητές τους, ακόμα και όταν μεγαλώνουν. Και φυσικά, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι το μέλλον τους μετά από εμάς, καθώς πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι θα υπάρχει ένα σύστημα υποστήριξης για αυτά τα παιδιά και όταν εμείς δεν θα μπορούμε να τα φροντίσουμε.

Ποια είναι η ευχή σας για το μέλλον του παιδιού σας και για τα άτομα με σύνδρομο Down γενικότερα;

Μ.Π.: Η ευχή μου για το μέλλον του παιδιού μου είναι να συνεχίσει να είναι χαρούμενη και ευτυχισμένη, να εξελιχθεί όσο το δυνατόν καλύτερα και να ζήσει μια ζωή γεμάτη αγάπη και υποστήριξη. Μια αγωνία που μοιράζομαι με άλλους γονείς παιδιών με δυσκολίες είναι το «τι θα γίνει μετά από εμάς;» και για το παιδί μου, η μεγαλύτερη ευχή είναι να μπορέσει να ενταχθεί στην κοινωνία με μεγαλύτερη αυτονομία. Θα ήθελα να έχει τη δυνατότητα να εργαστεί, να παντρευτεί και να ζήσει ανεξάρτητη ζωή, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα χρειάζεται κάποια υποστήριξη για να το πετύχει. Μακάρι να υπήρχε ένα πλαίσιο που να επιτρέπει σε παιδιά όπως η Γερασιμίνα να εργάζονται σε ένα ήπιο περιβάλλον, να βρουν τη θέση τους στην κοινωνία και να νιώθουν ότι έχουν κάποια αμοιβή για τον κόπο τους, έστω και χωρίς να πληρώνονται πλήρως. Το πιο σημαντικό είναι να έχουν την υποστήριξη και την αποδοχή από τους γύρω τους και να μπορέσουν να ζήσουν μια ζωή γεμάτη ευτυχία και ανεξαρτησία, όπως κάθε άλλο παιδί. Όλα αυτά απαιτούν την ενεργό στήριξη της κοινωνίας και της πολιτείας για να διαμορφωθεί ένα περιβάλλον που να υποστηρίζει την ένταξή τους.

Αφροδίτη Ορφανοπούλου: «Η Αγγελική είναι το παιδί μου και πάνω απ’ όλα το αγαπώ»

^{Ευχαριστούμε το κερδοσκοπικό, Φιλανθρωπικό Σωματείο, «Ερμής» για την πολύτιμη βοήθειά του στην πραγματοποίηση αυτής της συνέντευξης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για το Σύνδρομο Down.}