Θετική γονεϊκότητα στα πρώτα κρίσιμα χρόνια

Τελευταία μιλάμε όλο και περισσότερο για την θετική γονεϊκότητα ή θετική γονεϊκή μέριμνα, για τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο οι γονείς ανατρέφουν τα μικρά τους παρέχοντας την απαραίτητη φροντίδα, ένα θετικό και υγιές περιβάλλον, ασφάλεια και προστασία. Παράλληλα τα στηρίζουν, τα ενισχύουν και τα ενθαρρύνουν με τέτοιο τρόπο που θεωρείται ο καλύτερος για το συμφέρον των παιδιών. Τέλος, δεν ξεχνάμε ποτέ τα όρια – έχουμε μιλήσει τόσο πολύ άλλωστε για αυτά – όπου το παιδί θα μπορεί να εξερευνήσει το περιβάλλον του και να διαπραγματευτεί με αυτό ανακαλύπτοντας τις δυνατότητές του με έναν ασφαλή όμως τρόπο, ο οποίος θα του επιτρέψει να ωριμάσει και να εξελιχθεί ψυχοσεξουαλικά. Συνεπώς, αναφερόμαστε σε ένα θετικό και γεμάτο υγεία περιβάλλον όπου το παιδί μπορεί να ανακαλύψει τον εαυτό του αλλά και τα όρια ανάμεσα σε αυτό και οτιδήποτε βρίσκεται γύρω του, μακριά από οποιαδήποτε μορφή βίας. Αποτέλεσμα να έχουμε θετικά παιδιά με αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, σεβασμό προς τον εαυτό αλλά και τους άλλους, παιδιά που θα αναγνωρίζουν τη μοναδικότητά τους αλλά θα αποδέχονται και τη διαφορετικότητα, παιδιά με πιο ομαδικό και συνεργατικό πνεύμα που θα μπορούν όμως να σταθούν στα πόδια τους και να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής.

Τα βασικά στοιχεία που χρειάζεται ο κάθε γονιός να έχει στο μυαλό του είναι πρώτα από όλα να προσφέρει στο μικρό του από την ώρα της γέννησης ένα ασφαλές και θετικό περιβάλλον ώστε να δημιουργηθεί ένας ασφαλής δεσμός πρόσδεσης. Μην ξεχνάμε ότι μεγαλώνοντας το παιδί, ο τρόπος με τον οποίο θα λειτουργεί στις σχέσεις του θα ακολουθεί τον δεσμό πρόσδεσης που είχε με τους φροντιστές του. Αν λοιπόν το βρέφος νιώθει την ασφάλεια που χρειάζεται, την ικανοποίηση των αναγκών του, την αποδοχή και τη ζεστασιά, την «άνευ όρων αγάπη» πιθανά θα εξελιχθεί σε έναν ώριμο συναισθηματικά ενήλικα που θα σχετίζεται με έναν υγιή τρόπο.

Τα βρέφη στην εξέλιξή τους ακολουθούν κάποια αναπτυξιακά ορόσημα όπως έχουν ονομαστεί, δεξιότητες δηλαδή που κάνουν τα περισσότερα παιδιά σε μια ορισμένη ηλικία και σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο. Παραδείγματα είναι το πρώτο βήμα, το πρώτο χαμόγελο, το κούνημα του χεριού για να χαιρετίσει, κλπ. Όλα αυτά τα μαθαίνουν μέσα από την επαφή με το περιβάλλον, καθώς μιμούνται και μαθαίνουν, βερμπαλίζουν, συμπεριφέρονται και κινούνται (μπουσούλημα, περπάτημα, κλπ.).

Τον πρώτο χρόνο, τα μωρά μαθαίνουν να εστιάζουν το βλέμμα τους, να απλώνουν το χέρι τους, να εξερευνούν και να μαθαίνουν για τα πράγματα που βρίσκονται γύρω τους. Αναπτύσσεται η γνωστική ή εγκεφαλική ανάπτυξη που σημαίνει ότι έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία μάθησης της μνήμης, της γλώσσας, της σκέψης και του συλλογισμού. Σε αυτό το στάδιο, τα μωρά αναπτύσσουν επίσης δεσμούς αγάπης και εμπιστοσύνης με τους γονείς τους και τους άλλους ως μέρος της κοινωνικής και συναισθηματικής εξέλιξης. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς αγκαλιάζουν, κρατούν και παίζουν με το μωρό τους καθώς θα θέσει τη βάση για το πώς θα αλληλεπιδράσουν όχι μόνο μαζί τους αλλά και με άλλους ανθρώπους, δημιουργείται δηλαδή ο δεσμός πρόσδεσης.

Συμβουλές για θετική γονεϊκότητα κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους του παιδιού

Ακολουθούν μερικές συμβουλές για θετική γονεϊκότητα κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους του μικρού σας:

• Σωματική επαφή: Το δέρμα-με-δέρμα, οι αγκαλιές και τα φιλιά είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του βρέφους. Το μικρό σας παίρνει τη ζεστασιά που του χαρίζει ηρεμία και γαλήνη, ασφάλεια και φροντίδα.
• Ανταπόκριση στις ανάγκες του: Είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε και να ανταποκρίνεστε γρήγορα στις ανάγκες του (π.χ. πείνα, ύπνος, αλλαγή πάνας). Διαφορετικά το μικρό σας αν αργείτε για παράδειγμα, παίρνει το σήμα ότι «όσο και να κλάψω/φωνάξω, δεν με ακούει κανείς» με αποτέλεσμα να αναστέλλει τις ανάγκες του εφόσον δεν πρόκειται να ικανοποιηθούν. Σκεφτείτε τι σημαίνει αυτό για έναν ενήλικα…
• Επικοινωνία: Μιλήστε, τραγουδήστε και διαβάστε στο βρεφάκι σας, ακόμα κι αν νομίζετε ότι είναι πολύ μικρό για να καταλάβει. Με αυτό τον τρόπο θα το βοηθήσετε στην ανάπτυξη του λεξιλογίου και της γλώσσας. Το μικρό σας γνωρίζει τη φωνή σας και μπορεί να ηρεμίσει ακούγοντάς σας, απαντήστε του στους ήχους που κάνει-θα δείτε ότι θα γελάσει όταν νιώσει οτι το καταλαβαίνετε και θα μάθει να χρησιμοποιεί τη γλώσσα γρηγορότερα. Το ίδιο και με το διάβασμα, τη μουσική…
• Δραστηριότητες: Κατάλληλα για το ηλικιακό του στάδιο παιχνίδια και δραστηριότητες, όπως παιχνίδια που βοηθούν στην ανάπτυξη των λεπτών δεξιοτήτων. Παίξτε με το μωρό σας, παρατηρήστε όμως και πιθανά σημάδια κούρασης, ώστε να μπορεί να κάνει ένα διάλειμμα από το παιχνίδι.
• Ενθάρρυνση και όχι τιμωρία: Σε τόσο μικρή ηλικία, τα βρεφάκια δεν καταλαβαίνουν τις τιμωρίες. Αντ' αυτού, προσπαθήστε να καταλάβετε την αιτία της συμπεριφοράς και ανταποκριθείτε μέσω της ενθάρρυνσης με θετικό δηλαδή τρόπο, άλλωστε για θετική γονεϊκότητα δεν μιλάμε;
• Ασφάλεια: Βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον του μικρού σας είναι ασφαλές, δεν υπάρχουν για παράδειγμα μικρά πραγματάκια που θα μπορούσε να καταπιεί κατά λάθος, να πέσει από κάπου,
• Πρόγραμμα: Τα μωρά εκτιμούν τη ρουτίνα του προγράμματος. Δημιουργήστε ένα σταθερό πρόγραμμα για ύπνο, φαγητό και παιχνίδι.
• Παρακολούθηση ανάπτυξης: Παρακολουθήστε την ανάπτυξη του μικρού σας και συζητήστε τυχόν ανησυχίες με τον παιδίατρο.

Γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι για τη μητέρα ενός βρέφους πόσο δύσκολο είναι να βρει χρόνο για τη δική της ξεκούραση, να φροντίσει τον εαυτό της σωματικά, να φροντίσει τη ψυχολογία της, αν προσθέσουμε και τις ορμόνες που ακόμη δεν έχουν βρει το δρόμο τους, καταλαβαίνουμε ότι όλα τα παραπάνω δεν είναι τόσο απλά στην εφαρμογή τους. Παρόλα αυτά, χρειάζεται να έχουμε πάντα στο μυαλό ότι για να μπορείτε να βρείτε τα ψυχικά και σωματικά αποθέματα να φροντίσετε το μικρό σας, θα πρέπει να φροντίσετε και τον εαυτό σας: «Για να δώσω, χρειάζεται να έχω και για να έχω να δίνω, χρειάζεται να φορτίζω τις μπαταρίες μου».

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας