Παιδική παχυσαρκία: Τα ποσοστά στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη

Η παιδική παχυσαρκία έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο ανησυχητικά ζητήματα υγείας του 21ου αιώνα, επηρεάζοντας εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο.

Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, με τα ποσοστά παχυσαρκίας να συγκαταλέγονται στα υψηλότερα της Ευρώπης. Η ανησυχία γίνεται εντονότερη καθώς η παχυσαρκία επηρεάζει όχι μόνο τη σωματική υγεία αλλά και τη ψυχική ευημερία των παιδιών, ενώ οι κοινωνικές συνέπειες συχνά παραμένουν υποεκτιμημένες.

Η ανάγκη για συντονισμένη δράση από την πολιτεία, τους εκπαιδευτικούς φορείς και τις οικογένειες καθίσταται επιτακτική, προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα η φύση του προβλήματος και να προωθηθούν βιώσιμες λύσεις .

Ποιες είναι, λοιπόν, οι βασικές αιτίες που τη διαιωνίζουν και ποιες οι δυνατές προσεγγίσεις για την αντιμετώπισή της.

Η επένδυση στην υγεία των παιδιών είναι επένδυση στο μέλλον της χώρας.

«Για τα παιδιά, γινόμαστε ασπίδα»: Εκστρατεία κατά της παιδικής παχυσαρκίας (vid)

Στατιστικά στοιχεία

Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), το 41% των παιδιών ηλικίας 5-9 ετών στην Ελλάδα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα (World Health Organization, 2021).

Παράλληλα, στοιχεία του Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής δείχνουν ότι το 44% των αγοριών και το 38% των κοριτσιών ηλικίας 6-12 ετών έχουν Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) πάνω από το φυσιολογικό (Manios et al., 2018).

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι γονείς συχνά υποτιμούν τη σοβαρότητα του προβλήματος. Σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Υπουργείου Υγείας και της UNICEF το 2024, μόλις το 20,3% των γονέων αναγνωρίζουν ότι το παιδί τους είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Οι δύο στους τρεις γονείς αξιολογούν το σωματικό βάρος του παιδιού τους ως κανονικό, ενώ η ελλιπής ενημέρωση για τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ενισχύει το πρόβλημα (Υπουργείο Υγείας & UNICEF, 2024).

Παράγοντες που συμβάλλουν

Έλλειψη σωματικής άσκησης και ανεξέλεγκτος χρόνος στις οθόνες

Η μειωμένη σωματική δραστηριότητα των παιδιών στην Ελλάδα είναι από τους κύριους παράγοντες που συμβάλλουν στην παιδική παχυσαρκία. Σύμφωνα με την προαναφερθείσα έρευνα, μόνο το 34,1% των παιδιών ασκείται καθημερινά για τουλάχιστον μία ώρα, όπως συστήνει ο ΠΟΥ. Αντίθετα, τα παιδιά αφιερώνουν κατά μέσο όρο 2,4 ώρες ημερησίως σε δραστηριότητες μπροστά από οθόνες, με τους εφήβους (15-17 ετών) να ξεπερνούν τις 3 ώρες (Υπουργείο Υγείας & UNICEF, 2024).

Αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς, σε συνδυασμό με την ελλιπή συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες, έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η σωματική δραστηριότητα είναι απαραίτητη όχι μόνο για τη διατήρηση φυσιολογικού βάρους αλλά και για την ενίσχυση της ψυχολογικής και γνωστικής υγείας των παιδιών.

Παιδική παχυσαρκία και υπνική άπνοια: Μια επικίνδυνη σχέση

Κακές διατροφικές συνήθειες

Τα ελληνόπουλα παρουσιάζουν επίσης ανησυχητικές διατροφικές συνήθειες. Μόνο το 42% των παιδιών καταναλώνουν φρούτα καθημερινά, ενώ το ποσοστό των παιδιών που τρώνε λαχανικά πέφτει στο 33%. Επιπλέον, η καθημερινή κατανάλωση πρωινού μειώνεται αισθητά με την ηλικία , με μόλις το 55% των εφήβων 15-17 ετών να ξεκινούν τη μέρα τους με πρωινό. Η έλλειψη χρόνου και η απουσία διατροφικής εκπαίδευσης αναφέρονται συχνά ως αιτίες αυτών των συμπεριφορών (Υπουργείο Υγείας & UNICEF, 2024).

Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες

Οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο. Οι οικογένειες χαμηλού εισοδήματος δυσκολεύονται συχνά να παρέχουν θρεπτικά τρόφιμα, καταφεύγοντας σε φθηνές, επεξεργασμένες επιλογές .

Η παράδοση της μεσογειακής διατροφής υποχωρεί μπροστά στη «δυτικού τύπου», που χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση ζάχαρης και λιπαρών.

Παιδική παχυσαρκία: Όταν η υγιεινή διατροφή και η άσκηση δεν αρκούν

Πολυπαραγοντικές επιπτώσεις

Η παιδική παχυσαρκία έχει σοβαρές επιπτώσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Σωματικά, τα παχύσαρκα παιδιά έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης τύπου 2, η υπέρταση και τα καρδιαγγειακά προβλήματα. Ψυχολογικά, αντιμετωπίζουν συχνά στιγματισμό, χαμηλή αυτοεκτίμηση και προβλήματα κοινωνικής ένταξης.

Μακροπρόθεσμα, κατά την ενήλικη ζωή, αυξάνει τον κίνδυνο για πρόωρη θνησιμότητα και μειώνοντας την ποιότητα ζωής.

Προτάσεις για αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας απαιτεί μια συντονισμένη προσέγγιση. Η πολιτεία μπορεί να συμβάλει με στοχευμένες δράσεις, όπως εκστρατείες ενημέρωσης και επιδοτούμενα προγράμματα άθλησης.

Παράλληλα, οι οικογένειες χρειάζεται να δώσουν προτεραιότητα στην υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών, ενθαρρύνοντας την κατανάλωση θρεπτικών τροφών και τη σωματική δραστηριότητα από νεαρή ηλικία.

Τα σχολεία μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό σύμμαχο, προωθώντας την εκπαίδευση γύρω από τη σωστή διατροφή μέσα από ειδικά διαμορφωμένα προγράμματα και παρέχοντας σταθερά πρόσβαση σε ποιοτικά και ισορροπημένα γεύματα για τους μαθητές.

Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα που απαιτεί άμεση δράση. Η ευθύνη για την αλλαγή της κατάστασης είναι συλλογική: οικογένειες, εκπαιδευτικοί φορείς, η πολιτεία και η κοινωνία πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να εξασφαλίσουν μια υγιή επόμενη γενιά.

Εθνική δράση κατά της παιδικής παχυσαρκίας

Η Εθνική Δράση για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο πρόγραμμα με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας μέσω της προώθησης και υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών και σωματικής άσκησης. Το Πρόγραμμα υλοποιείται από το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τη UNICEF και τη συμμετοχή ακαδημαϊκών, δασκάλων και καθηγητών, διάσημων μαγείρων, γονέων και παιδιών, αθλητικών σωματείων και των τοπικών φορέων και κοινοτήτων. Είναι το πρώτο πρόγραμμα που υλοποιείται σε όλη την επικράτεια, καλύπτοντας τις ανάγκες των παιδιών ηλικίας 0-17 ετών και των οικογενειών τους, σε επίπεδο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας πρόληψης.

Τι προσφέρει το Πρόγραμμα της Εθνικής Δράσης για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας;

Τα παιδιά ηλικίας 0-17 ετών και οι οικογένειές τους μπορούν να επισκέπτονται δωρεάν ιατρούς προκειμένου να λάβουν εξατομικευμένη κλινική αξιολόγηση και συμβουλευτική για α) την υγεία, την ανάπτυξη, τη διατροφική κατάσταση των παιδιών τους και β) τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την παιδική παχυσαρκία και τον τρόπο εξάλειψής τους.

Το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού όλων των βαθμίδων της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια), των οικογενειών τους και των εκπαιδευτικών έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει δωρεάν σε δράσεις για την προαγωγή και την ανάπτυξη των υγειών διατροφικών συμπεριφορών και δεξιοτήτων μαγειρέματος με υγιεινό τρόπο (δείχνοντας ότι η σωστή επιλογή μπορεί να είναι και νόστιμη και εύκολη), γνωρίζοντας τα τοπικά εποχικά προϊόντα. Παράλληλα, μέσω του προγράμματος παρέχουμε δωρεάν δυνατότητα άθλησης σε όλη τη χώρα για μπάσκετ με ένα ειδικό τουρνουά που έχει ως στόχο να αυξήσει τη φυσική δραστηριότητα με διασκεδαστικό τρόπο για κορίτσια και αγόρια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι θα συμπεριληφθούν και άλλα αθλήματα με την ίδια λογική όπως για παράδειγμα ποδόσφαιρο για κορίτσια και για αγόρια. Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι και οι οικογένειές τους, θα υποστηριχθούν με δωρεάν συμβουλευτικές συνεδρίες σχετικά με τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα και τις συμπεριφορές υγείας από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας, όπως ιατροί, διαιτολόγοι κ.α. Μάλιστα, τα παιδιά σχολικής ηλικίας με χρόνιες παθήσεις και επιπλοκές που σχετίζονται με την παχυσαρκία (π.χ. υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη) θα επισκέπτονται δωρεάν εξειδικευμένους ιατρούς, διαιτολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας για περαιτέρω παρακολούθηση.

^{*Το Υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με την UNICEF, το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και Δημόσιους φορείς δεσμεύεται να συμβάλλει στη μείωση της παχυσαρκίας στα παιδιά ηλικίας 2 έως 14 ετών από 37,5% (2019) σε 24,5% το 2030.}

^{Βιβλιογραφία}

• ^{Manios, Y., Moschonis, G., et al. (2018). Childhood Obesity in Greece: Trends and Determinants.}
• ^{World Health Organization. (2021). European Childhood Obesity Surveillance Initiative.}
• ^{Υπουργείο Υγείας & UNICEF. (2024). Έρευνα Κοινής Γνώμης για την Παιδική Παχυσαρκία στην Ελλάδα.}