Ανατομικές παραλλαγές του πλακούντα:Η σημασία τους για το μωρό & τη μητέρα

Ο πλακούντας είναι το μεγαλύτερο εμβρυϊκό όργανο. Πρόκειται για ένα «προσωρινό» όργανο, υπό την έννοια ότι η λειτουργία του παύει με το πέρας του δευτέρου σταδίου του τοκετού, οπότε και το νεογνό έχει εξέλθει της μήτρας και μπορεί να ξεκινήσει να αναπνέει από μόνο του.

Όσο το μωρό αναπτύσσεται προστατευμένο μέσα στη μήτρα, είναι «συνδεδεμένο» με τον πλακούντα μέσω του ομφαλίου λώρου, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Το μωρό εξαρτάται από τον πλακούντα τόσο για το μεταβολισμό του, όσο και για την προστασία του.Ο φυσιολογικός πλακούντας στην τελειόμηνο κύηση είναι ένα σαρκώδες, δισκοειδές και πεπλατυσμένο όργανο με κυανή – ερυθρά απόχρωση. Η διάμετρός του κυμαίνεται συνήθως μεταξύ των 15 και 20 εκατοστών και το πάχος του μεταξύ των 2 και 4 εκατοστών. Ένας μέσος πλακούντας έχει βάρος μεταξύ των 400 και των 600 γραμμαρίων, το οποίο αντιστοιχεί στο 1/6 του βάρους το νεογνού.

Ας δούμε μερικές ανατομικές παραλλαγές του πλακούντα:

Ανατομικές παραλλαγές του πλακούντα με ξεχωριστή κλινική σημασία είναι:

• ο περιχαρακωμένος πλακούντας
• ο υμενώδης πλακούντας
• ο δίλοβος πλακούντας (ο πλακούντας είναι «διαιρεμένος» σε δύο περίπου ισομεγέθεις λοβούς)
• ο επικουρικός λοβός (εντοπίζεται ένας «κύριος» πλακούντας και ένας ή περισσότεροι μικρότεροι)

Τι είναι ο περιχαρακωμένος πλακούντας;

Πρόκειται για μία ανατομική παραλλαγή του πλακούντα, η οποία απαντάται στο περίπου 1% των κυήσεων.Ο περιχαρακωμένος πλακούντας απεικονίζεται σχηματικά παρακάτω.

Στην εικόνα αυτή διακρίνουμε το φυσιολογικό πλακούντα, ο οποίος καλύπτεται από τις εμβρυϊκές μεμβράνες (το χόριο με μπλε και το άμνιο με κίτρινο). Οι μεμβράνες αυτές αφού καλύψουν την εμβρυϊκή επιφάνεια του πλακούντα στο σύνολό της συνεχίζουν από το τα όρια του πλακούντα και επεκτείνονται καλύπτοντας την ενδομητρική κοιλότητα στο σύνολό της.

Αντίθετα στην περίπτωση του περιχαρακωμένου πλακούντα οι μεμβράνες αυτές αναδιπλώνονται επί της εμβρυϊκής επιφανείας του πλακούντα, η οποία ονομάζεται και χοριονική πλάκα. Έτσι οι μεμβράνες αυτές σχηματίζουν μια πτυχή, εντός της οποίας εντοπίζεται ινώδης ιστός και εκφυλισμένος φθαρτός υμένας.

Στον τοκετό ο πλακούντας παρουσιάζει μία μικρή κεντρική χοριονική πλάκα, η οποία περιβάλλεται από ένα παχύ και λευκής απόχρωσης δακτύλιο. Ο δακτύλιος αυτός είναι η αναδίπλωση των εμβρυϊκών μεμβρανών.

Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται η εμβρυϊκή επιφάνεια ενός περιχαρακωμένου πλακούντα ενώ διακρίνεται ο λευκός δακτύλιος της αναδίπλωσης των μεμβρανών και η έκφυση του ομφαλίου λώρου.

Ο περιχαρακωμένος πλακούντας δεν είναι μεν αδύνατο να εντοπισθεί κατά την υπερηχογραφική παρακολούθηση, αλλά κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο και ως εκ τούτου απίθανο. Για το λόγο αυτό η διάγνωση της ανατομικής αυτής παραλλαγής του πλακούντα τίθεται στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων μετά τον τοκετό.

Δεν γνωρίζουμε τους λόγους εμφάνισης της κατάστασης αυτής, αλλά αυξημένες πιθανότητες εμφάνισής της καταγράφονται σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας και σε πολύτοκες (έχουν αποκτήσει περισσότερα παιδιά).

Σε μελέτη του 2014 έχουν καταγραφεί παθολογίες, η εκδήλωση των οποίων συνδέεται με την παρουσία περιχαρακωμένου πλακούντα:

• Ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη
• Αποκόλληση του πλακούντα
• Ολιγάμνιο
• Πρόωρο τοκετό
• Πρόωρη ρήξη των υμένων
• Ενδομήτριος θάνατος του μωρού

Τι είναι ο υμενώδης πλακούντας;

Πρόκειται για μία εξαιρετικά σπάνια ανατομική παραλλαγή του πλακούντα, η οποία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός εξαιρετικά λεπτού πλακούντα (το πάχος του κυμαίνεται μεταξύ 1 και 2 εκατοστά), που καλύπτει μεγάλο μέρος της ενδομητρικής κοιλότητας (βλ. εικόνα).

Πρακτικά στην περίπτωση του υμενώδους πλακούντα, λειτουργικές μονάδες του πλακούντα, οι οποίες ονομάζονται χοριακές λάχνες καλύπτουν σχεδόν το σύνολο της κοιλότητας της μήτρας.

Η συχνότητα εμφάνισης της ανατομικής αυτής παραλλαγής έχει υπολογιστεί μεταξύ του 1/20.0000 και του 1/40.000 κυήσεις. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε μελέτη του 2019 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6616899/ ), στα πλαίσια της οποία διερευνήθηκαν αρχεία μεγάλου πανεπιστημιακού νοσοκομείου, που κάλυπταν χρονική περίοδο από το 2010 έως και το 2018, προς εντοπισμό περιστατικών κυήσεων με υμενώδη πλακούντα. Επί συνόλου 79.862 κυήσεων κατέστη δυνατό να εντοπισθούν μόνον 3 τέτοια περιστατικά.

Χαρακτηριστικά συμπτώματα, που συνδέονται με την ύπαρξη υμενώδους πλακούντα είναι:

• υποτροπιάζουσα και ανώδυνη κολπική αιμόρροια καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης
• σημαντική κολπική αιμόρροια εν όψει του τοκετού
• σημαντική κολπική αιμόρροια μετά τον τοκετό
• χοριοαμνιονίτιδα (φλεγμονή στον πλακούντα και στις μεμβράνες, που περιβάλλουν το μωρό)
• παραμονή τμήματος του πλακούντα εντός της μήτρας μετά τον τοκετό, οπότε και ο μαιευτήρας χρειάζεται να προβεί σε απόξεση του ενδομητρίου (ονομάζεται μαιευτική απόξεση), προκειμένου να σταματήσει την αιμορραγία

Η παρουσία υμενώδους πλακούντα συνδέεται και με την δυσάρεστες συνέπειες για την ανάπτυξη του μωρού και συγκεκριμένα:

• ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη
• πρόωρο τοκετό
• ενδομήτριο θάνατο του μωρού

Χαρακτηριστικά στην ανωτέρω αναφερθείσα μελέτη του 2019 περιγράφεται, πως μόνον το 50% των περιστατικών με υμενώδη πλακούντα έφθασαν στον τοκετό ζώντος μωρού.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία:}

_{^{• Taniguchi H, Aoki S, Sakamaki K, Kurasawa K, Okuda M, Takahashi T, Hirahara F. Circumvallate placenta: associated clinical manifestations and complications-a retrospective study. Obstet Gynecol Int. 2014;2014:986230. doi: 10.1155/2014/986230. Epub 2014 Nov 13. PMID: 25477965; PMCID: PMC4248327.
• Tang L, Xu L, Hu Y, Zhang L, Wei Q, Wu L. Placenta membranacea: an anormaly of the placenta: Three case reports. Medicine (Baltimore). 2019 Jun;98(26):e16166. doi: 10.1097/MD.0000000000016166. PMID: 31261546; PMCID: PMC6616899.}}