Νεύρα στην εφηβεία - Πώς να διαχειριστείτε το θυμό του εφήβου σας

Εφηβεία, η λεξούλα αυτή που τρομάζει αρκετούς γονείς για τα …καμώματα των παιδιών τους. Πράγματι πρόκειται ίσως για την δυσκολότερη ηλικιακή περίοδο όπου το παιδί ανοίγοντας την πόρτα στην ενηλικίωση έρχεται αντιμέτωπο με όλες αυτές τις αλλαγές που την συνοδεύουν, σωματικές αλλά και ψυχοσυναισθηματικές. Από τη μία νιώθει παιδί, από την άλλη νιώθει «μεγάλος», από τη μία θέλει να παίξει και να είναι ανέμελο, από την άλλη θεωρεί «χαζά» ότι έκανε μέχρι πριν λίγο καιρό. Ανακαλύπτει όλο και περισσότερο τον καινούργιο του εαυτό που τον βλέπει μέρα με την ημέρα να αλλάζει, ψιλώνει, χοντραίνει η φωνή, μακραίνει το σώμα, βγάζει τρίχες, μεγαλώνει το στήθος στα κορίτσια, έχει περίοδο, κλπ. Ταυτόχρονα, νιώθει τον συναισθηματικό του κόσμο να «φουντώνει», να γεμίζει συναισθήματα, να αποζητά την ανεξαρτησία του, να επαναστατεί, να αντιδρά, να ερωτεύεται αλλά και όλα αυτά τα πρωτόγνωρα συναισθήματα να τα βιώνει με έναν δραματικό τρόπο.

Αντίστοιχα και οι γονείς των εφήβων έρχονται αντιμέτωποι με όλες αυτές τις αλλαγές ενώ ταυτόχρονα γίνονται πολλές φορές και εκείνοι πάνω στους οποίους ξεσπά το «μικρό τους» που κάθε άλλο παρά μικρό είναι πια. Και όμως, ακόμη και αυτός είναι άλλος ένας λόγος που ο έφηβος θυμώνει και νευριάζει με τον γονιό: τον αντιμετωπίζει ως παιδί, ενώ εκείνος έχει πια μεγαλώσει!

Πώς μπορεί ο γονιός να διαχειριστεί τα νεύρα του έφηβου παιδιού του;

Είναι γεγονός ότι η διαχείριση του εφηβικού θυμού αποτελεί πρόκληση για τους γονείς. Ας δούμε κάποιους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης, αν και δεν υπάρχει συνταγή αλλά ο κάθε γονιός χρειάζεται να «πειραματιστεί» έως ότου βρει έναν κατάλληλο τρόπο διαχείρισης που και πάλι όμως μετά από λίγο καιρό θα χρειαστεί να αναθεωρήσει.

• Ακούω και κατανοώ: Το εφηβικό παράπονο είναι ότι ο γονιός δεν ακούει, παρά μόνο κρίνει και κατακρίνει. Ακούω λοιπόν το παιδί μου, όσο και να διαφωνώ με όσα ακούω, προσπαθώ να «μπω στη θέση του» χωρίς να το κρίνω αλλά να δω και τη δική του οπτική. Στη συνέχεια, μπορώ να πω τη γνώμη μου εάν εκείνο θέλει, όχι όμως να την επιβάλλω.
• Οριοθετώ: Ναι, η γνωστή οριοθέτηση υπάρχει και σε αυτή τη φάση. Βέβαια, αν δεν έχει βρει τον τόπο της τα προηγούμενα χρόνια, δύσκολα θα γίνει τώρα πια. Παρόλα αυτά, χρειάζονται κανόνες γύρω από το τι είναι αποδεκτό – όχι στερεοτυπικά όμως αποδεκτό – και τις συνέπειες μιας μη αποδεκτής συμπεριφοράς.
• Ενθαρρύνω την υγιή έκφραση και διαχείριση του θυμού: Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα – όχι απαραίτητα κακό. Μας λέει ότι «κάτι δεν πάει καλά» και μπορεί να λειτουργήσει ακόμα και δημιουργικά. Το θέμα είναι η έκφρασή του. Ενθαρρύνετε λοιπόν μία υγιή έκφραση του θυμού, ρωτήστε τον έφηβο με τι θυμώνει, τι έχει συμβεί και αν δεν θέλει να σας πει σεβαστείτε το. Πείτε του όμως ότι τον αφήνετε να πάρει το χρόνο του και είστε εκεί για να το συζητήσετε μόλις νιώσει έτοιμος. Επίσης, χρειάζεται να το έχετε μάθει ήδη τρόπους συναισθηματικής έκφρασης -άρα και του θυμού. Αν όχι, μπορείτε να συμβουλευτείτε ειδικό ή να πάει εκείνο για να βρει τρόπους έκφρασης που δεν θα είναι καταστροφικοί.
• Εκφράζω πώς νιώθω εγώ με αυτή τη συμπεριφορά του: Είναι πολύ σημαντικό να του καθρεφτίσετε αυτό που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή, χωρίς φυσικά να τον κατηγορήσετε ή να τον κάνετε να νιώσει άσχημα. Αντίθετα, εκφράστε τη στενοχώρια σας και τα συναισθήματα της στιγμής, πάντα με λίγο πιο γενικό τρόπο, πχ. «Όταν κάποιος μου μιλάει με αυτό τον τρόπο…».
• Εξηγώ γιατί κάποιος χάνει το δίκιο του όταν είναι θυμωμένος: Η γνωστή έκφραση του λαού μας. Εξηγήστε λοιπόν τι σημαίνει και πώς τελικά μπορεί ενώ έχει δίκιο να το χάσει λόγω της κακής συμπεριφοράς και πώς θα μπορούσε να βγει τελικά κερδισμένος.
• Αναγνωρίζω το δίκιο του: Πολλές φορές μπορεί να έχει δίκιο αλλά με τον τρόπο που το διεκδικεί να το χάνει. Πρόκειται για τη συνέχεια των παραπάνω, όπου και εσείς θα πρέπει να αναλογιστείτε. Μπορεί να του φέρεστε ως παιδί, να τον συγκρίνετε ή να έχετε μεγάλες προσδοκίες που τον βαραίνουν και αντιδρά.
• Ενισχύστε τις επιθυμητές συμπεριφορές: Είναι ο καλύτερος τρόπος για να τον μάθετε να συμπεριφέρεται με πιο αποδεκτό τρόπο.

Γενικότερα, έχετε στο μυαλό σας ότι η δική σας συμπεριφορά μπορεί κάποιες φορές να λειτουργήσει πυροσβεστικά ή ακόμα και να δημιουργήσει περισσότερη ένταση. Για αυτό ακριβώς, προσπαθήστε να μην έχετε πάντα την τελευταία λέξη, εφόσον ο έφηβος είναι εκείνος που θέλει τα πρωτεία στο συγκεκριμένο. Αντίθετα, διατηρήστε την ψυχραιμία σας, μην φωνάζετε και εσείς και μη ρίχνετε λάδι στη φωτιά. Μην τον κρίνετε, ούτε εκείνον αλλά ούτε και τους φίλους του, μην το συγκρίνετε. Προσπαθήστε να νιώθει ότι του παρέχετε την απαιτούμενη ασφάλεια – και συναισθηματική ασφάλεια, όχι μόνο οικονομική. Φροντίστε να σας νιώθει δίπλα του ενώ του αφήνετε όμως χώρο να αναπνεύσει, να πάρει πρωτοβουλίες, να πειραματιστεί. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας, άλλωστε αν εσείς δεν μπορείτε, πώς θα το κάνει ο έφηβος; Επικοινωνήστε μαζί του με έναν ανοιχτό και ειλικρινή τρόπο. Ο έφηβος χρειάζεται να σας νιώθει δίπλα του και όσο μεγαλώνει λίγο πιο πίσω από εκείνον, να είστε εκεί όμως όταν σας χρειαστεί.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας